Z1ERIKZEESCHE NIEUWSBODE.
No. 5498
5!steJaarg.
Donderdag 4 February 1875
Verschijnt DINGSDAG, DONDERDAG en ZATUKDAG. De prjjs per 3 maanden is ƒ1,80, tranco per post. 1,60.
ADVERTENTIËN 10 Cts. per regel, kunnen uiterlijk tot des Maandags, Woensdags en Vrijdags voormiddags 10 ure bezorgd worden.
BRANDSCHOUWING.
De BURGEMEESTER en WETHOUDERS van Zie-
rikzee brengen ter kennis van de Ingezetenen, dat op
Maandag den 8eten February eerstkomende en volgende
dagen eene algemeene braudschouwiut;
door de Directie der Brandweer in de woningen der
Ingezetenen zal worden gehouden, overeenkomstig de
bepalingen der Verordening tot voorkoming en blus-
sching van brandafgekondigd den 6 December 1855.
Zierikzee den 3 February 1875.
De Burgemeester en Wethouders,
v. CITTEES.
De Secretaris
J. P. N. ERMERINS. j
Bekendmaking.
GRONDBEL AST IN G.
2®.
4°.
5®.
De BURGEMEESTER van Zierikzee maakt bekend
dat hem ingevolge art. 15 der wet van den 26 Mei
1870 (Staatsblad no. 82) door den heer Bewaarder der
hypotheken en het kadaster in deze gemeente zjjn toe
gezonden drie staten, aanwijzende de uitkomsten
1°. der meting naar de artikelen 9 en 10;
der schatting naar de artikelen 11 tot 13;
der afschaffing van belastbare opbrengst naar
art. 6;
der verbeteringen naar art. 23; en
der regeling van den aanvang der termijnen naar
art. 42 der aangehaalde wet:
dat die staten, te rekenen van heden af, gedurende
dertig dagen voor belanghebbenden ter secretarie dezer
gemeente ter inzage zijn nedergelegd;
en herinnert aan art. 16 derzelfde wet, waarbjj is
bepaald, dat de belanghebbende, ten koste van onge-
ljjk, in een aan de Gedeputeerde staten gerigt verzoek
schrift (op ongezegeld papier), hermeting of herschat
ting kan vorderenbinnen den tjjdvoor het ter inzage
liggen bepaald.
Afgekondigd van het Raadhuis te Zierikzee, den
3 February 1875.
De Burgemeester oooornoemd,
v. CITTERS.
Algemeen Overzicht.
Indien eenstemmigheid, eensgezindheid voorwaarden
zyn voor het geluk van een land, dan ziet het er
treurig voor Frankrijk uit. Het is waar, ner
gens vindt men die eenheid die slechts by volkomen
overeenstemming kan bestaanmaar waar men over
de hoofdzaak, over den regeeringsvorm zoo verschillend
denkt, daar moet wel grenzenlooze verwarring heerschen.
Voegen wy er bydat de verschillende partijen op dit
punt niet alleen scherp tegenover elkander staan maar
ook aan hun beginsel vasthouden. Dflt is dezer dagen
weder duidelijk gebleken by de behandeling der con
stitutionele wetten. Er is even warm voor het koning
schap als voor de republiek gesproken. De voorstanders
dezer laatste schenen de uitdrukking te zyn van het
meest algemeene gevoelenmaar wie begrjjpt niet
dat de andere partyen zich stil houden om des te
zekerder hun slag te slaan. Algemeen erkent men dat
de heer Laborlaye uitnemend gesproken heeftzjjne
rede had een diepen indruk gemaakt, omdat die
gloeide van vaderlandsliefde, maar toch toen het er
op aankwam te stemmen over het door hem aange
boden amendementde meerderheid dit afstemde. Men
hechte echter niet te veel waarde aan de beraad
slagingen en stemmingen in de kamer. Het zyn niet
veel anders dan schermutselingen die den tjjd dooden
zonder de zaken iets verder te brengen. Wat zal het
toch baten dat men eene wet uitvaardig die de re-
Subliek vaststelt, als eenmaal de persoon komt die
et roer in handen neemt. Misschien is het gelukkig
dat dit oogenblik nog vertraagt, omdat het rechte
tjjdstip nog niet is gekomen. Wat men heden doet is
voorbereiding, de uitkomst ligt misschien nog in een
ver verschiet.
