SOMBERE MILJOENENNOTA IN NOTEDOP
Politieke kommentaren op
Rijksbegroting voor 1983
REAKTIE S VAN WERKGEVERS EN
WERKNEMERS OP BELEIDSPLANNEN
m w
Koffertje van minister van financiën
bevat ingrijpendepijnlijke beslissingen
Overheidstekort naar 31 miljard gulden
Meer geld voor
stads
vernieuwing
Geen geld voor
monumenten
restauraties
„Sport moet
niet
onbetaalbaar
worden"
Defensie
bezuinigt
f 238,5 miljoen
Nieuwe munten
Vervanging
onderwijzers
wordt beperkt
Onderzoek
Landbouw
en Visserij
Driekwart
miljoen
werklozen
Vrijwillige
kortingen
Minder
goedkope
huurwoningen
Isolatie
programma
4
DEN HAAG - Onder de druk van de uiterst sombere ekonomische situatie heeft het
interim-kabinet voor 1983 een begroting uitgebracht die ongetwijfeld tot de meest ont
moedigende staatsstukken van de afgelopen jaren behoort. Centraal in de toelichting
van minister Van der Stee van financiën op de miljoenennota staan het bijna niet in
toom te houden financieringstekort en de uit de hand lopende overheidsuitgaven.
Voor 1982 wordt het tekort van de
overheid (Rijk en lagere overheden)
becijferd op 10,25 procent van het na
tionaal inkomen. Van 1982 op 1983
zal het verder oplopen tot een niveau
Het demissionaire kabinet-Van
Agt wil voor volgend jaar ruim een
miljard gulden uittrekken voor de
stadsvernieuwing. Dat is driehon-
deid miljoen gulden of ruim veertig
procent meer dan dit jaar. Dit blijkt
uit de begroting voor 1983 van mi
nister drs. E. Nypels (D'66) van
volkshuisvesting en ruimtelijke or
dening.
Hoewel er geen sprake zal zijn van
een verdubbeling van de aktiviteiten
in de stadsvernieuwing - zoals het
kabinet-Van Agt 2 vorig jaar van
plan was - illustreert deze verhoging
volgens Nypels duidelijk het grote
belang dat de interim-regering toe
kent aan de renovatie van steden en
dorpen.
Er kan geen geld voor
nieuwe restauraties van
monumenten in het voor
uitzicht worden gesteld,
ondanks de pogingen Mo
numentenzorg in het om-
buigingsbeleid te ontzien.
Dit vermeldt de memorie
van toelichting op de be
groting van C.R.M. voor
1983.
„Verlies aan arbeidsplaatsen in de
i estauratiebouw, aan ambacht en
deskundigheid moet dan ook onder
ogen worden gezien", schrijft mi
nister De Boer. „De noodzakelijke
beperking van de uitgaven is ook
niet ongemerkt voorbij gegaan aan
de particuliere organisaties die ak-
tief zijn op het terrein van het monu-
inentenbehoud.
In een aantal gevallen moest het
subsidiebedrag worden verminderd.
Niettemin blijft het streven erop ge-
i icht het particuliere initiatief op het
terrein van Monumentenzorg zo goed
mogelijk te ondersteunen".
C.R.M. werkt met het ministerie
van volkshuisvesting aan een rege
ling die het mogelijk maakt meer
geld uit te trekken voor restauratie
van „woonhuismonumenten" in
adsvernieuwingsgebieden.
C.R.M.:
De exploitatielasten van plaatselij
ke sportakkommodaties moeten om
laag. om te voorkomen dat sporten
voor de individuele beoefenaar onbe
taalbaar wordt. Die vermindering
van de exploitatielasten moet vooral
gezocht worden in energiebesparing
in sportakkommodaties. een betere
bespcelbaarheid en intensiever ge
bruik en doelmatig en efficiënt be
heer. Dit vermeldt de memorie van
toelichting op de C.R.M.-begroting.
