Een gebouw waar je
niet omheen kunt
Herinneringen uit een
veelbewogen periode
Van alle kanten goed bereikbaar
Architect Poley over het nieuwe Landbouwhuis:
Architect ir. J.D. Poley: een gebouw zonder toeters en bellen.
'Het is allemaal zo anders, zo
nieuw'. Zo reageert de oudste
nog in leven zijnde mede
werkster van de ZLM, mevrouw
F. Willems-van Hove, op de ope
ning van het nieuwe Landbouw
huis in Goes. Ondanks haar
hoge leeftijd - ze is 91 jaar - weet
mevr. Willems zich nog heel wat
te herinneren uit de tien jaren,
die ze bij de ZLM werkte. Ze
werd in 1916 aangenomen door
de toenmalige secretaris
Kielstra. Mevrouw Willems
maakte in 1917 de verhuizing
naar het nu verlaten Landbouw
huis aan de Grote Markt in Goes
mee. Tot 1926 werkte ze bij de
ZLM.
Mevrouw Willems is geboren in
Goes. Zij woont nu in Breda. Zij
schreef eigenhandig het volgen
de op uit haar periode als steno
typiste bij de ZLM, een tijd waar
ze met veel genoegen op te
rugkijkt.
Ware steun
'De ZLM had in de oorlogsjaren
1914-1918 met vee! problemen
te kampenmaar onder de be
kwame leiding van de secretaris,
de heer Kielstra, en met mede
werking van enkele vooruitstre
vende en bekwame leden, in het
bijzonder de heren P. Lindenberg,
Wi/leman, Dominicus, Van den
Broek en vele anderen, was de
ZLM een ware steun voor de he
le boerenstand. Er werden diver
se commissies in het leven
geroepen, nodig voor de steeds
nieuwe maatregelen, die alle
maal te maken hadden met de
voedselvoorziening. In 1916
werd het boekhoudbureau opge
richt, waarvan de heer Kosten de
leiding had.
In het voorjaar van 1916 ver
klaarden veel boeren zich bereid
om gered vee uit het Noord-
Hollands watersnoodgebied gra
tis te stallen. De in dit jaar overle
den heer Dominicus was zeer
actief in het tot stand brengen
van de verbetering van het var
kensras en voor het landbouw-
huishoudkundig onderwijs. Er
kwamen in de loop der tijd ver
schillende commissies tot stand.
Er werd een zaaizaadbureau op
gericht, er kwam een keuring
van gewassen te velde en op
monster tot stand, met a/s keur
meesters de heren D. Lindenberg
en de gebroeders Van Wingen,
verder zaaizaaddistributie van
zaaizaad voor andere provincies.
De cultuurcommissie begon
haar werk met a/s hoofd ir. C.
Stevens. In het bijzonder was de
aandacht gericht op de groei van
de handel in pootaardappe/en,
Noord-Beveland was een grote
leverancier.
Ondertussen hadden er diverse
benoemingen en mutaties van
personen plaats. In 1916 werd
Jhr. van Vredenburch als voorzit
ter en de heer Walter Kakebeeke
a/s vice-voorzitter van de ZLM
benoemd, die voor velen een
ware steun en raadgever waren.
De oorlogstijd was bijzonder
moeilijk voor vele boeren. De
beste trekpaarden werden gevor
derd en het beste rundvee werd
opgeëist voor de Duitse militaire
consumptie.
Mede door aantrekking van meer
personeel, werd het woonhuis
van de heer Hielstra te klein en
was een nieuwe behuizing nood
zakelijk. Deze werd gevonden op
de Grote Markt in Goes.
Distributie
De voedselvoorziening raakte in
de knel, wat tot gevolg had dat
er dwangmaatregelen moesten
worden toegepast; distributie
van eieren en zuive/produkten.
Kielstra, die bijna dagelijks in
Den Haag op de departementen
en bij de centrale crisisdiensten
moest zijn, werd oververmoeid
en ernstig ziek. Hij moest wor
den vervangen door de heer
W.C. van der Meer. Na de her
stelperiode van de heer Kielstra,
werd de heer Van Dijk a/s twee
de secretaris benoemd. In 1919
verliepen de meeste crisismaat
regelen.
Het Zeeuwsch Landbouwblad
hield de leden uitstekend op de
hoogte van de uit te voeren rege
ringsmaatregelen en dat bracht
ledenwinst op. In 1919 kwam er
in de landarbeiderswereld beroe
ring. De weinig in getal zijnde
Zeeuwse landarbeiders, die ge
organiseerd waren, begonnen
looneisen te stellen. De ZLM zet
te zich daarvoor intensief in en
benoemde een commissie, die
zich met dit vraagstuk be
zighield.
Een moment van angst was de
dreigende annexatie met België.
Door de samenkomst van afge
vaardigden van alle Zeeuwsch-
Vlaamse gemeenten, 19 decem
ber 1918, vond het geen door
gang. De
landbou wtentoonstel/ing (1919)
was bijzonder geslaagd en werd
zelfs door H.M. de Koningin be
zocht. In maart 1920 verliet jhr.