Ofschoon de Parlements-zittingen in Engeland
niets bizonder3 opleveren en de regeering door geene
daden van belang van zich spreken laathoudt echter
daar te lande de strnd der partyen niet op. Merk
waardig was eene redevoering dezer dagen door John
Bright te Birmingham gehouden, waarin hjj duidelijk
deed uitkomendat de val van het liberale kabinet
voornamelijk aan de oneenigheid der party te wyten
is. Hy wees er op dat de eigenzinnigheid van som
migen bijzaken tot verkiezingsleuzen had verheven
dat daaruit verdeeldheid geboren was en dat deze don
nederlaag by de stembus had bereid. Hy verklaarde
zich ook zeer sterk tegen het streven der arbeiders
om eene vertegenwoordiging van verschillende standen
in het Parlement te hebben en zeker mag deze ver
klaring in den mond van den volksman van beteekenis
worden geacht. Overigens ziet het er voor een groot
deel van den arbeidenden stand in Engeland niet be
moedigend uit. Vele eigenaars van kolenmijnen en
ijzerfabrieken hebben besloten het werk te staken en
men rekent dat dientengevolge 100,000 arbeiders buiten
verdiensten zullen zyn. In andere mjjnen hebben de
eigenaars het loon met 20 pCt. verminderd en het ge
volg daarvan zal wel zyn dat nieuwe werkstakingen
van het volk uitgaan. De stryd tusschen arbeiders en
werkgevers zal dus vooreerst nog wel aanhouden en
het kan niet anders of de gevolgen daarvan moeten
in elk opzicht droevig zjjn.
De zaken in Spanje zijn nog niet veel veranderd.
Don Carlos geeft minder dan ooit den stryd op en
bereidt zich veel meer tot eenen wanhopenden tegen
stand. Wel is het zeker dat de legermacht waarover
hy beschikt veel kleiner is dan die van den jongen
koning en dat er bij zijne generaals zich eene neiging
openbaart om tot de nieuwe regeering toe te treden
maar het fanatisme zjjner party, de steun der geeste
lijkheid en de traditie, die zich aan zjjnen persoon
hecht, geven hem eene krachtdie hem nog lang tot
eenen gevaarlijken vyand kunnen maken. Aan de an
dere zijde heeft men in kracht gewonnen nu een koning
weder het middelpunt is waaraan men zich schaart en
meerdere eenheid de regeerings-handelingen kenmerkt.
Dat de jonge koning zich naar het leger begeeft zal
in zooverre niet zonder invloed blijven als daardoor
de geestdrift eenigzins zal worden opgewekt. Jammer
maar dat de onzalige stryd tusschen de burgers van
hetzelfde land ontwikkeling en welvaren in den weg
staat. Men is het ook nog niet eens over de vraag
of de regeering van den koning zich door verdraag
zaamheid zal kenmerken. Volgens sommigen zou het
zeker zijn dat de vrijheid van godsdienst zal worden
gehuldigd. Anderen betwijfelen dit. Zeker is het, dat
het sluiten van eene protestantsche kapel slechts tjj-
delijk geweest is en dat men daaruit ten onrechte heeft
afgeleiddat deze godsdienstvorm niet zou worden
geduld. De koning schynt zich moeite te geven om
aan allen te doen geloovendat hy in liberalen geest
regeeren zalmaar het spreekt van zeiven dat men
daarop nog niet durft bouwenomdat de antecedenten
van zjjn geslacht niet daarhenen wyzen.
