"Zonder open markten is
Nederland snel uitgeboerd"
Vrijwillige produktiebeheersing
moet een kans krijgen
Eén verkoopkantoor voor graan
Henk Davelaar:
Cees de Bont, Landbouwschap:
20
"Zonder open markten is Nederland
snel uitgeboerd, dat is zonneklaar
duidelijk". Opheffen van de fytosa
nitaire grenskontroles in de EG is
voor voorzitter Henk Davelaar van
de Stichting Gezondheidsdienst
voor Dieren in West- en Midden Ne
derland dan ook geen punt van dis-
kussie. Toch is hij er niet helemaal
gerust op.
Waar de veehouderij tegenop loopt
als straks de grenzen open staan,
ook Davelaar weet het niet. Straks
zal het afvoerende land moeten zor
gen voor een betrouwbare kontrole
op ziektes en dergelijke. Het ontvan
gende land mag dan eigenlijk alleen
nog steekproefgewijs kontroleren.
Er is onzekerheid over de betrouw
baarheid van de kontrole in andere
landen. "Maar we kunnen moeilijk
zeggen dat we niet mee willen doen
omdat je denkt dat het daar niet
goed gebeurt. Dan moet je tastbare
bewijzen hebben". En die kent Da
velaar niet. "Brussel en onze Veteri
naire Dienst stellen dat zij alles goed
in kaart hebben. De fraude rond
abortus, enkele jaren geleden, wordt
ook in Brussel als een incident be
schouwd".
"Als exportland hebben wij ziekte
kundig gezien toch een vrij hoge
status. Maar wij kunnen niet zeg
gen: Nederland doet het zo best, we
gooien het hek alleen open om eruit
te gaan en we laten niks binnen.
Daar krijg je de grenzen niet mee
open. Gebieden met een minder ho
ge status kunnen straks makkelijker
bij ons binnen komen met hun le
vend vee. Daarom zal de EG in elk
geval een aantal voorwaarden moe
ten scheppen. Er moet in elk geval
een sluitende identifikatie- en re
gistratieregeling zijn. We moeten
kunnen zien waar ze vandaan ko
men. Als wij van een land de
beesten niet kunnen tegenhouden
moeten ze in elk geval onder het
zelfde regime vallen als hier".
Dat betekent dat er nog wel wat
moet gebeuren. Nederland loopt bij
het rundvee voorop en is ook bij de
varkens een eind op weg. Ook voor
schapen wordt overwogen een slui
tend systeem op poten te zetten.
Andere landen zijn nog niet zover.
"Of ons de tijd gelaten wordt om
heel lang te doen over het opzetten
van die systemen is de vraag". Da
velaar vreest dat de belangen van
andere sektoren, zoals de industrie,
kunnen leiden tot snel opengooien
van de grenzen.
Varkenspest
Een grotere verantwoordelijkheid
voor de veehouder, het is een voor
waarde om elders in de markt te
kunnen komen. Maar het kan nogal
wat betekenen. "België stikte vorig
jaar bijna van de varkenspest. Dat is
tot op heden bestreden zonder te
enten. Het Veterinair Comité ver
bond zulke handelsbelemmeringen
aan enten dat de Belgen elkaar diep
in de ogen hebben gekeken en op
grote schaal dieren zijn gaan afma
ken. Stamping out. Dat geeft aan
dat als wij in Gelderland of Brabant
een varkenspest-uitbraak krijgen,
we enten kunnen vergeten. Vroeger
was enten een goeie verzekering.
Dat word je afgenomen in deze
open markt".
Meer eigen verantwoordelijkheid.
"Vroeger werd dat door het land af
gedekt. Als ik straks dubieus vee in
voer, waarvan de onderzoeken niet
helemaal zijn verricht zoals het zou
moeten, krijg ik de vervelende ge
volgen snel op mijn eigen bord. Dat
zie je al bij de nieuwe Veewet: wie
zijn biggen van teveel bedrijven
haalt, wordt gekort als er een vee
wetziekte uitbreekt".
