Ekocheck, gebundelde afzet van
biologische akkerbouwprodukten
Mijlpalen bereikt
in EKO-akkerbouw
Nieuwe teelten
'De tuinbouwers van de akkerbouw
12
Ronald van de Winckei ontvangt regelmatig bezoekers op zijn eco-
bedrijf in Axel
Ten opzichte van 1990 is het aantal
boeren in Zeeland, dat omschakelde
naar ekologische akkerbouw, bijna
verdubbeld. In 1990 waren er 7
boeren met in totaal een oppervlak
te van 200 ha en 1991 toont een
aantal van 12 akkerbouwers die
ruim op 300 ha ekologisch geteelde
produkten verbouwen. Een profes
sionele aanpak van deze nieuwe
vorm van telen levert serieuze resul
taten op.
Dat het omschakelen een succes is
geworden, is volgens Ronald van de
Winckei uit Axel - aktief deelnemer
aan het Eko-checkprojekt en voor
malig voorzitter van de NVEL - ener
zijds te danken aan de
belangstelling voor ekologische pro
dukten bij de afnemers en ander
zijds door de bewustwording van
gezonde en duurzaam geteelde pro
dukten bij de boeren zelf. Die be
wustwording wordt gesteund door
de onderlinge samenwerking die
vanaf mei 1990 vakgericht vervat is
in de provinciale afdeling van de Ne
derlandse Vereniging voor Ekolo
gische Landbouw (NVEL), onder de
naam Eko-check.
Eko-check duidt op de samenwer
king van omschakelende en omge
schakelde akkerbouwers die
onderling veel samenkomen, eikaars
bedrijven bekijken, samen afzet zoe
ken en verkopen en daardoor samen
de prijs beïnvloeden. Eén keer in de
vijf weken komen de akkerbouwers
in Zeeland bij een van hun collega's
samen. Deze vorm van samenwer
ken bevat een duidelijk leerelement,
een soort van home-made-cursus
die met het uitwisselen van ervarin
gen enorm effectief blijkt te zijn.
Een ander groot voordeel is dat men
gezamenlijk de afzet in de hand kan
houden, weliswaar ondersteund
door een coördinator. In de regio
Zeeland is dat Cor van de Broek.
Kip-ei-idee
Wie is er het eerst? De teler van
Zeeuwse akkerbouwers die op
een biologische wijze hun ge
wassen telen hebben zich onder
ling georganiseerd in 'Ekocheck'.
Gezamenlijk, doch steeds op vrij
willige basis, worden biogranen,
-uien en -aardappelen verkocht.
Tevens worden nieuwe afzetmo
gelijkheden nagegaan. Hiertoe is
een coördinator aangesteld, die
in opdracht van de boeren de
contacten met potentiële afne
mers voorbereidt en begeleidt.
Ekocheck fungeert binnen de
landelijke belangenorganisaties
van biologisch werkende boeren
als provinciale vakorganisaties.
Doordat men telkens op een an
der bedrijf bijeenkomt (elke 5 6
weken) is er ook een intensief
kontakt op vaktechnisch gebied.
De boer die pas met de biologi
sche teeltwijze is begonnen kan
dan ook terdege profiteren van
de ervaring van anderen qua
teelttechniek en afzet.
Biologisch telen betekent binnen
een periode van drie jaar een
omschakeling van het gehele be
drijf. Voor de Zeeuwse bedrijven
met hun ruime vruchtwisseling
heeft dit meestal geen ingrijpen-
ekologische akkerbouwprodukten,
of de afnemer. Onder druk van de
vraag van de consument moet de
ene of de andere het initiatief ne
men. De afnemer wil wel, als er
maar genoeg produkt voorhanden is
en de producent wil van tevoren
weten wie de afnemer is en in wel
ke hoeveelheden. Een unieke reali
satie is de start, in mei 1991, van
het Centraal Bureau van Tuinbouw
veilingen. De samenwerkende vei
lingen zorgen er voor dat de
ekologische produkten daar aange
boden worden waar er vraag naar
is. Door deze samenwerking is de
afzet van produkten in belangrijke
mate toegenomen en wordt alles
beter bereikbaar en vrij toegankelijk
voor andere verdeelcentra in ons
land.
Mijlpaal
Ekologisch Nederland staat goed
bekend in Europa. Met het verdwij
nen van de grenzen in 1992 opent
zich een groot aantal mogelijkheden
voor de Nederlandse op ekologische
wijze producerende akkerbouwer.