De zittingen van den ryksdag in
naderen het einde. Er is sprake dat de koning in
persoon die sluiten zal en de vergadering dankzeggen
voor het werk dat zij verricht heeft. Hare besluiten
kunnen echter nog geen algemeenen by val vinden.
Zoo bjj v. wil men in Beieren nog maar niet ingenomen
zijn met het burgerlijk huwelyk. De goesteljjkheid
houdt niet op daarin te stoken en de bevolking tegen
de landswet in het harnas te jagen. Geen wonder dat
de regeering van hare zijde den strijd tegen de goes
telykheid volhoudt. Voor het overige meencn sommigen
op te merken dat de binnenlandsche politiek van von
Bismarck eene meer constitutioneele richting neemt
en dat hy er meer op uit is, om eenstemmigheid
tusschen het ministerie en de kamer te verkrijgen. Een
bewijs daarvoor ziet men in de toegevendheid door de
regeericg betoond by gelegenheid van de behandeling
der bankwet. Er gaat ook een gerucht dat de minister
van finantiën zou aftreden en dat deze vervangen zou
worden door een lid van de parlementaire meerderheid.
Daardoor zou eene toenadering tusschen de regeering
en het parlement tot stand kunnen komen die niet
anders dan weldadigen invloed hebben kan.
Iu Belgie is men nog altijd bezig met de be
grooting voor binnenlandsche zaken. Als altijd zegt
men elkander in de kamer harde waarheden en wordt
der regeering menig verwijt gedaan. Zeker is er wel
grond om haar te beschuldigen, niet het minst,
omdat zjj niet tot stand brengtwat zij eenmaal be
loofd heeft. Maar het baat weinig dat men zich
beklaagt, daar de meèrderheid van de kamer op de
hand van het kabinet ia. Zoolang de kamer niet
anders samengesteld is zal er geene verandering komen
en ook daar te lande werken twee oorzaken het libe
ralisme tegende onderlinge verdeeldheid en de
eeuwige inmenging van de geestelijkheid.
Een Engelscne deputatie heeft zich bjj den sultan
van Turliüe willen vervoegen om te klagen over
vervolging van bekeerlingen tot het christendom. De
minister van den sultan heeft bedenking gemaakt de
commissie bjj den vorst toe te laten en ontkent dat
er vervolgingen hadden plaats gehad. Hy zou echter
ten overvloede nog eene aanschrijving aan de gouver
neurs richten.
Uit Italie schrjjft men dat Garibaldi onder luide
toejuichingen zitting genomen heeft in de kamer en
den eed van trouw aan den koning heeft afgelegd.
Ziet daar een bewjjs van toenadering dat wjj gaarne
vermeldenwaar wy met vermelding van stryd moes
ten beginnen.
Nieuwstijdingen.
(Sugelaith.
Londen1 Febr. Uit Madrid wordt aan do 7Y/n«
getelegrafeerd dat alle pogingen worden aangewend
om een voorloopigen wapenstilstand te sluitenden
vrede definitief te herstellen en de onderwerping dor
Carlisten met of zonder do hulp van Don Carlos te
verkrijgende laatste zou in 't vervolg als Infant van
Spanje behandeld worden.
Sbitserlanh.
Een paar burgemeesters in het kanton Gcnèvo hebben
een bljjk van jjvcr voor de Roomsche kerkleer gegeven,
door de godsdienstoefening van Oud-Katholieken te
beletten. Zjj hebben zich daarbjj niet bediend van de
hulp van veldwachters maar die van aantal vrouwen
die zich mot steencn hadden gewapend en met peper,
om de oogea van den Oud-Kathol, pastoor vol testrooyen.
De ondernoming der raanmoedigo burgemeesters is in
zoo verre gelukt, dat de voorgenomene godsdienstoefe
ning niet is doorgegaan. Toch heeft de kantonnale
raad begrepen niet te moeten berusten in dien gods
dienstijver van do burgemeestersmaar heeft onmid
dellijk beiden uit hunne betrekking ontslagen.
JFranftrtjjft.