"Ik zie hoe men bij pluimvee en var
kens al vrij stringent probeert tot
een systeem te komen dat de gieren
niet zomaar op een ander bedrijf
kunnen komen. Vaste kontakten,
niet elke week, dat willen de men
sen niet. Wij hebben ook vaste kon
takten voor onze F1-zeugen", vertelt
Davelaar. In de rundveesektor wordt
daar sinds jaar en dag minder
scherp op gelet. "Dat wordt wel
wat beter. Ik heb het idee dat ook
de rundveehouder nadenkt als hij
een koe koopt zonder te weten
waar vandaan".
De veehouder kan met de grotere
verantwoordelijkheid omgaan,
meent Davelaar, die echter wel wijst
op de regelmatig terugkerende
abortusuitbraken, "en altijd vanuit
het vlees". Een aanwijzing voor de
groeiende aandacht voor deze za
ken is voor hem ook de deelname
aan het indikatieprogramma voor
melkerskoorts van de Gezondheids
dienst. Ruim zestig procent van de
veehouders doet op vrijwillige basis
mee. "Dat geeft aan dat de veehou
der betrokken is bij wat hij doet en
zijn positie zo goed mogelijk in de
gaten wil houden".
Gerard Westerhof
Veterinaire en fytosanitaire kontroies aan de grenzen behoren straks
tot het verleden.
Een inkomen op basis van toeslagen
wil zeggen afhankelijk worden van
de overheid. Dat is een belangrijk
element in de plannen van EG-
commissaris MacSharry waartegen
het COPA grote bezwaren heeft.
'Het is altijd het beste om uit de
markt een inkomen te verwerven'.
Cees de Bont.
Eén verkoopkantoor voor alle EG-
graan, dat is de enige manier waar
op de akkerbouw zichzelf uit het
moeras omhoog kan trekken, meent
Hendrik Luth uit Wedde. Dat ver
koopkantoor moet met behulp van
goed marktonderzoek, de maximale
prijs in de wacht slepen voor het
aan haar toevertrouwde graan.
Luth, voorzitter van de agrarische
commissie van de PJGN, trekt een
vergelijking met de industrie. 'Daar
is men geleidelijk groter gegroeid
om de concurrentieslag aan te kun
nen. Maar dat loste het probleem
niet op. Pas als een bedrijf een mo
nopoliepositie heeft verworven in
een branche kan het de prijs zetten'.
De landbouw moet daarom slimmer
zijn. 'Het is zonde om al die moeite
te nemen om eerst grote bedrijven
te vormen. Al die bedrijfsvergroting
kost gigantisch veel geld. Het is be
ter om ineens de stap te zetten en
één graanverkoopkantoor voor Euro
pa te vormen'. Graan, vanwege de
spilfunctie van dat gewas. Door ge
noeg te produceren voor de koop
krachtige vraag en gezamenlijk de
prijs daarvoor te zetten, kunnen de
huidige bedrijven een verantwoorde
bedrijfsvoering realiseren. Een
droom? Misschien, maar als je het
niet doet kun je het verder vergeten,
meent Luth.
Hij taxeert dat het verkoopkantoor,
een soort coöperatie, toch zeker een
procent of twintig van de Europese
markt moet veroveren om dan an
deren eruit te kunnen drukken. 'Je
levert een stuk van je ondernemer
schap in. Maar ik ga er van uit dat
je dat andere automatisch kwijt
raakt. Want straks is er nog maar
één opkoper voor het graan'.
Het verkoopkantoor moet door
constant marktonderzoek nagaan
wat de maximale prijs is die er voor
het graan gevangen kan worden. 'Ik
wil het dus omkeren, niet meer kij
ken hoeveel boeren kunnen voor
een bepaalde prijs produceren maar
uitvinden wat de maximale prijs is
voor een produkt.
Produktiebeheersing
Bij zo'n verkoopkantoor hoort een
strakke produktiebeheersing. 'Stel:
je afzet is tien procent kleiner dan
wat je produceert. Dan bewaar je
die tien procent die je teveel hebt en
het volgend jaar produceer je twin
tig procent minder'. Dat moet ge
beuren door verplichte braak. Per
land en, in elk geval in Nederland,
per bedrijf. Met vrijwillige produktie
beheersing kan Luth dan ook niet uit
de voeten. 'Dat is niet 100 procent
voorspelbaar. Je moet kunnen zeg
gen: ik produceer twintig procent
minder, in plaats van ik hoop dat ik
minder produceer'.