De Nederlandse onafhankelijke
keurmerken zoals de Stichting Eko-
merk Controle (SEC) staan hoog
aangeschreven bij buitenlandse af
nemers. Dat is niet verwonderlijk,
want de SEC garandeert de ekologi
sche kwaliteit van bedrijven en pro
dukten waaraan zij het Ekomerk
toekent. Dat houdt eveneens in dat
de SEC verantwoordelijk is voor de
kontrole op de toepassing van deze
EKO landbouwkwaliteitsnorm. Re
gelmatig wordt door de SEC gekon-
troleerd of de bedrijven die gebruik
maken van het eko-merk zich ook
houden aan deze norm. De erken
ning van de SEC als basis controle-
merk voor ekologisch en
bio-dynamisch geteelde produkten
door de biologisch dynamische sec
tor kan als mijlpaal gezien worden in
de samenwerking op ekologisch
vlak. Voor de bio-dynamische pro
dukten wordt er in de toekomst
de verandering van het bouw
plan tot gevolg. Naar biologisch
geteelde granen, peulvruchten
en aardappelen bestaat een
groeiende vraag. De afzet van bi
ologisch geteelde suikerbieten is
nog niet buiten het gangbare cir
cuit mogelijk. Dit is dan ook een
van de belangrijkste aan
dachtspunten van Ekocheck.
Ook naar de meeste kleinere
handelsgewassen zoals o.a. uien,
vlas en teunisbloemen bestaat
een 'biologische' vraag.
naast het Eko keurmerk een extra
BD-stempel toegevoegd.
In Nederland zijn er momenteel tus
sen de 500 en 600 bedrijven die
eko-produkten leveren. Gedurende
de afgelopen drie jaar is het aantal
licenties voor verwerkte produkten
van 500 gestegen naar 2600. Een
explosieve groei die zich duidelijk
voortzet. Op korte termijn is er,
naast de akkerbouw, ook een flinke
doorbraak te verwachten voor
eko-vlees.
EKO-feiten
Ekologische landbouw betekent in
feite duurzame landbouw. Deze
vorm van akkerbouw erkent haar
verantwoordelijkheid ten opzichte
van het milieu en de samenleving en
wil daar zodanig naar handelen, dat
ook in de toekomst de aarde be
woonbaar blijft en vrucht kan dra
gen. In de praktijk betekent dat het
toepassen van methoden en midde
len die leiden tot een landbouw die
hoogwaardige voedingsmiddelen
en/of grondstoffen produceert, in
een voldoende hoeveelheid, zonder
residuen van produktvreemde stof
fen die de gezondheid kunnen
schaden.
Daarbij is de eko-landbouw gericht
op het herstellen en in stand houden
van de bodemvruchtbaarheid en
ziet daarbij af van handelingen die
het milieu belasten of tot verarming
daarvan bijdragen. Landbouw- en
huisdieren krijgen de gelegenheid
om de belangrijkste soorteigen ge
dragingen te verrichten. Een varken
moet kunnen wroeten, een kip
moet kunnen scharrelen. Tevens is
eko-landbouw gericht op een mini
maal gebruik van energie en
grondstoffen bij een maximaal her
gebruik. Zo tracht men de natuurlij
ke kringloop zoveel mogelijk in
stand te houden.
In het algemeen wordt dit bereikt
door geen gebruik te maken van
chemische-synthetische gewasbe
schermingsmiddelen, kunst-
Bedrijfsgrootte
Uit een oogpunt van rentabiliteit
zal ook een biologisch akker
bouwbedrijf dat alleen het natio
nale bouwplan aanhoudt,
voldoende groot moeten zijn,
vergelijkbaar met zijn gangbare
collega. Wel bestaan er voor te
kleine akkerbouwbedrijven bin
nen de bio-landbouw veel moge
lijkheden tot diversificatie.
Naast grove groenteteelt met
speciale afzetbemiddeling via de
veiling (veilingproject) biedt ex
tensieve veehouderij, zeker in
meststoffen en toevoegingen aan
het veevoer. In plaats daarvan wordt
er vooral preventieve gewasbe
scherming toegepast door middel
van cultuurmaatregelen en het ge
bruik van mechanische middelen.
Bemesting wordt verricht met orga
nische meststoffen en natuurlijke
mineralen.