PnrijiJ, 30 Jan. Do officiëele depêche van Rusland,
houdende erkenning van Alpbonso XII als Koning van
Spanje, is op 28 dezer te Madrid aangekomen.
Door alle dagbladen heeft het berigt de ronde ge
maakt dat de heer Felliez een middel had gevonden,
om het geheele jaar door, aardappelen op den kouden
grond te telen. De heer Felliez heeft in de Socie'te'
centrale d'agricullure de France, te Pnrjjs, zjjne uitvin
ding verklaard en toegelicht. Zjj is dood eenvoudig.
Men neemt aardappelen van het vorige jaar en drenkt
ze in eene oplossing van zout in gewoon water, 500
gram zout op 10 liters water; dan worden ze in diepe
gaten van twintig centimeters gepoot, en men kan er
volgens Felliez zeker van zjjndat de op deze wjjze
in Augustus gepote aardappelenin January vruchten
zullen dragen. Felliez, die een eenvoudig gasfitter is,
kwam tot dit resultaat, na langdurige onderzoekingen
met een scheikundige, Chevreuil, in wiens studeerver
trek hy eens een reparatie aan de gasornamenten moest
verrigten. Hjj was op het oogsten van aardappelen in
January opmerkzaam geworden, doordien hij in 1845
in January aardappelen had gegeten, die weinig dagen
te voren van een enkele plant in den tuin van een
fabriek waren geoogst. Felliez was toen nog een knaap,
maar het verschjjnsel ontging hem niet.
De grooto moejjeljjkheid zal bjj het nieuwe procédé
bestaan in het bewaren der zaden van het eene jaar
op het andere. Dienaangaande zal in het rapportdat
eene commissio uit de genoemde maatschappij over de
uitvinding zal uitbrengenworden gesproken.
Le Petit Journalwaaraan wjj het bovenstaande ont-
leenen, verklaart nu reeds dat Felliez, die zjjne ont
dekking, welke zulke belangrjjke gevolgen kan hebben
belangloos aan het algemeen mededeeltmet een nati
onale belooning moet worden vereerd.
Een even zonderling als treurig voorval had dezer
dagen te Petit-Courcelles plaats. De heer D., van de
jagt terugkeerende, was bezig zyn geweer te ontladen
en had dat tusschen de knieën geplaatst. Op dat oogen
blik kwam zijn hond binnen en sprong tegen zjjn
meester op. Toen deze hem wilde weren, sloeg het
dier bjj ongeluk met zijn poot op den haanhet schot
ging af, trof den jager onder de kin en drong in zjjn
hoofd door. Hij was bjjna terstond een ljjk.
Nienwertiep, 1 Febr. Verleden week zjjn niet
minder dan 85 werklieden op 's Rijks marine-werf ont
slagen. Hoezeer die menschen slechts tjjdeljjk in dienst
waren gesteld, heeft deze maatregel eene groote ver
slagenheid in een aantal behoeftige huisgezinnen te
weeg gebragt, te meer daar er te midden van den
winter en by slappe zeevaart, zeer weinig voor hen te
verdienen valt.
Hattem 1 Febr. Eenige arbeiders van hier zijn
werkzaam te Mastenbroeknabjj Zwolleen hebben
in de week hun nachtkwartier bjj een boer aldaar. LI.
Zaturdag ochtend stonden zjj gereed om weder naar
hun werk te gaan op de zoogenaamde Deel, toen een
hunner aldaar een geweer zag staan: niet wetende dat
het geladen wasnam hjj het in handenonverwacht
ging het schot af en de lading zware hagel trof een
ander, die zich bjj de pomp stond te wasschen, in den
regter arm. De gewonde is terstond per wagen naar
hier vervoerd, doch schjjnt door dat vervoer en door
bloedverlies mede nog zeer veel te hebben geleden
zoodat hy in bedenkelijken toestand verkeert.
De dader is een jongman van 23 jarendie alhier
zeer gunstig bekend staat.