Van Vredenburch a/s voorzitter
de ZLM. Hij werd opgevolgd
door mr. P. Dieleman'.
Tot zover enkele herinneringen
van mevrouw Willems uit een
veelbewogen periode.
gekregen. Architect Poley: 'Het is
een kantoor geworden, dat duidelijk
op zichzelf staat en toch ook weer
een relatie heeft met dat van buur
man Verzekeringen ZLM, dat even
eens door ons bureau is getekend.
In beide kantoren is de groene ZLM-
kleur terug te vinden en ze hebben
beide een lichte gevelsteen. Je kunt
met andere woorden zien dat ze fa
milie van elkaar zijn, maar wel ver
schillende karakters hebben'.
De relatie tussen de beide ZLM-
gebouwen komt bovendien tot uit
drukking in het tuinontwerp. Me
vrouw Copijn heeft voor de twee
kantoren één ontwerp gemaakt. De
tuinen lopen derhalve logisch in el
kaar over. De beplanting rond het
Verzekeringsgebouw staat er inmid
dels. Bij het Landbouwhuis is tuin
centrum Beveland BV te Goes een
dezer dagen begonnen met de tuin
aanleg.
Architect Poley. vindt dat het nieu
we Landbouwhuis op een uit
gesproken gunstige plaats ligt. 'Je
kunt er eigenlijk niet omheen. Vanaf
de Mansholtlaan. rij je recht op het
gebouw af en ook vanaf de Ring
baan West springt het er uit. Het
kantoor ligt bepaald niet verscholen.
Daarnaast is de lokatie ten opzichte
van de in- en uitvalswegen bijzonder
goed gekozen'.
Isolatie
Veel aandacht is besteed aan de
isolatie van het gebouw. Relatief
veel gevel en weinig glas zorgen
voor een gunstig energieverbruik. Je
houdt de warmte in de winter bin
nen en in de zomer buiten. In het
gebouw is overigens een mechani
sche ventilatie aangebracht. Verder
is gekozen voor onderhoudsarme
materialen. Buiten zit er weinig
schilderwerk aan en ook de groene
gevelbekleding, bestaande uit ge
ëmailleerd hard glas, vraagt nauwe
lijks onderhoud.
De binnenwanden zijn opgetrokken
uit gipsplaten. Ze zijn gemakkelijk
en zonder al te veel kosten te ver
plaatsen, waardoor de kantoorver-
trekken flexibel kunnen worden
benut. De kantoren zijn op de eerste
drie verdiepingen gesitueerd en heb
ben een vrijwel identieke indeling.
Alleen de vierde en hoogste verdie
ping ziet er anders uit. Hier zijn de
twee vergaderzalen, het archief, de
keuken en de technische installaties
ondergebracht. Op vrijdag 18 okto
ber a.s. kan iedereen van 14.00 tot
18.00 uur een kijkje komen nemen.
In 1919 bracht H.M. Koningin Wilhelmina een bezoek aan de
ZLM-manifestatie in Goes. Mevrouw Willems (toen nog mej.
Van Hove) was er bij
'De ZLM gaf ons de opdracht een
stevig gebouw te ontwerpen met
veel vierkante meters nuttige kan
toorruimte tegen een scherpe prijs.
Die uitdaging hebben we gepro
beerd waar te maken'. Architect ir.
J.D. Poley van het bureau Rothuizen
en 't Hooft is de 'geestelijke vader'
van het nieuwe Landbouwhuis aan
de Cereshof in Goes. Een project,
waar hij met veel plezier op te
rugkijkt.
'Het is een compact gebouw ge
worden. We hebben de trappen en
de lift centraal in het kantoor ge
plaatst en daaromheen in het vier
kant de werkruimtes gegroepeerd.
Zo ontstond een weliswaar sober,
maar functioneel gebouw. Aanvan
kelijk dachten we aan een split-
level-ontwerp, met niveauverschillen
in het gebouw dus. Dat zou onge
twijfeld een boeiend resultaat heb
ben opgeleverd, maar ook de kosten
zouden navenant hoger zijn ge
weest. Daarom wilde de ZLM een
iets eenvoudiger concept, zonder al
te veel toeters en bellen'.
Eigen gezicht
Vooral door de frisse, witte gevels
en de groene aankleding heeft het
Landbouwhuis een eigen gezicht
Op vrijdag 18 oktober a.s. is er van 14.00 tot 18.00 uur open huis
in het nieuwe Landbouwhuis, Cereshof 4 te Goes. De ZLM en de
overige 'bewoners' heten u graag welkom. Het nieuwe Landbouw
huis laat zich per auto gemakkelijk vinden. Zowel vanaf de A 58 a/s
vanuit de richting Zierikzee rijdt men er zo naar toe. Dit kaartje geeft
de route duidelijk aan. Het ZLM-gebouw ligt pal langs de Ringbaan
West, de rondweg van Goes (rechtsboven op het kaartje).
Afslag
Goes-Zierikzee
Bergen op Zoom
Poelbos
Afslag
Goes-Zuid
Rotterdam
Zierikzee
Afslag
Centrum
Stoplichten Centrum
Middelburg
Vlissingen