C.R.M en ekonomische zaken stel
len een kommissie energiebesparing
sportakkommodaties in. die voor
stellen zal moeten doen over een
doeltreffend energiebespa ringsbe
leid. Wat doelmatig beheer betreft
zal een inventarisatie gepubliceerd
worden die het Nederlands Economi
sche Instituut heeft gemaakt van
zwembaden.
Soberheid
Voor de georganiseerde sport zul
len de komende jaren in het teken
van soberheid staan, zo voorspelt De
Boer De financiële positie van de
landelijke organisatie-, cn hun koe
pels zullen aan een kritisch onder
zoek onderworpen worden. Nóg meer
dan tot nu toe zal alleen een gecoördi
neerde aanpak de oplossing van deze
problemen dichterbij kunnen bren
gen
van 10,75 procent, wat neerkomt op
31 miljard gulden. Bij de begrotings
opstelling heeft het kabinet een
groot aantal diep ingrijpende maat
regelen moeten nemen om de wel
haast explosieve groei van het finan
cieringstekort Van der Stee: „tot
ongekende hoogte" - te beteugelen.
„De voor 1983 voorgestelde maat
regelen zullen door velen als uiterst
pijnlijk worden ervaren", schrijft de
minister. Het kabinet is echter de
overtuiging toegedaan dan een her
stel van ekonomische groei en uit
breiding van de werkgelegenheid
slechts mogelijk zijn als een de steeds
verder gaande verslechtering van de
overheidsfinanciën een halt wordt
toegeroepen.
De ingrepen die in de kollektieve
sektor zijn gepleegd, zijn onvoldoen
de geweest om de kollektieve uitga
ven in proportie te brengen met de
geringe ekonomische mogelijkheden.
Overheidsfinanciën
Centraal punt in het beleid dat de
komende jaren zal moeten worden
gevoerd, is dan ook het op orde bren
gen van de overheidsfinanciën. Ge
zocht zal moeten worden naar wegen,
om de trekken van onbeheersbaar
heid die de kollektieve sektor ver
toont het hoofd te bieden. De weg
van verder lastenverzwaringen of
het verder oprekken van het tekort
loopt dood, zeer forse ombuigingen
zullen onvermijdelijk zijn, aldus mi
nister Van der Stee.
Beleidsvoornemens
De beleidsvoornemens die voor
1983 zijn geformuleerd komen in gro
te lijnen op het volgende neer:
Beperking van socialè uitkerin
gen en minimumloon, evenals van sa
larissen van ambtenaren en trend
volgers, waarbij deze beperking - ge
geven de prognose - brutobevriezing
inhoudt;
De defensie-uitgaven zullen in het
komende begrotingsjaar met onge
veer twee procent stijgen tot een to
taal van ruim 12,5 miljard gulden.
Dat betekent dat ons land ook het ko
mend jaar niet zal kunnen voldoen
aan de NAVO-afspraak dat de mili
taire uitgaven jaarlijks reëel met
drie procent toenemen.
Op de diverse krijgsmachtonderde
len wordt 238,5 miljoen gulden bezui
nigd. Ruim 135 miljoen daarvan zijn
bezuinigingen van 1982 die in de
nieuwe begroting doorwerken.
Door de ombuigingen komen in
1983 ongeveer vijftienhonderd banen
te vervallen. Gedwongen ontslagen
zijn echter niet nodig, zo blijkt uit de
toelichting op de begroting. Bij de
luchtmacht verdwijnen elfhonderd
arbeidsplaatsen, bij de landmacht
550 en bij de marechaussee veertig.
Het personeelsbestand bij de marine
wordt met twee honderd man uitge
breid.
Bevriezing van kinderbijslagen;
Andere ombuigingen in de sfeer
van de sociale zekerheid en gezond
heidszorg, tot een bedrag van een
miljard gulden;
Vermindering van rijskbijdra-
gen aan de sociale verzekeringsfond
sen tot een bedrag van 6,5 miljard
gulden, met premieverhogingen als
gevolg daarvan;
Geen verhoging van werkge
verspremie, door verschuiving naar
werknemerspremies (1,7 procent);
Een belastingplan van per saldo
1,6 miljard gulden, dat nog nader
moet worden ingevuld, maar
waaromtrent is aangenomen dat bei
de btw-tarieven met 1 procent wor
den verhoogd;
Een stijging van het kleinver
bruikerstarief voor aardgas met 3
cent per kubieke meter.