Omschakeling
De start met ekologische akker
bouw kan eenvoudig beginnen op
een aparte kavel. De landbouwvoor
lichting in samenwerking met het
NVEL geeft daarin adviezen en reikt
mogelijkheden in afzetgebied aan.
Ronald van de Winckei: 'Belangrijk
is dat bij ekologische teelt een stuk
land gereserveerd wordt voor pro
dukten die op ekologische wijze ver-
Zeeland, op termijn grote moge
lijkheden. In tegenstelling tot de
gangbare normen van veehoude
rij kenmerkt de grondgebonden
ekoveehouderij zich door een ho
ge toegevoegde waarde per dier
en een lage investeringsbe
hoefte.
De provincie ondersteunt onder
zoek naar de biologische land
bouw en veehouderij. Naast de
financiële ondersteuning door de
provincie verleent ook het minis
terie van Landbouw, Natuurbe
heer en Visserij in het kader van
de EG-extensiveringsrichtlijn een
hectarevergoeding aan omscha
kelende boeren.
Informatie: Belangenbehartiging
bio-boeren: Nederlandse Vereni
ging van de Ekologische Land
bouw (NVEL), tel. 038-219855
of de Vereniging voor Biologisch
Dynamische Landbouw (BD-
Vereniging), tel. 03438-12612.
Voorlichting: DLV Biologische
Landbouw, tel. 03210-18626, K.
Waler en E. Schaap.
Akkerbouw Organisatie Zeeland:
Ekocheck, coördinator C. v.d.
Broek via NVEL. Contact Zee
land: R. v.d. Winckei, tel.
01145-714.
bouwd gaan worden. Het heeft
geen zin om bij gelegenheid eens
een onbespoten produkt te gaan
verbouwen en het jaar ervoor en er
na toch met bestrijdingsmiddelen te
werken. Het produkt is dan niet bio
logisch te verkopen met ekomerk.
Een kavel van een tot vijf hectare re
serveren voor ekologisch geteelde
produkten, biedt voldoende moge
lijkheden om met beperkt risico van
mislukken ervaring op te doen'.
Er zijn een reeks van ekologisch ge
teelde produkten waar een goede
markt voor bestaat en waarvan ook
Eko zaai- en pootgoed van verkrijg
baar is. Naast aardappelen behoren
ook granen, uien, peulvruchten,
winterpeen en vlas tot die moge
lijkheden.
Door de keuze van resistente rassen
en een ruimere vruchtwisseling zijn
er veel meer mogelijkheden om an
dere produkten te telen. Daardoor
kan men zich gaan richten op kwali
teit inplaats van bulk. Dat blijkt uit
de evolutie van de eko-consumptie-
aardappel en de baktarwe. Niet al
leen de consumptie-aardappel
wordt met een ekologisch controle-
merk op de markt gebracht, maar
heeft tevens een aardappelverwer
kingsindustrie bereid gevonden om
biologische chips en frites te ver
vaardigen.
Voor ieder produkt is voldoende af
zet. Ook al zouden er ieder jaar 8 tot
10 bedrijven omschakelen, levert
dat geen enkel probleem op. Er is
een goede markt voor de eko-
produkten, maar die moet goed in
de hand gehouden worden. Mo
menteel zijn er ruim 500 licenties
voor boeren. Op EG niveau is er een
wettelijke bescherming en on
dersteuning bij omschakelen. Het
kiezen voor een bepaalde markt, het
marktgericht produceren geldt zeker
voor de ekologische akkerbouw. Dat
geeft bestaanszekerheid. Er worden
alleen maar vrije produkten geteeld
waar geen marktordening op van
toepassing is. Daardoor kan de ech
te prijs berekend worden, een eerlij
ke prijs voor de lange én korte
termijn. Die is hard nodig omdat er
geen subsidies gegeven worden,
met uitzondering van de omschakel-
projekten. Van de Winckei: 'In dat
opzicht zou je de ekologische akker
bouwers de tuinbouwers van de ak
kerbouw kunnen noemen'.
Het grote voordeel van Zeeland is
dat je veel grond hebt, dus je kunt
veel problemen omzeilen met een
ruimere vruchtwisseling. Bodem
ontsmetting zoals bij aardbeien is
dan geen voorwaarde meer.
Het afbranden van onkruid is een milieuvriendelijke
bestrijdingsmethode
