Nimmer wordt C. Vis door de ZLM vergeten Herinneringen aan de meidagen van 1940 Den Zeeuwschen Landbouw Uit "80 jaar ZLM" Ervaringen van een 10-jarige boerenzoon Alle voorzitters der afdeelingen willen bedanken. Alleen De Ma- zure uit Oostburg zegt, dat ook al vindt men geen voorzitter, de 9e afdeeling stand houdt. Dat is mannentaal, het 4e district waardig. Zij zouden het nog doen! Die mannen met Zeeuwsch-Vlaamsch bloed in de aderen. Ziet het Leenhouts! Ziet het Becu maar aan. Servaas Tak en Mr. W.Ph. Vis, Penningmeester en Secretaris, willen ook al weg, als er geen Voorzitter komt. C. Vis wil abso luut weg. De cordate man is ook hierin cordaat. Men stelt voor de Maatschappij maar te ontbinden en dat aan de algemeene verga dering voor te stellen. Het is een dag van verslagenheid in de schaduw van den St. Lie- venmonstertoren in de Meermin nen stad. Maar de nacht brengt raad. 11 Juni 1852, den volgenden morgen, komen eeni- ge heeren weer bijeen ter verga dering van het Hoofdbestuur. Velen ontbreken. C. Vis zelf ook. Hij was hardnekkig. Alevel! Schouwen en Zeeuwsch- Vlaanderen liggen ook nog in Zeeland. De uiteinden waren zoo vertrouwd niet geweest met wat er in 't midden de zinnen spande. Boeije, Moolenburch, Hoogen- boom, v.d. Have, v.d. Lek de Clercq. Wie kent ze niet? Die kloeke mannen van Schouwen en Duiveland. De Mazure, Ser geant, Hombach, die heldhaftige strijders uit Vlaanderenland. Zij waren er wel! Doel is de Maat schappij te behouden. V.d. Lek de Clercq zit voor. Men besloot alle afdeelingen op te roepen in een vergadering, die v.d. Lek de Clercq zou presideeren. Hij zou dan aanvankelijk als voorzitter optreden in de plaats van Vis. C. v.d. Lek de Clercq De algemeene vergadering kwam even later bijeen. C. Vis spreekt over de waarde van den Als jongen van toendertijd 10 jaar woonde ik met mijn ouders en zuster op een boerderij waar nu restaurant-bowlingcentrum de Kaasboer is gevestigd te Big- gekerke. De oude bedrijfsgebou wen zijn nog duidelijk te herkennen. Op de late avond van de negende mei hoorde ik vlieg tuiggeronk; het klonk wat vreemd, maar ik dacht er verder niet bij na. Op de morgen van de tiende mei werden we toch wak ker van vliegtuiggeronk. Wij slie pen op de zolder. Door het dakraam zagen wij Duitse vlieg tuigen, donker van kleur met de witte militaire herkenningskrui- sen er op. Mijn ouders kwamen net terug van het melken en zei den: '"t Is vast oorlog, de Duit sers komen!" We hadden toen geen radio, zelfs geen elektrici teit of telefoon. De krant was toendertijd nog een avondblad. Toch maar op de fiets naar school. Aangekomen op het dorp bleek de school gesloten. Overal stonden groepjes mensen te praten en enkelen die radio hadden bevestigden de bange vermoedens. De dorpsgenoten spraken met angstige gezichten over familie, buren en bekenden die sinds de mobilisatie in het Peelgebied gelegerd waren. Bij de smidse waren Hollandse sol daten bezig met een reparatie aan een vrachtwagen. Ze had den helmen op en geweren bij zich, wat op mij veel indruk maakte. Naar het land Weer thuis moest ik met mijn va der mee naar het land. Suikerbie ten dunnen. We kwamen onderweg een vrachtauto tegen met "foute" burgers er op. Deze werden opgebracht door Hol wetenschappelijken landbouw. Een commissie wordt benoemd tot het beramen van middelen om de Maatschappij in het leven te behouden, waarin Boeije en v.d. Lek de Clercq zitting nemen. Het was 11 Juni 1852, de laatste vergadering die de 1e Voorzitter der Z.L.M. presideerde. Welk een merkwaardig man! Een man die dorstte naar kennis en weten schap, die vol ijver en ambitie zich gaf aan zijn ideaal, Zeelands landbouw er boven op te bren gen, die heil zocht in versprei ding van kennis in de 1e plaats, die den grondslag heeft gelegd voor de richting, welke de Z.L.M. insloeg en zou blijven houden, in degelijke voorbereiding van on derwerpen in 't belang van den landbouw en de veeteelt, in het in 't oog vatten van algemeene belangen in den ruimsten zin ge nomen, in bevordering van land- bouwkennis en het aanwenden van allerlei geoorloofde middelen om deze te verbreiden. Nimmer wordt C. Vis door de Z.L.M. ver geten. Hulde ook nu nog aan den