Het kabinet wil in het najaar maat
regelen nemen om voor volgend jaar
een aanvaardbare inkomensverde
ling te krijgen. Minister Van der Stee
van financiën denkt daarbij aan een
koopkrachtverlies voor de minimu
minkomens van één procent, „maar
liever nog minder", zo zei hij in een
toelichting op de miljoenennota 1983.
Het kabinet wil echter eerst het over
leg met werkgevers en vakbeweging
afwachten alvorens beslissingen te
nemen en het dekkingsplan af te ron
den.
In 1983 zal het Staatsmuntbedrijf
in totaal 325 miljoeii nieuwe munten
slaan, aldus blijkt uit de begroting
hiervan. Het gaat hierbij om:
20 miljoen rijksdaalders
50 miljoen guldens
55 miljoen kwartjes
100 miljoen dubbeltjes en
100 miljoen stuivers.
De provincies zijn op het ogenblik
belast met het maken van plannen
inzake de verwijdering van auto
wrakken en ziekenhuisafval, die
respektievelijk medio 1983 en begin
1984 klaar moet zijn. Dit blijkt uit de
toelichting op de begroting van het
ministerie van volksgezondheid en
milieuhygiëne.
Bezuinigingen op het kleuter-, la
ger en buitengewoon onderwijs zul
len in 1983 48,7 miljoen gulden belo
pen. Dat geld is nodig om een bedrag
te schrappen dat nagenoeg identiek
is aan incidentele bezuinigingen uit
voortgaande jaren - uitstel van uitke
ring van voorschotten - te schrappen.
In 1982 werden voorschotten in de
exploitatiekosten van het basison
derwijs beperkt en afgewenteld op
de begroting van het volgende jaar.
Aan deze „window-dressing" van de
begroting wil de minister van onder
wijs in de begroting voor 1983 een
einde maken.
De blijvende bezuinigingen komen
vooral ten laste van scholen met va-
katures voor kleine klassen. Zo zal
het salaris aan een vervanger, die
tussentijds voor een klas moet staan
die tien of meer leerlingen minder
telt dan de norm van de leerlingen-
schaal, niet langer worden uitge
keerd. Op papier blijft de vakature
bestaan.
In zijn begroting voor 1983 schenkt
demissionair minister drs. J. de Ko
ning van landbouw en visserij veel
aandacht aan het (wetenschappelijk)
onderzoek. Dat is volgens hem één
van de belangrijkste peilers van de
agrarische export, die er in hoge ma
te toe bijdraagt dat de landbouw de
sterkste sektor van de Nederlandse
ekonomie is.
De Koning kondigt aan dat er in dit
kader wordt gewerkt aan oprichting
van een proefstation voor de var
kenshouderij en van een centrum
voor de pluimveehouderij. Beide in
stellingen zullen hun bedrijfstak met
voorlichting en onderzoek moeten
ondersteunen. De gemiddelde inko
mensontwikkeling van boeren en
tuinders blijft nog achter bij die van
vergelijkbare beroepsgroepen.
Energiekosten
Op het gebied van het visserij-
onderzoek zal de aandacht in 1983
vooral worden gericht op verminde
ring van energieverbruik en energie
kosten. Zo wordt bijvoorbeeld ge
dacht aan verlaging van de
weerstand van visnetten in het water
en aan het gebruik van zwaardere,
goedkopere brandstoffen. Tevens zal
worden getracht de kwaliteit van de
aan te voeren vis te verhogen door de
werkomstandigheden aan boord van
de vissersvloot te verbeteren.
