Peter Hanse enthousiast over
tulpenbroei op akkerbouwbedrijf
^Cc^ö
Tulpen kunnen beter op de klok kijken dan wij
Veel buren en bekenden zijn at een kijkje komen nemen
De bietenhopên aan beide zijden
van het weggetje naar de boerderij
doen niet vermoeden dat het bedrijf
ook snijbloemen voortbrengt. Toch
is dat zo. In een 'onbenutte' schuur
heeft maatschap Hanse uit Kerk
werve een broeiruimte voor tulpen
geïnstalleerd. Het afgelopen seizoen
heeft de maatschap 167.000 tulpen
afgeleverd op de veiling. Het ko
mend seizoen, van december tot
april, worden dat er ruim 180.000.
Volgens Peter Hanse is de tulpen-
broei goed in te passen op het ak
kerbouwbedrijf.
Het broeien van tulpen is niets an
ders dan voorbehandelde bollen in
bloei trekken. Hanse doet dit in een
voor dit doel ingerichte en geïsoleer
de schuur, bij kunstlicht. Het broei
en vindt plaats in plastic kisten, de
meest gangbare methode in het
Zuidwesten. Een andere veel voor
komende methode is het broeien in
de kas. Hanse koopt de bollen via
de Coöperatieve Nederlandse
Bloembollenveiling (CNB) te Lisse,
die ze op een van tevoren afgespro
ken tijdstip aflevert. De afzet van de
bloemen loopt via Bloemenveiling
Holland (Berkel en Westland sa
men). Peter Hanse is bijzonder goed
te spreken over de manier waarop
de bloemenveiling nieuwe telers be
geleidt. De keurmeester is zelfs op
het bedrijf in Kerkwerve geweest.
Maatschap Hanse bestaat uit vier
maten: Peter Hanse, zijn vader, oom
en neef. Alle vier hebben ze hun ei
gen specialisme, zoals Peter de tul
penbroei. Iedereen doet wel alle
werkzaamheden. Van oorsprong
was het een puur akkerbouwbedrijf,
maar inmiddels zijn er al verschillen
de nieuwe teelten op het bedrijf
geïntroduceerd, waaronder winter
bloemkool, spruiten, vroege aard
appelen en nu dus ook tulpenbroei.
Peter Hanse: "Toen mijn neef en ik
enkele jaren terug in het bedrijf
kwamen hebben we er wat kleine
gewassen bij gezocht. We hebben
ook enkele jaren prei geteeld, maar
daar zijn we weer vanaf gestapt. De
grond is te zwaar, en dan kun je
nooit de konkurrentie aan met
iemand die op zandgrond met de
klembandrooier één ha per dag kan
rooien". Verder kent het bedrijf een
gangbaar bouwplan (bieten zoveel
als mag, aardappelen zoveel als kan,
in verband met resp. quotum en
vruchtwisseling).
Hanse teelt de bollen niet zelf om
dat daarvoor de grond aan de zware
kant is, hij niet kan beregenen, ér
geen specifieke mechanisatie en
opslagfaciliteiten aanwezig zijn en
kennis en ervaring over de teelt ont
breken. "De kennis kunnen we wel
aanleren, maar als je zelf je bollen
teelt moet je ook investeren in koel
en warmtecellen. De bollen moeten
ook voorbehandeld worden, iets
wat je so wie so beter aan een
gespecialiseerde preparateur over
kunt laten".
Prepareren
Nadat de bollen in juli zijn gerooid
krijgen ze eerst een aantal weken
een warmtebehandeling (20 tot 30
graden), om de zomer af te maken,
en vervolgens een koudebehande-
ling, om de winter te suggereren. De
warmtebehandeling duurt tot de
bloemaanleg in de bol is voltooid, de
12 tot 20 weken koude (9 graden)
daarna zorgen ervoor dat de bloem
kan gaan groeien zo gauw de om
standigheden daarvoor gunstig zijn.
Die omstandigheden kreëert de
broeier dus. De bollen kunnen de
broeiruimte in zo gauw ze de laatste
week koude gehad hebben, maar ze
kunnen ook nog eerst enkele weken
bewaard worden. Ook tussen de
warmte- en koudeperiode zit speel
ruimte, zodat de preparateur zich
kan richten op de gewenste aflever
datum. Gedurende de koudeperiode
worden de bollen die zijn bestemd
voor kistenbroei opgeplant in plastic
kisten (60 bij 40 cm), en ze begin
nen dan ook al uit te lopen. De bol
len die Hanse a.s. seizoen gaat
broeien zijn al in het voorjaar ge
kocht: zoveel van dat en dat ras op
die en die datum.