onvermoeiden grondvester der maatschappij, die des strij- dens moede te veel getorst had op zijn schouders, te veel centra lisatie in zijn eigen persoonlijk heid gewild hebbende, eindelijk onbevredigd bleef en the satis faction the oil for the machine of landse soldaten. Mijn vader ken de enkele mensen ervan. Het was prachtig weer, de Duitse vliegtuigen vlogen heel hoog en blonken in de zon. Later op de middag kwam er een formatie heel laag over de duinen aanvlie gen. We doken weg, maar de ar beiders van het bedrijf van mijn grootvader, zij waren op een na burig perceel suikerbieten aan het werk, riepen naar ons dat deze vliegtuigen niet gevaarlijk waren. Het bleken Engelse toestellen te zijn, voorzien van ringen als militaire herken ningstekens. Later in de oorlog hoorden we als jongens duidelijk het verschil in vliegtuigen: de Duitse hadden een zwaar doorslaand, de Engelse een lich ter egaal motorgeluid. Op de eerste Pinksterdag ston den we in de namiddag met een aantal mensen te praten en ke ken naar de op gang komende stroom vluchtelingen uit Vlissin- gen die uit veiligheidsoverwegin gen het eiland inkwamen. Met afgeladen handkarren, melkboer wagens, bestelauto's, eigenlijk alles wat rijden kon en te voet, bepakt en gezakt, kwamen ze voorbij. We stonden op de oude tramlijn, toevallig tegenover een perceel bouwland dat de veld naam '"t Oorlogsschip" droeg, waarschijnlijk zo genoemd door de vorm. Op een gegeven mo ment klonken er een paar scho ten vlakbij in de met Deze week een nieuwe af levering over de geschie denis van de ZLM, ontleend aan de rede "80 jaar ZLM", die de toenma lige voorzitter uitsprak tij dens de algemene verga dering in 1923 op Tholen. We beginnen zijn relaas in het jaar 1852. Er dreigt een bestuurscrisis in de ZLM. En met het cadeau van koning Willem III - een Engelschen volbloed- hengst - weet men niet goed raad. Mr. C. van der Lek de Clercq (foto) was voorzitter van de ZLM in de periode 1852 - 1859. Hij volgde de eerste voorzitter, C. Vis, op. Deze overleed in 1853. A. Dingemanse uit Middel burg was een jongen van 10 jaar toen de oorlog uit brak. Hij woonde destijds op een boerderij in Bigge- kerke. Drie jaar geleden zette hij zijn herinneringen aan de meidagen van 1940 op papier in het ka der van een initiatief van de Prov. Zeeuwse Cou rant. Hoe de jeugdige Bram Dingemanse de Duit se inval ervaarde, leest u in bijgaand relaas. meidoornheggen omringde wei landen. In een oogwenk waren we thuis, 's Nachts hoorden we geregeld luchtafweergeschut en zoeklichten flitsten uit en aan. De volgende dag kregen we mensen uit Souburg en Vlissin- gen in huis en schuur. Als kinde ren vonden we dit wel leuk. Die middag kwamen een aantal sol daten van de kustwacht, gele gerd in Dishoek, met geweren in de aanslag door de boomgaard op zoek naar Duitse parachu business, helaas! niet in dit werk heeft gekregen. Maar die toch inderdaad later dankbaar mocht terugzien op wat hij wrocht. Pio nier zijn, is dikwerf een ondank baar werk. Vis heeft aanspraak op en krijgt onze dankbare herin nering. Schouwen en Vlaanderen heb ben de Z.L.M. in 't hachelijkst tijdsgewricht gered. 5 Juli 1852 kwam men reeds weer bijeen. Mr. C. v.d. Lek de Clercq zat voor. Wij zien er ook Dr. E. Vogelvan ger. Een nieuwe richting moest het uit. De Voorzitter zegt, dat, nu de commissie van landbouw weg is, wij natuurlijk lang niet kunnen doen wat deze kon doen, maar dat nu meer gewerkt moet wor den op vrijwillige medewerking der leden en toetreding tot lid, zonder wettelijke voorschriften die de heer C. Vis eigenlijk had gewild. Deze wilde dwingen tot goed doen. Ook zou niet alles draaien in 't vervolg om den algemeenen Voorzitter. Dat is verkeerd want dan is hij onvervangbaar en dat schrikt af. De voorzitter moet volgens Mr. vd. Lek de Clercq slechts de man zijn, die aan het hoofd' der inrichting geplaatst, den gang der zaken leidt, zich van inmenging in den werkkring der afdeelingsbesturen onthoudt en zooveel mogelijk de zelfstan tisten die zich om de omgeving zouden schuil houden. Wij dachten gelijk aan die schoten van de vorige middag. Zouden dat er soms geweest zijn? Die avond gingen we toch met angstige gevoelens mee