Voor alles moet aan de verbetering
van de bedrijfsrendementen worden
gewerkt, aldus minister Terlouw in
de toelichting op zijn begroting. Zon
der een algehele verbetering van het
investeringsklimaat zal de gerichte
bevordering van nieuwe investe-
ringsprojekten onvoldoende uitzicht
bieden op een blijvend herstel van de
ekonomie. Terlouw wil voorlopig
niet af van de Wet op de Investerings
rekening (WIR), een globaal middel
voor bedrijfssteun.
BEGIN 1983:
De werkloosheid zal eind dit jaar
tot meer dan 600.000 personen zijn
gestegen en als de nieuwe werkloos
heidsdefinitie wordt gehanteerd zal
het jaar 1983 met 750.000 werklozen
worden begonnen. De „Rapportage
Arbeidsmarkt 1982" die minister De
Graaf van sociale zaken bij zijn be
groting heeft gevoegd, verwacht een
voortzetting van de sterke stijging
van de werkloosheid in 1983. De be
roepsbevolking zal met 100.000 ster
ker toenemen dan in 1982 en de werk
gelegenheid zal verder afkalven.
POGING DE GRAAF:
Het kabinet streeft er naar met de
sociale partners op vrijwillige basis
een aantal zaken betreffende het ar
beidsvoorwaardenbeleid voor 1983
en het systeem van de loonvorming
overeen te komen. Kern is een vrij
willige matiging van de lonen in het
bedrijfsleven, die overeenkomt met
de bevriezing van de ambtenarensa
larissen, die van trendvolgers en van
uitkeringen en minimumloon. Dit
houdt volgens minister De Graaf te
vens een beroep op vrijwillige voort
zetting en aftopping van de vakantie
toeslag 1982 in. Mocht aan de drin
gende matigingsgroep geen gehoor
worden gegeven, dan zal het kabinet
ingrijpen, zo kondigt de minister aan
in de toelichting op zijn begroting.
DEN HAAG - Uitvoering van de regeringsplannen zou
stellig niet bijdragen tot de zozeer gewenste brede over
eenstemming, terwijl juist nu de kansen voor over
eenstemming in het bedrijfsleven over een meerjarige
aanpak voor ekonomisch herstel en. terugdringing van
de werkloosheid zichtbaar stijgen. Déze reaktie heeft de
tweede-kamerfraktie van de P.v.d.A. gegeven op de be
groting van het demissionair minderheidskabinet.
Uit de cijfers blijkt volgens de soci
alisten dat er sprake is van een wer
kelijke noodsituatie. „Dat on
derstreept het belang en de noodzaak
van het totstandkomen van een kabi
net dat tot handelen in staat is en dat
meerjarenafspraken kan maken met
het bedrijfsleven", aldus de P.v.d.A.-
fraktie.
De C.D.A.-fraktie stelt zich in een
eerste reaktie op de miljoenennota
op het standpunt dat het ekonomisch
herstelbeleid en het soeiaal beleid
„slecht uit de verf" komen. Te den
ken valt aan lastenverlichting voor
bedrijven door verlaging van de
kosten van arbeid en energie, terwijl
vereenvoudiging en annulering van
allerlei voorschriften de werking
van de marktsektor sterk kunnen
verbeteren, zo meent de C.D.A.-
fraktie.
Een andere misser in de voorstel
len van het kabinet is het uitblijven
van „konkrete maatregelen" in het
kader van het werkgelegenheidsplan
om het sociaal beleid te schragen.
V.V.D. aanvaardt
„bevriezing"
De V.V.D. aanvaardt de bevriezing
van de ambtenarensalarissen, zo
blijkt uit het kommentaar van de
tweede-kamerfraktie van de libera
len op de miljoenennota. De V.V.D.
wil de bevriezing zien als een „voor
schot" op de resultaten van de verge
lijking van de arbeidsvoorwaarden
bij bedrijfsleven en overheid.