Broeischema
Vorig jaar teelden ze vijf verschillen
de soorten, komend seizoen zeven.
"We willen graag met verschillende
rassen en kleurvariëteiten ervaring
opdoen en ons niet tot één soort
beperken zoals sommige andere
broeiers. Het is overigens niet zo dat
je van tevoren kunt zeggen welke
kleuren op een bepaald moment het
meest gevraagd zijn, dat hangt van
een groot aantal - onvoorspelbare -
faktoren af. Daar kun je geluk mee
hebben, maar het kan ook tegenzit
ten. De laatste broei het afgelopen
seizoen hadden we een roodkleuri
ge soort, een heel populaire kleur op
dat moment. Een andere broeier op
Schouwen-Duiveland had praktisch
dezelfde tulpen en van minstens zo
goede kwaliteit, alleen wit. Die
brachten veel minder op".
Peter heeft al voor de aankoop van
de bollen het broeischema op
gesteld. Hierin staat precies wat er
gedurende het seizoen in de broei
ruimte allemaal gebeurt: wanneer
iedere trek begint en eindigt, van
wanneer tot wanneer de oogst valt
etc. "De tulp kan beter op de klok
kijken dan wij", zegt hij. "Als de bol
een bepaalde temperatuurbehande-
ling ondergaat weet je van tevoren
precies wat er gebeurt, wanneer de
bloei valt etc. Door goed te plannen
en een goed broeischema op te stel
len voorkom je dat oogstpieken in
het weekend of in andere ongunsti
ge periodes vallen, terwijl toch de
broeiruimte optimaal benut wordt".
Tabellen
Iedere broeier beschikt over tabellen
waarop voor de verschillende tuï-
penrassen staat aangegeven noe
lang het in een bepaalde tijd van het
jaar duurt voor ze in bloei getrokken
zijn. In april kan de trektijd wel acht
dagen korter zijn dan in december.
In het voorjaar 'werkt de tulp meer
mee', dan zit hij immers tegen zijn
natuurlijke bloeitijd aan. Met behulp
van de tabellen en een zogeheten
brceischijf kan de broeier de ver
schillende trekken 'naadloos' op el
kaar laten aansluiten. Een
broeischijf is een schijfje ter grootte
van een cd, die uit meerdere schijf
jes op elkaar bestaat. Door de trek-
duur in te stellen en de schijfjes
onderling te draaien ziet de broeier
meteen wanneer een nieuwe partij
bollen opgezet kan worden, zonder
dat hij aan de hand van de kalender
zoveel weken bij een bepaalde da
tum op moet tellen e.d.
"Je probeert zoveel mogelijk te
voorkomen dat een oogstpiek op
een zondag valt en ook houd je re
kening met je afzet. Je moet niet
net na de Kerst met een grote aan
voer komen te zitten. Zonodig is een
vertegenwoordiger van de CNB of
van de DLV Lisse behulpzaam bij het
opstellen van het broeischema. Dit
jaar heb ik zelf een schema op
gesteld, maar ik heb het wel even
ter kontrole naar de DLV op
gestuurd".
"We streven ernaar dat de eerste
trek valt voor de Kerst en de laatste
zo rond begin april. Een trek duurt,
afhankelijk van het ras en de tijd van
het jaar, gemiddeld drie weken. Als
we dus voor de Kerst bloemen wil
len hebben moeten we zo'n drie we
ken daarvoor de partij in de
broeiruimte zetten. Als alle bloemen
geoogst zijn kan er weer een nieu
we partij in. De kisten met afge
werkte bollen laten we staan, we
stapelen de nieuwe er gewoon bo
venop. Naarmate het seizoen vor
dert stijgt de werkhoogte dus, tot
zo'n vijf kisten hoog in april".
Hanse heeft de broeiruimte verdeeld
in drie ongeveer even grote gedeel
ten. Doordat de trekken (gemiddeld)
drie weken duren kan hij elke week
een compartiment vullen: week 1
zet hij compartiment a vol, week 2
compartiment b, week 3 comparti
ment c, week 4 weer compartiment
a, enzovoort. Zo ontstaat een gelijk
matige afbeidsfilm en, niet minder
belangrijk, een gelijkmatige afzet.
