Wisselende ervaringen met teelt radicchio rosso
,o Nieuwe teelten Q>
"De gewerkte uren zijn betaald"
Radicchio rosso wordt met hulp van scholieren geoogst.
De eerste ervaringen met de teelt
van radicchio rosso voor Grobeka
zijn wisselend. "We moeten de fijne
kneepjes van de teelt nog in de vin
gers krijgen, al hebben we dit eerste
jaar natuurlijk al het een en ander
geleerd", vertellen Bart van der
Wekken en Cees den Boer uit Kerk-
werve, twee telers van het eerste
uur. Beiden zijn ervan overtuigd dat
de voor Zeeland nieuwe groente
perspektieven biedt, ze gaan er dan
ook volgend jaar mee door. "We
gaan proberen om dan nog vroeger
aan de markt te komen".
Beide telers hadden al de nodige er
varing met arbeidsintensieve teel
ten, o.a. diverse zaadteeltgewassen.
Bart van der Wekken heeft een be
drijf van 20 ha, met in het bouw
plan o.a. 2 ha bieten, 1 ha tarwe, 4
ha aardappelen, 3 ha graszaad (pre-
basis en basiszaad), Vi ha bloemza
den (Alysium en slaapmutsjes), V2
ha radicchio rosso, VA ha knolsel
derij, VA ha teunisbloemen, VA ha
snijmais en 3 ha weiland. Voorheen
teelde hij meer bloemzaad, maar
door het niet meer kunnen krijgen
van aantrekkelijke kontrakten kan
dat nu niet meer. De mais en het
weiland is bedoeld voor de 45 stuks
vleesvee, die Van der Wekken heeft
overgehouden uit de melkveestapel.
Tot april dit jaar molk hij, maar om
dat zijn melkquotum te klein was
om daarmee door te gaan heeft hij
dit verhuurd. Daardoor ontstonden
gelijk meer mogelijkheden om er
iets anders bij te doen.
Dat hij voor radicchio heeft gekozen
komt mede doordat deze teelt wei
nig investeringen vergt. "Als het
prcjekt onverhoopt mocht misluk
ken zit je niet gelijk met een berg in
vesteringen". Omdat het in het
vleesvee ook geen rozegeur en ma
neschijn is denkt hij erover om voor
(een deel van) de mais en het wei
land een ander gewas te kiezen,
wellicht cichorei en nog meer inten
sieve teelten. "Ik heb nog wel tijd
over, zoveel zelfs dat ik nog een
maand per jaar bij een loonwerker
werk. Dit is wel een aantrekkelijke
'neventak', maar het risiko bestaat
dat het ten koste gaat van de op
bouw van je bedrijf. Vandaar dat ik
het liefst meer (betaalde) uren op
mijn eigen bedrijf wil maken".
Ook Cees den Boer heeft meer
graszaad dan granen in zijn bouw
plan. Op zijn akkerbouwbedrijf van
52 ha teelt hij behalve deze gewas
sen op eenvijfde van het bedrijf bie
ten, verder eenvijfde aardappelen,
10 procent uien, 10 procent witte
bonen voor zaadteelt, teunisbloe
men, knolselderij en zaadteelt
bloemkool.
Veel samengewerkt
De beide telers hebben veel samen
gewerkt, o.a. bij de plantwerkzaam-
heden. Op het bedrijf van Van der
Wekken is alle radicchio geplant, al
lemaal tegelijk en van hetzelfde ras
(Medusa) plus nog een stukje met
proef rassen. "Achteraf bekeken had
ik niet alles tegelijk moeten planten,
en de helft van het ras Elios", zegt
Van der Wekken. "In Medusa kwam
dit jaar enorm veel 'smet' (rotte bla
deren) voor en ook veel losse krop
pen. De losse kroppen oogst je niet
mee. Je kunt ze ook wèl mee-
oogsten en er dan in de schuur zo
veel van afsnijden dat je weer een
krop hebt. Als ze dan aan het mini
mum gewicht komen kunnen ze
mee, anders moet je ze weggooien".
Den Boer heeft 1 ha radicchio ge
teeld, eenderde ha geplant, eender
de ha vroeg gezaaid en eenderde ha
laat gezaaid, alles van het ras Elios.
