ZIERIKZEESCHE
NIEUWSBODE.
Maandag 21 Juli 1913.
Eerste Blad.
z ierikzeesche
C o u r a n t).
ABONNEMENT.
De ubonnementsprys vail dit blad, dat iederen
MAANDAG, WOENSDAG en VRIJDAG verschijnt, is
voor Zierikzee f 1,30, voor alle andere plaatsen in
Nederland f 1,60 per 3 maanden.
Afzonderlijke nummers 6 cent.
Voor het buitenland, verzending ééna per week,
f 10 per jaar bij vooruitbetaling.
69ste JAARGANG. - No. 9416.
Directeur i A. J. DE LOOZE Jr.
Uitgever-Hoofdredacteurs A. FRANKEL.
Redacteurs J. WAALE.
ADVERTENTIE N.
Van 13 regels 30 ots., meerdere regels 10 ots.
By abonnement op voordeelige voorwaarden. Het
tarief hiervoor is aan het bureau verkrijgbaar.
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
De inzending moet geschieden des Maandags-,
Woensdags- en Vrijdagsmiddags uiterlijk 2 ure
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
BEKENDMAKING.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
Zif.rikzbe maken bekend, dat in hunne op den
18en dezer gehouden vergadering, de wethouder,
de heer L. KOOPMAN Cz., is aangewezen als
voorzitter der Commissie voor de Gasfabriek en
de Straatverlichting en als plaatsvervangend
voorzitter der Commissie voor de Fabricage.
ZiKKiKZEE, den 19 Juli 1913.
De Burgemeester en Wethouders voornoemd,
D. VAN DER VLIET, Burgemeester.
JAN SNELLEN, Secretaris.
De vrijzinnigen van dit eiland hebben
Zaterdag de bij den stembusstrijd
behaalde overwinning feestelijk gevierd.
Tot bijwoning daarvan waren uit-
genoodigd mr. Patijn, mr. Fokker en
jhr. De Muralt.
Toen bekend werd, dat mr. Pat.iju
Zaterdag hier zou aankomen, besloot
het muziekgezelschap „Kunst en Eer"
den afgevaardigde van dit kiesdistrict,
voor de uitnemende wijze, waarop hij
zijn mandaat in de Tweede Kamer
vervuld had, te huldigen.
Met dit doel begaf het zich met zijn
vaandel naar het perron van het tram
station, en [begroette, toen de tram van
zevenen, waarin de heer Patijn gezeten
was, was aangekomen, dezen met het
Wilhelmus van Nassauen.
De voorzitter van „Kunst en Eer", de
heer J. A. Legemaat, die, met den heer
J. van der Vliet, ter begroeting van
mr. Patijn op het perron aanwezig was,
sprak dezen toe. In zijn toespraak liet
hij uitkomen, dat „Kunst en Eer",
hoewel samengesteld uit personen van
allerlei politieke richting, met het oog
op de eminente wijze, waarop de
afgevaardigde van dit kiesdistrict, mr.
Patyn, in de Kamer ziju taak vervuld
had, zich gedrongen had gevoeld hem
deze ovatie te brengen.
In hartelijke bewoordingen dankte
mr. Patyn voor deze even verrassende
als vereerende onderscheiding.
Toen deze met mr. Fokker en jhr.
De Muralt buiten het perron kwam,
ging uit de talrijke menigte een
donderend hoerah op.
In een gereedstaand rijtuig namen de
afgevaardigden plaats, k dat door een
tweede gevolgd werd, waarin gezeten
waren het statenlid, de heer M. Bolle
en esn drietal leden van het comité der
Centrale tot voorbereiding der feest
viering, n.l. de heeren Giljam, B. van
der Have en L. Doeleman.
De stoet zette zich hierop in beweging.
„Kunst en Eer" vroolijke marschen
spelend, voorop, eu een drom volks
achter de rijtuigen.
Langs den geheelen weg naar de
Concertzaal stond aan weerskanten het
volk dicht geschaard.