's Boiseh 30 Jan. Gisteren begaf zich de justi-
tio naar Udenhout, ten einde aldaar een onderzoek
in te stellen naar een kindermoordwelke aldaar
sedert eenige dagen gepleegd moest zijn. De verdachte
P. van de S., ongehuwd, bekende aat zjj sinds drie
weken bevallen was van een kindhetwelk zij den
hals had afgesneden en daarna onder haar bed verborgen;
zoodat het kind op het oogenblik van het onderzoek
in een verren staat van ontbinding verkeerdeevenwel
kon men de snede in den hals nog zeer goed waar
nemen. De ontaarde moeder is naar het huis van
arrest alhier overgebragt.
Middelhury:, 30 Jan. In eene heden gehouden
j buitengewone algemeene vergadering van het polder-
bestuur van Walcheren, is besloten tot eene buitenge-
i wone uitgaaf van 38,052,01ter herstelling van
stormschaden aan de Noordwatering en aan duinen
voor Domburg. De kosten zullen gedeeltelijk worden
gevonden uit een buitengewoon te heffen djjkgeschot
van 1 per hectare, terwjjl in het dan nog te kort
komende door eene tjjdeljjke opneming van gelden zal
worden voorzien.
3 Febr. Heden morgen werd Jhr. Mr. A. van
Reigersberg Versluijs, in eene plegtige openbare zitting
waarbjj tegenwoordig waren de leden van het Provin
ciaal Geregtshof, het Kantongeregtder balie en vele
belangstellenden, plegtig geinatalleerd als Voorzitter
dor Arrondissements-Regtbank.
Goes, 31 Jan. Het begint hier waarljjk wel wat
al te dwaas te worden. Onlangs verspilde do gemeen
teraad den tjjd met twisten over een letter, thans is
hij weder langen tjjd bpzig geweest met den rechten
vorm van een spreekwoord. De een beweerde dat hjj
gezegd had: »Hjj slaat als de blinde naar de vliegen,"
de ander dat het moest zjjn: »Als de blinde naar het
ei." Wjj gelooven dat een en ander hoogst gewigtig,
immers vermakeljjk is, maar gelooven toch, dat de
gemeenteraad ernstiger onderwerpen te behandelen
heeft. Er ia ook een geheele tijd doorgebragt met
stryd over de notulen. Als dit zoo voortduurt, dan zal
er wel nooit iets goeds tot stand komen. En toch de
Secretaris is nauwkeurig genoeg om weder te geven
wat er gezegd werd. Maar het Bchjjnt wel dat de
leden zich niet altjjd juist herinneren welke woorden
door hen zyn gebruikt. Groote menschen hebben ook
hunne zwakke oogenblikken en daarom willen wij hen
niet hard vallen, die een notulen-stryd in het leven
roepen, maar in het algemeen belang zou het beter
zyn als er meer zaken gedaan, minder woorden ver
speeld werden. Notulen moeten de hoofdzaak der
discussiën weêrgevcn, maar behoeven noch de details
noch de juiste uitdrukking te herhalen, hetzij in bi-
zondero gevallen. Het i6 nu weder geblekendat
daardoor veel kostbare tyd verloren gaat. In de
laatste vergadering is men begonnen aan eene bouw
verordening van 50 artikelen, waarvan slechts 8 zijn
afgehandeld. Waar moet het heen, als de spraaklustige
en over de notulen twistende leden hun lust bot vieren.
Misschien komt de verordening dan tot stand als alle
gebouwen reeds in puin zjjn veranderd.
3 Febr. Bjj de alhier plaatsgehad
hebbende verkiezing voor twee leden in den gemeente
raad zjjn uitgebragt 268 stemmenwaarvan 6 in blanco.
Hiervan verkregen: op het wit stembriefje, de heeren
W. A. Ochtman 160D. Q. Mulock Houwer 91 en
Jhr. Mr. P. J. F. Rethaan Macaré 7 stemmen en
op hot gekleurd stembriefjeJhr. Mr. P. J. F. Rethaan
Macaré 150, D. Q. Mulock Houwer 54, IF. A. Ochtman
27 en Mr. P. J. A. Houvin 23 stemmen.