Bij dit ras ontstonden dit jaar de
grootste problemen door het vor
men van schieters. Den Boer: "Het
probleem was dat de Elios ging
schieten rond de tijd dat de krop
goed was. Een te vroeg geoogste
partij wordt geen klasse I, maar als
je iets te laat was zat er al een pit in,
en teveel kroppen met een pit bete
kent onherroepelijk klasse II. Je pro
beert toch zoveel mogelijk in klasse
I te krijgen, dus het was af en toe
even zoeken om het goede oogst-
tijdstip vast te stellen. In een 'nor
maal' jaar steekt het oogsttijdstip
veel minder nauw, dan geeft het
niet als je een dag 'te laat' zou
oogsten. Overigens hadden enkele
proefrassen geen problemen met
schieters".
De radicchio is echt een plant voor
een gematigd klimaat, niet te koud
in het voorjaar (in verband met het
vormen van schieters) en niet te
warm in de zomer (in verband met
smet). Het afgelopen jaar kenmerk
te zich juist door een koud voorjaar
en een warme zomer, waarmee de
kwaliteitsproblemen voor een groot
deel verklaard zijn. Normaal gespro
ken worden de meeste problemen
veroorzaakt door 'rand' (verdorde
bladranden). Hierdoor kan de plant
zijn vocht moeilijk kwijt. Regen ge
volgd door hoge temperaturen leidt
dan tot broei en smet in de krop.
Vooral vlak voor de oogst is het wat
dat betreft een gevaarlijke tijd voor
de radicchio.
Alle telers hadden dit jaar proble
men met de kwaliteit, vooral als ge
volg van ongunstige
weersomstandigheden vlak voor de
oogst. Door niet alles tegelijk te
zaaien of planten wordt de oogst en
dus ook het risiko gespreid. De
vroeg gezaaide en laat geplante van
Den Boer waren goed. Hij heeft wel
perioden gehad dat 70 tot 80 pro
cent oogstbaar was. De vroeg ge
plante vielen daarentegen in een
ongunstige oogstperiode. Van der
Wekken had alleen vroeg geplante.
"Ik heb 40.000 planten gezet op
een halve hektare. In ieder geval de
helft daarvan zou oogstbaar wezen,
maar ik ben nog niet aan 30 procent
gekomen. Je hebt een prachtig ge
was, en dan tegen de oogsttijd slaat
het weer om en slaat de smet erin".
De gezaaide vormen een penwortel,
waardoor ze niet zo gauw last heb
ben van vochtgebrek en een grote
weerstand hebben tegen extreme
weersomstandigheden. Geplante
vormen alleen maar 'wat haarwor
tels' en zijn dus kwetsbaarder. Het
voordeel van planten ten opzichte
van zaaien is dat hierdoor een vroe
gere en uniformere oogst mogelijk
is. De teler hoeft dan het gewas
maar vijf of zes keer door te
oogsten. Een gelijkmatige oogst is
bij gezaaide niet onmogelijk, maar
dan moet er een paar dagen na het
zaaien wel een buitje regen zijn ge
vallen. Kunstmatige beregening is
ook een mogelijkheid, maar slechts
op weinig plaatsen in het Zuid
westen is zoet water aanwezig.
Overigens wordt sterk afgeraden de
radicchio te beregenen als de plant
eenmaal goed is aangeslagen, om
dat dit ten koste zou gaan van de
ontwikkeling van het wortelstelsel.
Grobeka heeft de meeste telers
geadviseerd te zaaien, zodat een
sterk gewas ontstaat. De twee te
lers uit Kerkwerve hebben een deel
geplant om vroeger te kunnen leve
ren. "In het begin waren wij de eni
ge Grobeka-telers die aan de veiling
leverden".
Koelruimte onmisbaar
In feite is het kunnen beschikken
over koelruimte onmisbaar om de
arbeid flexibel in te kunnen zetten.
Zonder koeling moet alles nog de
zelfde dag klaargemaakt en naar de
veiling gebracht worden. Van der
Wekken en Den Boer maken beiden
de radicchio zelf veilingklaar, waar
na een transportbedrijf het mee
neemt naar veiling CHZ
Barendrecht. Van der Wekken is nog
niet van plan om een koelcontainer
te huren ("dat is niet rendabel voor
0,5 ha, als ik zou uitbreiden naar 1
ha dan wellicht wel"), Den Boer
overweegt dat wel.