In de Concertzaal werden allengs al
de zitplaatsen ingenomen, terwijl in de
koffiekamer zich verzamelden de leden
van de centrale liberale kiesvereeniging
van Schouwen-Duiveland, de afgevaar
digden der centrale uit Flakkee, namelyk
de heeren Breesnee en Van As, de
afgevaardigden van het district Zierikzee
iu de Provinciale Staten, te weten de
heeren mr. D. van der Vliet, M. Bolle,
B. Giljam en C. J. Hocke Hoogenbooin,
de afgevaardigden van verschillende
liberale kiesvereenigingen op dit eiland,
van de vrijzinnig-democratische kies
vereeniging, van het Nederlandsch
Werkliedenverbond, van de Jonge
Vrijzinnigen, van het comité van actie,
van do afdeeling Zierikzee van den
Bond voor Staatspensionneering, van de
afdeeling Zierikzee voor Vrouwenkiesrecht,
en van de afdeeling Zierikzee voor
Volksonderwijs.
Toen al deze, voorafgegaan door de
drie afgevaardigden, het met planten
smaakvol versierde podium betraden,
rees het talrijke publiek van zijn zit
plaatsen, en zong het door het orkest
ingezette Wilhelmus van Nassau.
Hierop werd door den waarnemonden
secretaris der centrale liberale kies
vereeniging, den heer A. Franke), met
de volgende toespraak do feestelijke
bijeenkomst geopend
Heeren Leden van de Slaten-Qeneraal.
Heeren Leden van besturen en cor
poration 1'artijgenooien en geest
verwanten.
De Centrale Liberale Kiesvereeniging
van SchouwenDuivelend heeft mij de
eervolle taak opgedragen deze feestelijke
bijeenkomst met een inleidend woord te
openen.
En ik heb openhartig gesproken
deze opdracht zonder eenigen schroom
aanvaard, maar nu ik voor de uitvoering
er van sta, begin ik tot het besefte komen,
dat ik by de schatting mijner krachten
niet de zoo noodige bescheidenheid be
tracht heb. Dat was zeker verkeerd van
ray. Maar nu daaraan niets meer to ver
anderen valt, en ik trouwens ook niet
meer terug kan, nu verzoek ik u allen
beleefd maar dringend in uw oordeel ton
opzichte van raü niet al te streng te wezen.
Het zij mü vergund in de allereerste
plaats, U, heeren afgevaardigden naar
de Tweede en Eerste Kamer,
U, mr. Patijn, het door dit kiesdistrict
ten tweeden male herkozen lid voor de
Tweede Kamer;
U, rar. Fokker, die door de Provin
ciale Staten van Zeeland naar do Eerste
Kamer werd afgevaardigd;
en U, jhr. De Muralt, die door het
kiesdistrict Oostburg als afgevaardigde
naar de Tweede Kamer werd gekozen;
hier een hartelijk driewerf welkom in ons
midden toe te roepen. (Applaus).
Namens de Centrale Liberale Kiesver
eeniging en namens al de corporaties,
hier aanwezig, dank ik U veelmalen,
dat Gy aan onze uitnoodiging deze feest-
vergadering met uw tegenwoordigheid
op te luisteren, hebt gevolg gegeven.
Waarvoor deze feestvergadering
Waarom zijn wy, vrijzinnigen, uit alle
deelen van SchouwenDuivelandja
zelfs uit Flakkee, hier samengekomen
Bestaat er een gegronde aanleiding
voor deze feestelijke samenkomst
Men moet, zou ik denken, oen vreem
deling in Jeruzalem wezen, om deze
vraag te stellen.
Weet men dan niet, dat by den feilen
jongsten stembusstrijd door de linkerzijde
op de coalitie een schitterende over
winning bevochten is, zoodat na 5 bange
jaren van duldelooze overheersching zy
tot overgave van het regeerkasteel ge
noodzaakt werd?
