Klein fruit zoekt winst in vervroegen en verlaten
Akkerbouwer plant twee hectare pruimen
Nieuwe teelten
Teelt vraagt veel kennis en arbeid
13
Het vervroegen en verlaten van de oogst in het kieinfruit zorgt voor hogere opbrengsten. Hier een beeld
van de frambozenpluk
Op ongeveer 100 bedrijven in het
Zuid-Westen van Nederland, bestaat
houtig kieinfruit met als belangrijk
ste gewassen bramen en bessen.
De gemiddelde oppervlakte houtig
kieinfruit per bedrijf, exclusief de
zwarte bessen, is minder dan 1 ha.
De oppervlakte zwarte bessen op
de bedrijven varieert van 5 tot 15
ha. Dit is de enige teelt van houtig
kieinfruit die voor de industrie wordt
geteeld en die machinaal wordt
geoogst.
In het verleden werd het kieinfruit
vaak gecombineerd geteeld met
groot fruit. Door de specialisatie van
de fruitbedrijven naar grootfruit is
het kleinfruitareaal in het Zeeuwse
sterk verminderd of ingekrompen.
De oogst van het kieinfruit vindt
plaats in de periode van eind juni tot
half augustus, met uitzondering van
de bramen die later (eind augustus
tot half oktober) worden geoogst.
De laatste jaren proberen diverse
bedrijven, vooral in het midden van
het land, de oogst te spreiden. Door
het plaatsen van plastic tunnels of
regenkappen kan het gewas worden
vervroegd of verlaat. De aanvoer
van het produkt buiten de aanvoer-
piek is gunstig voor de prijs.
Arbeid
De teelt van houtig kieinfruit is ar
beidsintensief. Hiervan vraagt de
oogst ruim 90% van de totale ar
beid. Het totale aantal arbeidsuren
per ha is voor framboos 4000 uren,
voor braam 3100 uur en voor rode
bessen 3500 uur. De plukprestatie
is gemiddeld voor bramen 6 kg/uur,
frambozen 3,5 kg/uur en rode bes
sen 7 kg/uur. Tijdens de oogst
wordt gewerkt met losse arbeid.
Losse plukkers(sters) zijn in de zo
mermaanden wel te krijgen, erbui
ten valt dit soms wat tegen. Bij het
vervroegen of verlaten zal men hier
mee rekening moeten houden.
Vervroegen
Het vervroegen van de oogst ge
beurt door het plaatsen van plastic
tunnejs over het gewas. Vanaf eind
januari wordt de tunnel gesloten ge
houden waardoor een gunstig
micro-klimaat in de tunnel ontstaat
en het gewas geforceerd wordt. De
oogst kan hierdoor vier weken ver
vroegd worden (eind mei). Het kli
maat moet met luchten worden
beheerst.
Zowel frambozen als rode bessen
komen in aanmerking voor vervroe
ging. Belangrijk is dat hiervoor een
van nature vroeg ras wordt geko
zen. Bij frambozen zijn dit de rassen
Glen Moy, Glen Clova of Spica zijn;
bij rode bessen de rassen Jonkheer
van Tets of Junifer.
Verlaten
Het verlaten van de oogst gebeurt
door regenkappen (bogen met
transparante folie) over het gewas
te plaatsen. Kort voor het begin van
de rijping van de vruchten worden
de bogen boven het gewas ge
bracht.
Door de lichte beschaduwing door
het folie wordt de rijping iets ver
traagd. Belangrijk voor het effekt is
dat het gewas en de vruchten wor
den beschermd tegen regen en
wind. Hierdoor kunnen ze langer
blijven hangen zonder dat de vruch
ten beschadigd worden of rotten.
Nietalleen bramen, maar ook herfst-
frambozen en de late rassen van
zomerframbozen en rode bessen ko
men in aanmerking om te worden
verlaat. Late rassen zijn bij zomer
frambozen de rassen Marwé en
Schönemann en bij rode bessen de
rassen Rolan, Stanza, Rondom,
Rondom J en Rovada. Met de rode
bessenrassen Rondom J en Rovada
is het goed mogelijk de oogst te rek
ken tot eind september begin
oktober.
Investering
De investering voor een tunnel is
minimaal f 25,— per m2 en de jaar-
kosten (afschrijving, rente en onder
houd) ongeveer f 5,50 per m2. Dus
bij de oogst van frambozen van 1
kg/m2 moet de prijs minimaal
f 5,50 per kg hoger zijn, bij rode
bessen een oogst van 1,6 kg per m2,
minimaal f 3,44 per kg. De laatste
jaren is gebleken dat dit zeer goed
mogelijk is. De investering van re
genkappen is ongeveer f 15,—/m
en de jaarkosten zijn f 3,75/m2.