Oogst arbeidsintensief
Het gewas vraagt pas echt arbeid
als het geoogst wordt. Volgens de
beide telers is het een teelt die je
met de hulp van gezinsleden en
scholieren moet kunnen behappen.
"Als niet-gespecialiseerde tuinder
kun je niet al te veel investeringen
doen waardoor je natuurlijk niet op
de meest efficiënte manier kunt
werken. De arbeid mag daarom niet
al te duur zijn. Als ik 25 gulden per
uur zou moeten betalen dan zaai ik
wel tarwe, dan weet je tenminste
zeker dat het niets opbrengt", aldus
de twee telers. Nu heeft het in ieder
geval wel wat opgebracht, de ge
werkte uren zijn betaald, "en dat is
wel eens anders met een nieuwe
teelt".
Volgens de voorlichting is per ha ra
dicchio 500 uur arbeid nodig (inkl.
veilingklaar maken), maar de telers
denken dat dat nog aan de krappe
kant is. Het is wel zo dat dit jaar het
schoonmaken extra veel arbeid
kostte omdat er veel smet in de
kroppen zat. Van der Wekken kon
met minder arbeid toe (nog geen
200 uur per 0,5 ha), maar dat
kwam doordat hij veel minder kilo's
kon oogsten," die hij dus ook niet
verder hoefde te verwerken. Hij
oogstte omgerekend per ha slechts
3,5 ton. Den Boer kwam op 6200
kg per ha. "Ik had wel op zeven ton
kunnen komen als ik de laatste ook
geoogst had, maar in september
waren de scholen weer begonnen
en ikzelf had het te druk op het ak
kerbouwbedrijf". Doordat hij veel
met scholieren gewerkt heeft lag
het aantal arbeidsuren hoger dan
500 per ha.
Garantieprijs
De telers ontvangen van Grobeka
een garantieprijs van f 2,30 per kg
geplante en f 2,12 per kg gezaaide
radicchio. Deze prijs is gebaseerd op
500 oogsturen per ha van f 25,—
per uur bij een opbrengst van 10 ton
per ha. De garantieprijs vergoedt 80
procent van de direkte kosten. De
telers ontvangen de garantieprijs al
leen voor klasse I, voor klasse II krij
gen ze gewoon de veilingprijs.
Na afloop van het seizoen wordt de
poolprijs vastgesteld op basis van
de aanvoer klasse I van alle
Grobeka-telers en de gerealiseerde
prijzen. Als de poolprijs hoger is dan
de garantieprijs ontvangen de telers
dit verschil als nabetaling.
Gezien het prijsverloop in het afge
lopen jaar rekenen de twee telers op
een kleine nabetaling. Aan het begin
van het seizoen lagen de prijzen
hoog, tot zelfs meer dan f 10,— per
kg. In augustus heeft de (export-)
handel een week praktisch stil ge
legen door de problemen met de
kwaliteit, zodat er zelfs radicchio is
doorgedraaid. In de top van de aan
voer lag de veilingprijs een tijdje op
twee kwartjes. "Het is een nieuw
produkt waarvoor een markt opge
bouwd moet worden, dus het is lo
gisch dat de afzet niet het hele jaar
probleemloos is verlopen, zeker ge
zien de problemen met de kwa
liteit".
Teelt met perspektief
Volgens de twee telers heeft de
teelt van radicchio veel perspektief.
Om de marktmogelijkheden nog
verder uit te bouwen gaan ze probe
ren volgend jaar nog vroeger te leve
ren, niet door vroeger te planten -
dat zou het risiko van schietervor
ming vergroten - maar door bijvoor
beeld een kwart ha af te dekken
met plastic. Behalve een hogere vei
lingprijs is het vroeg kunnen
oogsten en leveren ook gunstig voor
de arbeidsfilm op het akkerbouwbe
drijf, waar in de zomer immers meer
arbeid beschikbaar is dan in sep
tember. Er is nog geen afspraak ge
maakt hoe dit in de poolprijs tot
uiting moet komen. Misschien dat
er een vroege pool en een jaarpool
komt, in ieder geval moeten de extra
inspanningen van telers die vervroe
gen ook extra beloond worden.