Vermindering' van het financie
ringstekort en „stabiliseren van de
kollektieve druk" zijn volgens de
V.V.D. alleen te verwezenlijken door
bindende afspraken bij de kabinets
formatie over „een rigoureuze
schoonmaak in de overheidshuis-
houding" en een grondige herwaar
dering van de uitkeringen. Dat vergt
extra ombuigingen op de begroting
voor drie a vier miljard, aldus de
V.V.D. Nijpels noemt als bezuini
gingsmogelijkheden de ziéktewet, de
W.A.O. en „versterking van het pro
fijtbeginsel op verschillende terrei-
De fraktie van D'66 in de Tweede
Kamer geeft aan de begroting be
paald geen schoonheidsprijs, maar
gezien zijn korte levensduur kon het
demissionaire kabinet nauwelijks
met andere voorstellen komen.
Een alternatief voor de impopulai
re, maar noodzakelijke besluiten is
op korte termijn niet denkbaar, al
dus de democraten in een voorlopige
reaktie. Een louter technische begro
ting zou voor hen onaanvaardbaar
zijn geweest, omdat het financie
ringstekort dan volgend jaar op elf a
twaalf procent zou zijn uitgekomen.
„Verbijstering"
De PSP-fraktie konstateert „met
verbijstering" dat het afbraakbe
leid, dat in de afgelopen jaren is ge
voerd, met verdubbelde kracht
wordt voortgezet, „hoewel ook in de
UTRECHT - De FNV vindt dat het kabinet de maleise
waarin onze ekonomie zich bevindt wil bestrijden met
een medicijn dat nog erger is dan de kwaal. „Ons land
stevent met dit beleid af op een regelrechte depressie",
voorziet de FNV in een kommentaar op de Miljoenenno
ta. Over een brede linie worden de bestedingen afgebro
ken. Daardoor stagneert de produktic, de werkgelegen
heid brokkelt intussen in een razendsnel tempo verder
af.
Zelfs het eerste doel dat het kabi
net zich stelt - vermindering van het
financieringstekort - zal niet worden
gerealiseerd, zo blijkt uit cijfers van
het Centraal Planbureau, aldus de
FNV.
„Mineurstemming en apathie, red
den wat er te redden valt". Daarvan
getuigen de Miljoenennota en de be
geleidende stukken die het demissio
naire CdA-D'66-kabinot heeft gopre-
senleert, vindt het CNV. De christe
lijke vakcentrale hamert op een geza
menlijke aanpak van de problemen
maar daarvan is in de stukken van
het kabinet niets terug te vinden.
Nergens wordt gesproken over een
gemeenschappelijk werkgelegen
heidsbeleid. De vakcentrale hoopt
dat het nieuwe kabinet dat er straks
kómt bereid zal zijn met vakbewe
ging cn werkgevers een beleid uit te
stippelen waarin de werkloosheids
bestrijding centraal komt te staan.
Aanknopingspunten
Het VNO gaat er wat betreft het
centraal overleg tussen overheid en
sociale partners vanuit, dat de rea
listische opstelling van de vakbewe
ging aanknopingspunten biedt voor
een herstelbeleid in de marktsektor
dat is gericht op kostenbeheersing,
produktiviteitsverbetering cn rende
mentsherstel. De industriële werkge
vers bepleiten hiertoe een verlich
ting van de sociale-wcrkgeverslas-
ten, via een minder snel opvoeren
van de vermogenspositie van de soci
ale fondsen. Deze maatregelen, ge
koppeld aan de door het interim
kabinet toegezegde belastingverlich
ting, zou voor het bedrijfsleven een
belangrijk signaal zijn dat het de
overheid ernst is met haar streven
naar vergroting van de financiële
armslag van de bedrijven.
Reaktie NCW
De Miljoenennota 1983 lost de we
zenlijke problemen van de uit zijn
krachten gegroeide kollektieve sek
tor niet op. Wat het kabinet voorstelt
is het minimaal noodzakelijke om al
leen al een financiële chaos te vermij
den.
Dat tekent het defensieve karakter
van het voorgenomen beleid. Aan het
scheppen van ruimte voor een echt
aanvallend beleid door het be
drijfsleven zelf, gericht op ekono
misch herstel cn werkgelegenheid,
komt men door de stijging van cn het
financieringstekort en de kollektie
ve laste druk, onvoldoende toe.