Bij een oogst van 2,2 kg/m2 bij rode
bessen moet iedere kg f 1,70 meer
opbrengen, bij frambozen een oogst
van 1,2 kg/m2 f 3,13 kg. Vooral bij
bramen worden de kosten vergoed
door dat er meer kwalitatief goede
vruchten geoogst kunnen worden.
Bij de veilingprijzen van de laatste
jaren is gebleken dat de investering
ruimschoots werd terugbetaald.
Saldo
Door de kleine oppervlakten met
houtig kieinfruit worden de saldo's
per 10 are (1000 m2) berekend. Een
saldo is de opbrengst min de direkte
kosten. De direkte teeltkosten
bestaan uit bemesting, afzet, hagel-
verzekering, losse plukarbeid, overi
ge materialen en rente voor het
omlopend vermogen. Voor de teelt
in tunnels of onder regenkappen zijn
de kosten daarvan meegenomen.
Enkele saldo's van houtig kieinfruit
per 1000 m2:
- bramen in de volle grond
f 1.900,-;
- bramen in de tunnels (vroeg)
f 5.200,-;
bramen onder regenkappen
(laat) f 1.400,-;
- frambozen in de volle grond
f 3.600,-;
- frambozen in tunnels (vroeg)
f 4.000,-;
- frambozen onze regenkappen
(laat) f 4.500,—;
- rode bessen in de vollegrond
f 3.600,-;
- rode bessen in tunnels (vroeg)
f 6.100,-;
- rode bessen onder regenkappen
(laat) f 8.600,-.
Conclusie
Het verhogen en verlaten van houtig
kleinfruitgewassen is een interes
sante mogelijkheid de oogst te
spreiden en de opbrengst te verho
gen. De teelt past in principe wel op
akker- en tuinbouwbedrijven, maar
vraagt veel teeltkennis.
Akkerbouwer G.J. Dees uit Waarde
gaat dit najaar twee hectare prui
men inplanten op zijn 84 ha grote
bedrijf. 'We zijn op zoek naar ver
breding van het bedrijf', zegt me
vrouw Dees. 'Je moet toch iets
verzinnen om de teruglopende in
komsten uit de akkerbouw te com
penseren. De aanwezigheid van
zoet water straks hier in de Reigers-
bergsche Polder geeft ons wat dat
betreft wat meer mogelijkheden'.
De fruitteelt is de heer Dees niet ge
heel vreemd. Tot in de 70-er jaren
teelde hij appels en peren, maar dit
viel moeilijk in te passen in het sa
menwerkingsverband dat hij
destijds met zijn broer aanging. De
boomgaard is daarom gerooid. In
middels is de samenwerking beëin
digd, en is de zoon van de familie
Dees in het bedrijf gekomen. 'Dat
de bedrijfsopvolger zich aandient is
een reden te meer om naar een
vorm van diversificatie te zoeken',
zegt mevrouw Dees. 'Eén vierde ge
was is er niet, dat weten we alle
maal, maar mogelijkheden zijn er
wel. We hebben er daarvan verschil
lende overwogen, zoals bloembol
len, zwarte bessen en diverse
groentesoorten. De pruimenteelt is
in ieder geval de eerste die we erbij
nemen'.
formatie, en ook de voorlichting
heeft ons veel nuttige informatie
verschaft'.
Vroeg oogsttijdstip
In hoofdzaak vanwege het wat
vroegere oogsttijdstip van pruimen
ten opzichte van appels en peren
heeft Dees juist voor pruimen geko
zen. 'We verwachten daardoor ge
makkelijk aan plukkers te kunnen
komen, de grote fruitpluk moet im
mers nog beginnen als de pruimen-
pluk zich aandient. Overigens
proberen we zoveel mogelijk met ei
gen arbeid te werken. Andere voor
delen van pruimen ten opzichte van
hardfruit zijn de lagere arbeidsbe-
hoefte (minder snoeien) en ook min
der gewasbescherming'.
Als er de laatste weken niet zoveel
regen zou zijn gevallen zouden de
bomen al geplant zijn. De palen
staan al wel in de grond. Het plant-
materiaal is - opgekuild - ook al op
het bedrijf aanwezig.
'Ik weet wel dat je geen appels met
pruimen mag vergelijken, maar toch
hebben we al wat ervaring met fruit.
We zijn bij andere pruimentelers te
rade gegaan voor specifieke teeltin-
Akkerbouwer Dees: zoet water
geeft nieuwe mogelijkheden