Peter Hanse: Je naam op de veiling
is erg belangrijk. Als de naam Hanse
uit Kerkwerve maar eens in de drie
weken op de veilingklok verschijnt
kennen de kopers je niet. Dat is wel
het geval als je twee of drie keer per
week veilt".
Volgens hem komen er dit jaar wei
nig tulpen vóór de Kerst. Het was
een laat jaar, de bollen konden pas
laat gerooid worden, waardoor ook
de broei enkele weken later begint.
Door de late start verschuiven alle
data. Peter heeft een heel nieuw
broeischema moeten maken. De tul
pen die de bloemenman in decem
ber verkoopt zijn in hoofdzaak
'vriestulpen', verkregen uit bollen
van vorig jaar die 'in de diepvries'
zijn bewaard.
Gebruikte koelcel
Gedurende het seizoen, zeg maar
de wintermaanden, vergt de tulpen-
Peter Hanse uit Kerkwerve: "Met
de kleur van de tulp moet je ge
luk hebben".
broei gemiddeld VA arbeidskracht.
De tulpen worden met bol en al ge
oogst en later ontbold en ingepakt.
Voor a.s. seizoen heeft Hanse een
gebruikte koelcel aangeschaft waar
in hij de tulpen een dag goed kan
houden. Hij heeft dan wat speling in
de aanvoertijd. Dit is om verschillen
de redenen gunstig, o.a. omdat hij
een deel van het transport naar de
veiling zelf doet. "We rijden met de
bestelwagen ook zelf naar Baren-
drecht om bijvoorbeeld de spruiten
weg te brengen. Als het zo uitkomt
rijden we een stukje verder en bren
gen een partij geprepareerde tulpe-
bollen mee terug. Het transport van
de bloemen lieten we het afgelopen
seizoen nog doen, maar als het in
het rijschema past gaan we ook
hiervan een deel zelf doen. Per week
leveren we twee a drie stapelwa
gens met elk 5400 tulpen. Laten
doen kost f 40,— per sta
pelwagen".
De broeiruimte is de grootste inves
tering. "Als we geen schuur be
schikbaar gehad zouden hebben
zouden we in een kas zijn gaan
broeien", zegt Peter, "want een
nieuwe schuur kun je er niet voor
bouwen, dat kan niet uit". Behalve
in de isolatie van de schuur heeft
Hanse moeten investeren in de ver
warming, de lichtvoorziening, een
koelcel en wat kleinere apparatuur
zoals een ontbolmachine.
Of de tulpenbroei ook financieel
aantrekkelijk is hangt natuurlijk in
sterke mate af van de veilingprijs.
Het afgelopen seizoen lag deze tus
sen 24 en 35 cent per steel, gemid
deld 28,4 cent. Hier tegenover
staan diverse kosten, waarvan al
leen al de bolprijs 15 tot 19 cent be
draagt. De belichtingskosten zijn
ook aanzienlijk. Om een dag- en
nachtritme na te bootsen branden
de TL-bakken 14 uur per etmaal. Ze
branden vooral als het buiten don
ker is, en omgekeerd, het stroomta-
rief is immers 's nachts het laagst.
Andere kostenposten zijn het ver
voer, veilingprovisie en stookkosten
van ca. 4 cent per bol. In een schuur
zijn de stookkosten niet zo hoog,
maar de kosten van het licht juist
wel. In een kas is het net andersom.
Peter: "Op het onderste regeltje ko
men beide weer bij elkaar".
Broeikursus
Voor hij in de tulpen is gestapt heeft
Peter vorig jaar de tulpenbroeikur-
sus aan het AOC Goes gedaan.
"Een leerzame en voor iedere broei
er onmisbare kursus". Ook dit jaar is
weer zo'n kursus gestart, verzorgd
door DLV Lisse en de bloemenvei
ling samen. De kursisten van vorig
jaar houden nog maandelijks bijeen
komsten, met iemand van de veiling
of de DLV erbij, steeds bij een ande
re oud-kursist die daadwerkelijk is
gaan broeien. Ruim tien oud-
kursisten broeien nu. Veel buren en
bekenden hebben in het afgelopen
seizoen in de broeierij van Hanse
een kijkje genomen. "Het verras-
singseffekt was dikwijls groot. Ze
zijn het niet gewend, bloementeelt
in een akkerbouwschuur".
Ook dit jaar organiseert het AOC Zeeland e.o. in samenwerking met DLV Lisse en de Bloemenveiling weer een kursus tulpenbloei. Hier een
blik op het leslokaal.