Luth wil slechts graan voor de eigen
EG-markt produceren. 'Buiten de
grens heeft produktiebeheersing
geen nut. De prijs gaat omhoog dus
daar wordt je van de markt ge
duwd'. Hij heeft de indruk dat ook
Frankrijk zich al wel half en half
heeft neergelegd bij zo'n produktie
voor alleen de interne EG-markt.
'het is als met de Nederlandse zui
vel: er wordt vastgehouden aan pro
duktie voor de wereldmarkt omdat
ze bang zijn dat anders Nederland
helemaal voor de korting opdraait.
Dat is bij de" Fransen net zo. Als ze
alleen een zelfde percentage kwij
traken zie ik geen grote problemen'.
Voor de zuivel denkt Luth langs de
zelfde lijnen. 'De zuivel kent al een
quotering en die zie je functioneren.
Nu móet het vertrouwen in die quo
tering gehandhaafd worden. Dus
niet geleidelijk steeds verder afbou
wen maar liever in één keer zeggen:
dit is ons eindstreven en daar in bij
voorbeeld vijf jaar naar toe werken.
Dan weet de melkveehouder waar
voor hij inlevert'.
Hendrik Luth denkt dan aan een
produktie voor de EG-markt 'en wat
voor onze vaste klanten'. Export bui
ten de EG is mogelijk voor merkpro-
dukten waar men extra voor wil
betalen. 'Maar wat je weggeeft,
daar moet je mee ophouden'. In de
visie van Luth kan de huidige be
drijfsstructuur dan blijven bestaan.
'De bedrijven zijn meer dan groot
genoeg voor een milieuvriendelijke
produktie. Daarvoor is dan ook geld
op de bedrijven. En misschien kun
nen we met dat milieuvriendelijke
produkt in de toekomst nog wel
weer een stukje wereldmarkt ver
overen. Want waarom zouden we
niet produceren voor de upper ten
van Brazilië. Gerard Westerhof
stelt ir. Cees de Bont, hoofd van de
sociaal-economische afdeling van
het Landbouwschap.
Het COPA, de verenigde boerenor-
ganisaties in de EG, kiest daarom
voor een andere lijn. Landbouwinko
mens moeten uit de markt komen,
al kan voor een aantal produkten
ondersteuning wel nodig zijn. 'Een
heffing aan de grens, interventie en
eventueel exportrestituties zijn drie
elementen die men toch wel wil
vasthouden'. De mate waarin is dan
de vraag. 'Ook COPA onderkent dat
een onbeperkte prijsgarantie niet
mogelijk is. Wij willen het koppelen
aan een zekere produktiebeperking.
Maar wel zoveel mogelijk via de
markt, zodat je niet op verplichte
systemen uitkomt'. Daarvoor wordt
op dit moment de gedachte aan
'marktbeheersings-bijdragen' uitge
werkt. Een marktbeheersingsbijdra-
ge is een medeverantwoordelijk
heidsheffing in een nieuw jasje.De-
Bont: 'Met die nieuwe terminologie
proberen we aan te geven watje met
zo'n producentenbijdrage kunt
doen'.
Boeren die minder produceren leve
ren de EG een besparing op. Die
besparing kan als beloning naar de
minder producerende boer. Oor
spronkelijk was het idee een heffing
op te leggen en boeren die hun pro
duktie beperken daarvan vrij te stel
len. Voor een produktiebeperking
van 10 procent zou dan globaal een
heffing van 5 procent nodig zijn. Al
rekenend komt De Bont nu tot de
conclusie dat er waarschijnlijk niet
eens zoveel heffing nodig is: de
besparing op het EG-budget bij min
der produceren kan worden gebruikt
voor een premie op minder. 'Afhan
kelijk van hoe hard je de besparing
kunt maken, hoe sluitend het is,
hoeft de producent die dóórgaat he
lemaal geen heffing te betalen'. Bij
melk is dat makkelijker te doen dan
bij graan. Belangrijk is ook dat min
der produktie niet leidt tot verschui
ving naar andere produkten. Dat
gevaar is er bij graan maar ook bij
melk, waar de rundvleesproduktie
kan stijgen.