Weet men dan niet, dat wij door die
overwinning binnenkort en moge het
zyn voor altijd verlost zullen worden
van een regeering, die by benoemingen
en onderscheidingen zich niet liet leiden
door 't rechtvaardig beginsel van persoon
lijke verdienste, maar haar aanhangers
en volgelingen stelselmatig bevoorrechtte,
die door haar fel reactionnair optreden
zooveel ontevredenheid, zooveel verbit
tering in den lande verwekt heeft, dat
men zich over de verbazende toename
van het socialisme waarlijk niet behoeft
te verwonderen, en dat last not least,
onze hoogste goederen bedreigde.
Stond niet onze openbare school, de
bakermat der verdraagzaamheid, het
palladium van onze nationale eenheid,
bjj een bestendiging van haar, ten
doode opgeschreven? Wel ontkennen
dit nu haar organen, en wil men, tegen
beter weten in, het doen voorkomen,
alsof de openbare school niet het minst
van deze regeering te duchten had,
maar eilieve I het regeeringsvoorstel tot
herziening van artikel 192 der Grond
wet laat toch hieromtrent zelfs niet den
minsten twijfel over.
Werd niet het beproefde vryhandel-
stelsel, waardoor onze natie een onge
kende hoogte van welvaart bereikt
heeft, door haar met vernietiging
bedreigd
Heeft zy niet op het gebied der
ouderdomsverzorging met schromelijke
miskenning van de geopenbaarde volks
overtuiging aan onze natie een even
onrechtvaardige als heillooze wet opge
drongen
Aan dat alles en nog veel meer,
waarover ik evenwel thans niet wensch
uit te weiden, omdat het niet in myn
bedoeling ligt een politieke rede te
houden, heeft zy zich schuldig gemaakt,
zoodat by de Juni-sterabus de hand des
volks op de muren van het Binnenhof
de historische woorden neerschreef
Mene, mene tekel upharsin, dat wil
zeggen: gy zyt gewogen en te licht
bevonden.
Er is dus, partygeMOoten en geest
verwanten, alleszins reden voor deze
feestvergadering, die door een samen
loop van omstandigheden niet vroeger
kon gehouden worden.
Wy willen hier, kortweg uitgedrukt,
vieren het feest der bevryding.
En hot spreekt als van zeiven, dat
op deze aan de overwinning gewijde
byeenkomst die drie mannen niet
mochten ontbreken, die, nauw ver
bonden met den gevoerden stryd, de
verpersoonlijking van de behaalde
victorie zyn.
Gy toch, heeren afgevaardigden naar
de Eerste en Tweede Kamer, gij, hoog
geachte heeren Fokker, Patyn en De
Muralt, zyt voor ons de levende zege-
teekenen, die wy met innig welgevallen
aanschouwen.
Gy zyt de dragers en zult worden
de verdedigers der groote beginselen,
die ons vereenigen tot een onverbreek
baren phalanx.
Tot u zy thans het woord gericht.
Tot u, mr. A. J. F. Fokker, in de
allereerste plaats, omdat gy een spruit
van dezen bodem zijt. Uw wieg stond
eens hier. fin daar is Zierikzee met
recht trotsch op (levendig applaus). Gy
zyt hier opgegroeid, en door ijverige
studie zyt gij een man geworden, een
man van hooge beteekenis. Eervolle
betrekkingen werden u opgedragen,
welverdiende onderscheidingen vielen
u te beurt. Toch zijt gy hierdoor niet
veranderd. Gy bleeft steeds dezelfde.
De dagelyksche genoegens des levens
zocht gy niet. In uw stille werkkamer
arbeiddet gy rusteloos voort. Veel hebt
gy dan ook op het gebied van water
staat en visschery tot stand gebracht.