naar de wei om te melken, want die lag in dezelfde hoek. Geruchten In de volgende dagen gingen de wildste geruchten over het ver loop van de strijd en over het lot van het Zeeuwse regiment infan terie dat in Oost-Brabant gele gerd was. De uitdrukking "in de pan gehakt" werd gebruikt. Ik had daar rare voorstellingen van. Op een morgen lag er een koe dood in de wei. Er was niets bij zonders aan te zien. Later heb ben we wel vermoed dat ze scherp in had, een granaatsplin ter waarschijnlijk. Er was in die dagen geen afvoer naar het destructiebedrijf in Hansweert, zodoende is ze onder toezicht van de veldwachter begraven. Vrijdagavond 17 mei hebben we op het eind van de dreef staan kijken naar brandend Middel burg. Het silhouet van de Lange Jan was duidelijk zichtbaar tus sen de rode gloed en oplaaiende vlammen, wat een angstwek kend gezicht was. Toen mijn moeder 's maandags de was van de bleek haalde, bleek deze ge heel bevuild te zijn met roet deeltjes afkomstig van brandend digheid van deze helpt daarstel- len en handhaven. Een commissie voor statutenwij ziging bestaat uit v.d. Lek de Clercq, van Voorst Catshoek en v.d. Stolpe. De bevordering van de zedelijke verplichtingen onder de arbeidende en dienstbare be volking, zal de maatschappij voortaan maar aan anderen overlaten. Dat gaat uit het om schreven doel of middel. Het ge tal afdeelingen wordt onbepaald, maar minstens 12 leden voor een afdeeling. 't Is of de heer Welleman al om 't hoekje van de deur komt kijken! Men doet ook nog wat zaken. De hengst van den Koning gaat op verzoek van Dr. Vogelvanger naar Hulst. Daar zal hij niets kosten, 't Lijkt wel of men er mee zit, met dat cadeau, evenals een juffrouw van 3 hoog die een olifant cadeau krijgt. Het verslag van Koert, kastelein in den Wilhelminapolder, over een bezoek aan Engeland en aan de tentoonstelling te Londen en aan Engelsche landhuizen, zal worden gedrukt. In de najaarszitting blijkt, dat die Engelsche hengst toch nog iets moest kosten, want Vogelvanger krijgt f 50,— waarom hij vraagt. De landbouwwerktuigen worden hoe langer hoe meer verbeterd. Te Oostburg was een merkwaar dig werktuig, n.l. een Engelsche grasmaaier van Hussey, door Garrette verbeterd. Hij zou daar geprobeerd worden. Men vreest, dat de landlieden en vooral de arbeiders zich zullen verzetten hiertegen, maar de Maatschappij moet boven dat vooroordeel ver heven zijn. TVpisch doet het aan wanneer Tholen aanvraagt een versleten Geldersche hengst te mogen verkoopenü 't geen voor f 60,— geschiedt. Op de algemeene vergadering in 1853 te Oostburg wordt meege deeld, dat de heer C. Vis is overleden. Middelburg. Later was ook onze regenbak verontreinigd door het roet neergeslagen op het dak. Op één van de dagen erna, 'k weet niet meer precies welke, ging het gerucht dat er Duitse soldaten op het dorp waren. Mijn vader zei: "Ga maar eens kij ken". Toch wel een beetje bang fietste ik naar het dorp. Achter de boerderij van Krijger hoorde ik stemmen en motorgeronk. Met al mijn verzamelde moed ging ik kijken en zag een troep zwaar bewapende, in camouflagepak ken gestoken Duitse soldaten met zware motoren, sommigen met zijspan. Anderen lagen half uitgekleed in het gras. Ze had den plezier, rookten sigaretten en dronken uit hun veldflessen. Ik was wat gerustgesteld, 't le ken zo op het oog toch gewone mensen. Toen ik naar huis reed om mijn "avontuur" te vertellen, reden enkele motoren met veel bravour en snelheid mij voorbij richting Zoutelande. Bevrijding Het zou vier en half jaar duren voor ik de eerste Engelse com mando's door de Langstraat bij de bevrijding van Zoutelande op 2 november 1944 zou zien lo pen. Een bange, maar voor ons jongens ook wel enerverende tijd die naarmate men ouder wordt dikwijls in je gedachten komt. Te meer daar ik de laatste 10 jaar correspondeer met een toenma lig Duitse soldaat die bijna een jaar gelegerd was op de boerderij Werendijke, waarheen we inmid dels waren verhuisd. Zo het zich nu laat aanzien zullen we aanstaan de zomer elkaar waarschijnlijk na ruim 50 jaar weer ontmoeten. A. Dingemanse Nieuwenhovenseweg 22 4333 AP Middelburg

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1993 | | pagina 11