Zoodat gekozen zijnin plaats van den heer C. van
der Vliet, Pt., de heer JF. A. Ochtman en in plaats
van Jhr. Mr. O. L. Schorer, Jhr. Mr. P. J. F. Rethaan
Macaré.
Nu 80 jaar geleden, op den 4 Febr. 1795, ging
de provincie Zeeland bjj capitulatie aan de Franschen
overwaarna achtervolgens de plaatselijke regeeringen
allerwege veranderd werden, en de FranBcbe troepen
onze steden binnentrokken, hetgeen den 17 dier maand
te Zierikzee plaats had.
De Tweede Kamer der Staten-Generaal is thans
tot hervatting harer werkzaamheden bijeengeroepen
tegen Woensdag 10 Febr., des middags te 3 uren.
By eene circulaire, waarin aan de Directeuren
en Inspecteuren van de posterijen voorschriften worden
gegevenomtrent het doen van voordragten voor het
mindere personeel der posterijenzooalsconducteurs
der brievenmalen, brievengaarders, bestellers, houders
van bestelhuizen, enz., wordt door den Minister van
der Heim ten strengste verbodenvrouwen voor deze
betrekkingen voor te dragen.
Te Schiedam is eene tapperij met het uithang
bord: »de Afschaffer
A T C H I N.
Blijkens een bjj het Departement van Koloniën ont-
vangen telegram van den Gouverneur-Generaal van
I Nederlandsch Indiedd. 31 January heeft de mili
taire en civiele bevelhebber in Atchin kolonel Pel
den 26sten January het navolgende aan de Indische
Regering geseind
Panglima Tjoet uit de XXII Moekim is bjj het ge-
vecht van 31 December gesneuveld. Iman Longbattah
ligt ziek in de bovenlanden. Toekoe Kajoet uit de
j XXVI Moekim ijvert sterk voor den oorlog, maar het
volk verlangt naar vrede. Den 22sten Januarij zijn
Moeki en Laboean Hadjie (op de Westkust) getuchtigd
te Poeloe Kajoe werd «ie Neilerlandsche vlag geheschen.
Den 23sten werd te Popngci Blang Tjoet een nieuwe
post gevestigd, zonder dat eene ontmoeting met den
vyand plaats vond. De gezondheidstoestand was minder
gunstig van 15 tot 26 January deden zich dertien
choleragevallen voor.
Uerknieuwis.
Bedankt voor het beroep naar Arnemuiden door
1 Ds. Huet, te Dirksland.
Gemengde berigten.
De aanstaande nieuwe bakker te Wolphaarsdjjk
moest zooveel geschenken niet beloven tegen hij gaat
bakken om nering te winnen. Verder wordt hij ver-
zocht te 's Hcerenhoek te komen, waar hjj iets vergeten
heeft. -- Te Oude Tonge zal eerstdaags ten tooneele
gevoerd worden: Het tweede pogramma van eene dienst
meid, voorgedragen door een gehuwd en ongehuwd per
soon, terwjjl door eene dame zal gezongen worden:
Het schaapje dat geen herder had
Dat wou je ook wel wennen
Maar bragt het van het regte pad
En wil het niet meer kennen.
L. te Grypskerke moest zjjn babbeltong wat in toom
houden en zulke onwaarheden niet rondventen van
menschen waar niets van te zeggen valt. Drie
meisjes te Wissenkerke zjjn van plan vrjjers te gaan
koopenwant zjj worden jaloerach op een anderen
nu zingen zjj
Konden wij voor geld maar goede vrijers koopen,
Wjj zouden niet zoo lang alleen meer loopen
Maar 'tis zooals men dikwijls ziet:
Voor geld koopt men de liefde niet.
Een rentenier te Yerseke wordt verzocht zoo geen
partii te trekken voor P. uit het gemeentehuis, want
dat baat toch niets, zijne kalanten gaan toch weg.