De Bont gaat er bij het berekenen
van de grootte van marktbeheer-
singsbijdragen van uit dat de EG
evenveel geld blijft besteden aan de
landbouw. 'Dat doet MacSharry
ook, hij gaat zelfs uit dat er iets
bijkomt'.
Vrijwillig
Een vorm van vrijwillige produktie
beheersing dus. Dat is nog nooit
goed geprobeerd, meent De Bont.
'De set-aside (braak) is heel ver
schillend ingevuld per lidstaat'. Al
leen in Nederland en Duitsland
werkte het door een voldoende ho
ge premie. 'Ook melk is verschillend
geregeld. Duitsland, Frankrijk en De
nemarken hebben bijvoorbeeld een
opkoopregeling die gelijk werkt als
er gekort moet worden. In Neder
land werkt het wél meteen door op
de bedrijven. Dit is een poging om
ook dat gelijk te trekken en om van
de quota per lidstaat af te komen'.
Voor rundvlees werkt een aanpak
met marktbeheersingsbijdragen
niet, erkent De Bont. 'Daar heb je
geen goed houvast om de boel ad
ministratief en qua controle in han
den te krijgen. De premies die er nu
al zijn werken alleen produktiebe-
vorderend'. De Bont suggereert de
premies alleen te geven als een boer
aan kan geven minder vee te hou
den. Hij gaat nog verder. 'Je kunt de
premie ook koppelen aan een stuk
set-aside in de veehouderij. Dat is
een hele nieuwe gedachte en ik
weet niet of men daar aan wil. Maar
het is kiezen: wil je de lagere prijzen
van MacSharry of een redelijk prijs
niveau. In het laatste geval moet de
landbouw iets toegeven in de sfeer
van produktiebeheersing. Dan is
set-aside ook in de veehouderij te
overwegen'.
Een redelijk prijsniveau wil niet zeg
gen dat de prijzen worden bevroren
op het huidige niveau. De EG heeft
vorig jaar in het kader van de GATT-
onderhandelingen aangegeven de
steun met vier procent per jaar af te
willen bouwen. 'Als je iets doet aan
het produktievolume kun je lager
uitkomen', stelt De Bont. Behalve
prijsaanpassing vanwege de pro-
duktiviteitsontwikkeling en de infla
tie ziet De Bont nog een ander
argument om de prijzen bij te stel
len. 'Hoe ver kun je gaan door te kij
ken wat de produktiekosten van de
meest efficiënte bedrijven zijn',
vraagt hij zich af. 'Wil men er Euro
pees van uit gaan dat voor efficiën
te bedrijven, met hun
produktiekosten, redelijke prijzen
worden gegarandeerd? Dat zou een
novum zijn, een vernieuwing in de
EG'. De zogenaamde 'objectieve
methode' zoals die in het verleden
werd gehanteerd keek niet naar de
kosten van bepaalde bedrijven maar
naar de (gewogen) prijsontwikkeling
van kostenfactoren. Alleen naar de
kosten van efficiënte bedrijven kij
ken zou een vernieuwing zijn met
nogal wat politieke gevolgen. De
Bont: 'Dat wordt dus moeilijk'.
De Bont durft niet te voorspellen
wat de uitkomst van de discussie
over de McSharry-voorstellen zal
zijn. Een aantal Europese landbouw
ministers kijkt behoorlijk positief
aan tegen de COPA-gedachten, stelt
hij. 'Ook onze eigen minister wil
meer geleidelijkheid in de prijsaan
passing dan MacSharry. Daar hoort
dan, al zegt hij dat niet hardop, een
stukje produktiebeheersing bij, vrij
willig als het kan. Maar het moet
wel budgettair sluitend zijn. Dat
moeten we in de richting van de EG
hard maken'.
Gerard Westerhof