Dc lijvige boeken, door u geschreven,
zij zyn een onuitwischbare getuigenis
van uw onvermoeiden geestelijken
arbeid. Die arbeid is thans bekroond
geworden. De gewestelijke vertegen
woordiging van Zeeland, waarvan gy
zelf zoovele jaren een werkzaam en
waardig lid zyt, heeft, waardeerend uw
persoonlijke verdiensten, u een zetel in
de Eerste Kamer aangeboden. Zy gaf
u daarmede tevens een bewijs van groot
vertrouwen. Zy stelde namelijk daar
mede in uwe hand onze vlag. Gy zult,
hiervan ben ik overtuigd, dat vertrouwen
ten volle beantwoorden. Gy zult de u
toevertrouwde vlag, waarvoor wy allen
hier met hand en tand gestreden
hebben, in onze Eerste Kamer hoog
houden. Wel staat de meerderheid in
dit politieke lichaam op reactionnairen
grondslag, zoodat het gebeuren kan,
dat de heeren van rechts, onwillig uit
de les, die zy thans by de stembus
ontvangen hebben, eenige leering te
trekken, by hun oude taktiek zullen
volharden, en voor elke zakelijke, over
tuigende rede hun ooren gesloten zullen
houden. Hiervoor bestaat een gerecht
vaardigde vrees, wanneer u bedenkt,
dat de leidende staatsman van rechts,
die reeds bij voorbaat verklaard heeft
aan het nieuwe ministerie van links het
leven zuur te zullen maken, tegelijker
tijd met u in ons Hoogerhuis zyn intrede
doet. Maar laat u dit niet ontmoedigen
mynheer Fokker. Ons volk, dat tegen
woordig vrijwel op de hoogte is van
hetgeen in de Kamers gebeurt, zal
over drie jaren de Provinciale Staten
zoodanig weten samen te stellen, dat
ook van het gebouw der Eerste Kamer
de vlag der reactie zal worden neer
gehaald (langdurig applaus).
En nu, mynheer Patyn, zy het my
vergund, tot u, die in het parlementaire
strijdperk uw sporen reeds dubbel en
dwars verdiend hebt, thans eenige
woorden te richten, 't Is mogelijk, maar
ik geloof het niet, dat er in ons geheel
vaderland één afgevaardigde is aan te
wyzen, die in het district, dat hy ver
tegenwoordigt, zoo populair is als u.
Vanwaar die populariteit? Toen u ruim
een acht jaar geleden het eerst uw voet
in Zierikzee zettet, kende de bevolking
van dit eiland u niet. Maar gelijk een
veldheer met de kracht van zyn zwaard
een geheele landstreek verovert, zoo
hebt u door de macht van het woord
de harten der bevolking van deze ge
heele streek met een tooverslag als het
ware voor u weten in te nemen. Uw
redevoeringen, boeiend van vorm, en
waar van inhoud, maakten allerwege
een bezielenden wegsleependen indruk.
Geen wonder, dat, waar u optradt, de
menigte als het ware aan uw lippen
hing. Dank zy dit optreden werd het
district heroverd. En op deo onyergete-
lyken avond, dat wij het feest der
herovering geestdriftig in de oude
Concertzaal vierden, werd o. a, door u
gezegd, dat onze politieke tegenstanders
dit oude bolwerk der vrijzinnigheid
nooit meer in hun handen zullen terug
krijgen. Twee malen hebben zy het
beproefd. Maar beide keeren werden
zij reeds in het eerste treffen glansrijk
verslagen. Dat zij telkenmale den slag
verloren, dat hebben wy zeker niet het
minst te danken *aan u, mynheer Patyn,
die van den aanvang af, dat u in de
Tweede Kamer zitting naamt, op uit
nemende en talentvolle wyze uw mandaat
vervuld hebt. Gy, een sieraad van onze
party, waart een voorman in de Kamer,
die by elke gelegenheid-de beginselen
der vrijzinnigen krachtig en welsprekend
verdedigde. Is het niet natuurlijk, dat
wy, bewoners van dit kiesdistrict, er
een hooge eer in stellen een man, gelyk
u, onzen afgevaardigde te kunnen
noemen? (Daverende toejuichingen).