Het schyntdat men te W. vermeentdat alleen
landbouwers geschikt zijn om de grensscheiding dei-
gemeente te regelen en dat de burgers van zulk eene
zaak geen verstand hebben. Te Kamperland heeft
een bakker zjjne schenen zoo blaauw geloopen by eene
bakkers-dochterdat men vreest hem in het vervolg
nog geheel blaauw te zullen zien, en dan zal men nog
wel blaauw brood krjjgen. Een boer te K. wordt
aangeraden zoo gemeenzaam niet te zjjn met eene zekere
vrouw, daar hy anders nog kans heeft zonder hoed te
huis te komen, en dan zal hy uitgelagchen worden.
»Nu ben ik er klaar voorzegt eene boeren-dochter
onder Tholen, «nu myne ouders hem zelf aantrekken;
en al is hy wat oud, wjj zullen het toch maar wagen,
al zullen de menschen er van staan zien."Betje te
Ellewoutsdijk moest zoo niet achter de jongenb loopen,
daar het toch niet staat, om het zelf aan een jongen
te vragen of hij Zondags-avonds niet kan komen by
haar kameraad. «Moeder heeft toch goed de waar
heid gezegd dat ik gaauw verpast zou wezen," zegt
eene timmermans-dochter te Cats»want ik had er
aan elke vinger een, en nu neem ik den besten."
Ingezonden stukken.
„V olksonderwij s."
Onder bovenstaanden naam bestaat sedert eenige
jaren eene Vereeniging die, aanvankelijk uitsluitend
tot Friesland beperkt, in den laatsten tyd een alge
meen Nederlandsch karakter heeft verkregen, en sedert
hare allerbelangrijkste wetsverandering in Juni des
vorigen jaars, steeds meer van zich hooren doet, en
eene ongekende vlucht belooft te nemen. Immers wij
lazen nog onlangs van meetings, bjjna gelijktijdig te
Groningen, Leeuwarden, Sneek, Assen, Amsterdam, enz.
belegd, onder de leiding der heeren Kerdijk en Moens,
twee uitstekende kampvechters voor de liberale be
ginselen en het openbaar onderwijs. Al die vergaderingen
hadden ten doel het oprichten of versterken van
afdeelingen der bovengenoemde Vereeniging, en wy
vernamen met vreugde, dat ook Zierikzee zicfi in dezen
niet verloochenen, maar onder de voorsten zjjn zal.
Wat wil nu die vereeniging «Volksonderwijs?" Zjj
wil, bljjkens haar reglement: verbetering èn vermeer
dering van ons volks- d. i. van het lager onderwjjs,
zoo mogelijk met medewerking der regeering. Als
middel daartoe wil zjj gebruiken, behalve schrjjvers en
geschriften, meetings en volkslezingen, ook «het be
spreken van politieke kwestiën, die met het onderwjjs
in verband Htaan en het invloed uitoefenen op de
verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal,
de Provinciale Staten en den Gemeenteraad." Deze
laatste bepaling is op de vorige algemeene vergadering
op voorstel van hot hoofdbestuur aan de statuten toe
gevoegd en als wjj ons niet bedriegen is het juist
hierdoor, dat de jeugdige Vereeniging bestemd is, om
te worden «eene nationale kracht tot handhaving der
volksschool."
De volksschoolIe deze niet het middelpunt, waarom
zich hoe langs zoo meer de stryd der politieke partjjen
concentreert, en waarop al wat niet liberaal is, zijne
woedendste aanvallen richt of voorbereidt, overtuigd
als men is, dat «wie de school in handen heeft, de
toekomst beheerscht?" Die volksschool, ons neutraal
openbaar onderwjjs, is het palladium onzer vrjjheid,
en wij mogen wel zeggen de hoeksteen onzer staats
instelling zelve. Het openbaar onderwjjs kan en mag
in oob land niet anders zyn dan neutraal, en alleen
openbaar, bjj de wet geregeld onderwijs geeft waar
borgen van degelijkheid. Alleen het onderwjjs dat van
den Staat uitgaat, kan op ruime schaal georganiseerd
zjjn en flink ontwikkeld worden, en daardoor ale middel
dienen tot de ontwikkeling en verheffing van de groote
massa der natie.