Voor investeringsherstel zijn volgens
het Nederlands Christelijk Werkge
versverbond (NCW) een herschikking
van alle overheidsuitgaven ten
gunste van de overheidsinvesterin
gen en het steviger hanteren van dc
vermogensaftrek nodig
ABOP
De korting van 1,65 procent op de
salarissen voor onderwijsgevenden
komt bovenop andere maatregelen,
zodat alleen voor deze groep uit de
Nederlandse bevolking de koop
kracht met meer dan zeven procent
daalt. Bovendien houdt de ingreep
een ontkoppeling van lonen voor on
derwijsgevenden van die van andere
ambtenaren in. Inhoudelijk is dit in
strijd met wat het parlement eerder
in de motie Rietkcrk-Lubbcrs heeft
vastgelegd.
Dit stelt de Algemene Bond van
Onderwijspersoneel 'ABOP) in een
kommentaar op de onderwijsbegro
ting voor het komende jaar.
miljoenennota zelf wordt aangege
ven dat dat beleid niet heeft ge
werkt.
De voorgestelde maatregelen zijn
volgens de pacifisten asociaal, kort
zichtig en onsamenhangend.
De tweede-kamerfraktie van de
R.P.F. is content met de „eerlijke
voorstelling van zaken" in de miljoe
nennota. „Verder dan de konstate-
ring van de ellende en enige aanzet
ten tot symptoombestrijding komt
ook dit kabinet niet".
Uit de nota blijkt volgens de
R.P.F. glashelder dat onze nationale
ekonomie pijnlijk veel overeen
komst vertoont met veel bedrijven:
op de rand van het faillissement.
„Onthutsend beeld"
Naar de mening van de P.P.R.-
fraktie in de Tweede Kamer geeft de
miljoenennota „een onthutsend
beeld" van een regelrechte financiële
ramp. In een eerste reaktie van die
zijde wordt erop gewezen, dat de gi
gantische rentelasten van de totale
staatsschuld van 138 miljard gulden
en de enorme uitgaven voor sociale
zekerheid de staatsfinanciën onbe
heersbaar dreigen te maken. Toch
spreekt uit de stukken niet de erken
ning dat het beleid van de laatste ja
ren een fiasco was en evenmin het
voornemen om zich op de uit
gangspunten ervan te bezinnen.
Er kunnen volgend jaar 39.500 wo
ningwetwoningen worden gebouwd.
Dat zijn er weliswaar 23.500 meer
dan dit jaar, maar doordat demissio
nair minister van volkshuisvesting
en ruimtelijke ordening drs. E. Ny
pels de zogenoemde premiceorpora-
tic A-woningen wil afschaffen, valt
het totale aantal te houwen goedko
pe huurwoningen 7500 lager uit dan
dit jaar. zo blijkt uit zijn begroting
1983.
Premiecorporatic A-woningen zijn
woningwetwoningen die worden ge
bouwd met geld van banken en ande
re partikuliere financiers. Dat is
duurder dan de bouw van woningen
met geld van de Rijksoverheid. Alle
woningwetwoningen zullen volgend
jaar met overheidsgeld worden ge
realiseerd, zo blijkt uit de toelichting
op de begroting.
Het nationaal isolatie programma
van hel ministerie van volkshuis
vesting en ruimtelijke ordening zal
in de loop van 1983 halverwege zijn
doel zijn. De helft van de 2.5 miljoen
woningen is dan tegen verlies van
warmte geïsoleerd.
Dit schrijft Nypels in de toelich
ting op zijn begroting Met dc 1.25
miljoen geïsoleerde woningen zal 25
procent van alle woningen in Neder
land onder handen zijn genomen. In
oktober wordt in Utrecht de vijfmil
joenste woning opgeleverd.
Het nog resterende deel van onge
veer 1.3 miljoen woningen bestaat
voornamelijk uit huurwoningen Dc
bestaande subsidieregelingen daar
voor blijven van kracht, aldus Ny
pels.