Was op den gedenkwaardigen avond
van den 17den der vorige maand de
geestdrift hier groot, toen bleek, met
welk een schitterend steraraencijfer rar.
Patyn herkozen was, niet minder was
zy, toen een poos van te voren bekend
werd, dat Oostburg by eerste stemming
onzen hooggeachtcn stadgenootden
bekwamen, met den Conradsprys be
kroonden ingenieur, jhr. li. de Muralt,
naar de Kamer had afgevaardigd. Ja,
mynheer De Muralt, Zierikzee verheugde
zich in deze overwinning, niet slechts,
omdat daardoor oen district voor de
vrijzinnige party behouden bleet, maar
ook, omdat u het waart, die voortaan
genoemd district in de Tweede Kamer
zou vertegenwoordigen. Maar de vreugde
hierover, schier algemeen, werd getem
perd door uw alleszins verklaarbaar
besluit deze gemeente metterwoon te
verlaten. Tusschen u en de ingezetenen
bestond toch een ongedwongene, ja ik
mag gerust zeggen, vriendschappelijke
verhouding. En men zou u nu moeten
missen. Met dat denkbeeld kon men
zich niet zoo aanstonds verzoenen. Tien
jaren toch van uw leven hebt gy bier
doorgebracht. In dit decennium is veel
geschied. Veel, dat tot blijdschap
stemde, maar ook veel, dat elk recht
geaard gemoed met diep leedwezen
vervulde. De onaangenaamheden in
uw arabtelijken werkkring bleven u
niet bespaard. Haat en nyd vierden een
tijdlang hoogtij. Den wakkeren, vurigen
en geduchten kampioen voor de vryzin
nige denkbeelden trachtte men met alle
middelen onschadelijk te maken, poogde
men tot eiken prys te vernietigen. Maar
het is niet gelukt. Ongerept staat gij
daar. Fier kunt gij uw hoofd omhoog
heffen. De waarheid heeft gezegevierd.
En lamgeslagen zyn zij, die u belaagden.
(Donderend applaus).
Gedragen door de volksgunst gaat
Gy vanhier. En als Gy in de koninklijke
residentie uw verblijf gevestigd hebt,
om in 's lands raadzaal voor de waar
achtige volksbelangen op te komen, dan
twijfel ik niet, neen dan weet ik zeker,
dat Gy het district Zierikzee en zyn
vrijheidlievende bevolking niet zult ver
geten.
Heeren afgevaardigden naar de Eerste
en Tweede Kamer!
De uitslag van de stembus beteekent
niet slechts een nederlaag voorde coalitie,
maar is tevens een gewichtig keerpunt
in onze parlementaire geschiedenis.
Gy zyt geroepen groote beginselen te
helpen verwezenlijken, naar de vervulling
waarvan een aanzienlijk deel van het
Nederlandsche volk smachtend uitziet.
Do Staatspensionneoring, waarvan wy
slechts een zeer bescheiden brokje hebben
gekregen, zal, gelyk de Concentratie in
haar program heeft toegezegd, zoodanig
worden uitgebreid, dat al wat in ons land
arm en oud heet, zyn laatste levensdagen
onbezorgd kan tegemoet gaan.
En volgens datzelfde program zal de
Grondwet herzien worden, voornamelijk
hierom, dat algemeen stemrecht kan in
gevoerd worden, en de deur tot het
verleenen van het vrouwenkiesrecht niet
langer gesloten blyft.
Gy, myne heeren, smaakt het groote
voorrecht aan de totstandkoming van
dezen belangrijken wetgevenden arbeid
uw medewerking te mogen verleenen.
De Voorzienigheid geve U daartoe tot
heil van het Nederlandsche volk, dat
gij vertegenwoordigt, de noodige kracht.
Ik heb gezegd.