Dat zien ook de tegenstanders der openbare school,
dat zien allen die belang meenen te hebben by de
onkunde en zedelyke machteloosheid der menigte.
Vaudaar die bedekte of onbedekte aanvallen en samen
spanningen tegen de volksschool, en die bedenkelijke
teekenen des tjjds. Maar vandaar ook het ontwaakte
besef bjj de liberale party, dat dit het terrein ie, waar
zjj hare krachten moet hereenigen en manmoedig in
spannen. De neutrale openbare school is eene"vesting,
door de liberale party gesticht en steeds getrouw ver
dedigd, en terecht; want het is hare hoofdvesting en
hare naaste toekomst hangt er onmiddelyk meê samen.
Maar dan ook moet zjj zich niet bepalen tot het bloot
afslaan der aanvallen, zjj moet meer werkzaam optreden,
en altjjddóór die vesting versterken. Daarom begroeten
wij de wetswijziging en de krachtige optreding van
«Volksonderwijs" als een lichtstraal in onzen tegen-
woordigen politieken toestand, in 't bijzonder voor de
liberale party. En wij durven wel zeggen: wéArin
deze party en wij zelf onze werkzaamheid ook mogen
toonen, er is geen veld, waar wjj krachtiger tot han
delen worden geroepen dan hier.
Heeft dan onze openbare school behoefte aan verster
king, aan verbetering? Wjj zeggen volmondig ja. Goed
ontwikkelend lager onderwjjs bestaat voor 'tgrootste deel
nog maar bloot in theorie. En de twee hoofdoorzaken
daarvan zijn: onvoldoend schoolbezoek en groot gebrek
aan onderwijzend personeel. Op de Amsterdamsche
meeting wees de heer Moens nadrukkeljjk er op, dat de
scholen over 't algemeen veel te slecht en gedurende
veel te korten tyd bezocht worden, en dat de vruchten
daarvan dan ook inderdaad bedroevend zyn, getuige het
lage ontwikkclings-standpunt van velen uit de dienende
klasse, en o. a. van de meeste onzer landsverdedigers.
Daarom wil «Volksonderwijs" belangstelling in cn be
vordering van het schoolbezoek, en zoo inogeljjk
den algemeenen leerplicht.
Maar ook het onderwijs zelf moet verbeterd worden,
en daartoe is er in de eerste plaats behoefte aan groote
vermeerdering van het onderwijzend personeel. Reeds
nu is daaraan gebrek, doch wilde men goed lager
onderwijs hebben, dan diende het aangewezen getal
werkkrachten in de meeste scholen wel bjjna verdubbeld
te worden. Wat is daarin te doen? De staat moet
zorgen voor betere en geregelde opleiding der onder
wijzers en verder voor veel betere bezoldiging dau
tegenwoordig, nu de geringe vooruitzichten zoo slecht
geëvenredig«J zjjn aan de moeielyke taak en de ver-
eisebte studie en ontwikkeling. Deze twee eischen
werden ook op uitstekende wijs ontwikkeld door den
heer Kerdijk, in de te Groningen gehoudene vergade
ring. Daarbij werd ook gewezen op den uitnemenden
plicht der liberalepartij in deze zaak, en terecht. Wjj
hebben wel de wet van 1857, en deze bevat goede
beginselen, doch de bestaande behoeften en gebreken
leeren ons, dat die wet verbetering behoeft. Wetsver-
betering en medewerking der regeering, daarop worde
dus aangedrongenDat veroverende standpunt voegt
ons, niet het bloot, verdedigende, waartoe zich tot
dusver de liberale party bepaalde, en waardoor men