Hierop trad de heer Doeleman naar
voren, die den spreker van zooeven
namens eenige vryzinnigen, onder do
levendige toejuichingen van het publiek,
een lauwerkrans aanbood. Blijkbaar was
de verrassing voor den spreker zóó groot
en zóó onverwacht, dat deze niet aan
stonds woorden kon vinden', teneinde
behoorlyk zyn dank uit te spreken.
Alsnu verkreeg mr. Patyn het woord.
By zijn optreden met een daverend
applaus begroet, toonde hij in een
gloedvolle rede met cyfers aan, den
verbazenden vooruitgang der vryzinnige
beginselen in dit district, gedurende de
laatste acht jaren. Hy bracht in nauw
verband daarmede een woord van hulde
aan de Centrale Liberale Kiesvereeniging,
die getoond had zoo goed op de hoogte
van haar taak te zyn, aan de vryzinnig-
demokraten, inzonderheid aan mannen
als J. A. de Bruyne en A. Geluk, aan de
Jonge Liberalen, die met al het vuur,
hun leeftijd eigen, gestreden hadden, en
in verschillende gemeenten van dit
eiland afdeelingen van jonge liberalen in
't leven hadden geroepen, aan mr. Canes,
die, nauwelijks hier, de schrik en ont
steltenis van de coalitie geworden is,
en aan allen, die tot het behalen der
groote victorie op den 17den van de
vorige maand het hunne hadden bij
gedragen. ,Van deze overwinning is het
natuurlijk gevolg geweest, dat het
zittend ministerie zijn ontslag heeft
genomen. En een ander gevolg er van
is, dat de rechterzijde nooit meer met
protectie voor den dag zal komen,
want voornamelijk door haar ijveren
hiervoor, heeft zij by de stembus de
nederlaag geleden. Dr. Kuyper, die ter
bestrijding van den Vrijhandel zich op
de Heilige Schrift beriep, heeft dan
ook reeds bakzeil gehaald.
Spreker besprekend het feit, dat de
socialistische fractie in de Kamer thans
tot achttien geklommen is, ziet daarin
een bevestiging van de waarheid, dat
op den reactionnairen bodem 't socialisme
het weligst tiert. Het socialisme kan
het best bestreden worden, wanneer in
de richting der hervormingen, waarin
het volk vertrouwen stelt, gearbeid
wordt.
Aan de socialistische party is thans
aangeboden zitting te nemen in het te
vormen Ministerie. Weigert zy op haar
congres van dit aanbod gebruik te maken,
dan zal de vryzinnige party sterker
tegenover haar komen te staan.
Dr. Bos, aan wien de samenstelling
van het Kabinet is opgedragen, is een
bekwaameerlijk staatsmanin staat
's lands zaken in de goede richting te
sturen. Neemt de Tweede Kamer alge
meen stemrecht en staatspensioen aan en
werden de daarop betrekking hebbende
wetsontwerpen door de Eerste Kamer
verworpen; dan zal in 1916 de coalitie
geheel en al worden vernietigd.
(Donderend applaus).
Mr. Fokker, het woord thans ver
krijgend, werd by zyn optreden met
levendige toejuichingen begroet. Hy
was, zeide bij, evenals mr. Patyn, niet
geheel bekend met het doel van dezen
avond, en is verrast zooveel volk in deze
zaal aanwezig te zien en zoo veel geest
drift hier te ontmoeten, een geestdrift,
die vooral hieraan is toe te sohryven,
dat de overwinning in Zierikzee veel
grooter is, dan men ooit te voren had
kunnen denken. En niet de minst
opmerkelijke uiting van die geestdrift
is de deelneming van zoovele vrouwen,
gelyk deze zaal uitwijst. Spreker, in
verband hiermede de vrouw besprekend,
toont aan, hoe vaak de vrouw, al heeft
zijzelf nog niet het stemrecht, toch op
de politieke ontwikkeling der leden van
het gezin grooten invloed kan oefenen.
Uitvoerig wordt hierover uitgeweid.
