VOO It in:
Dementie
p.j. zuid
geluid
Nieuwsgierig naar de
mogelijkheden agrifikatie
redaktie Henk Tegels
P.J.Z.agenda
vrouw
onder redaktie van de Redaktiekommis-
sie Bond van Plattelandsvrouwen voor
Zeeland en Brabant.
Redaktieadres:
Mevr. P.J. de Rooy-Janse M.A.
Postbus 42, 4424 ZG Wemetdinge.
Graag wil ik u iets vertellen over de studiedag 'dementie' die de Ne
derlandse Bond van Plattelandsvrouwen op 27 september in Utrecht
organiseerde. Vooral bedoeld voor vrouwen die een cursus '501 vrou
wen, de zorg de baas' gaan geven, maar ook P.B.-leden waren wel
kom. Voor leken zoals de meesten van u hopelijk zijn, is het handi
ger om eerst iets over het middagprogramma te vertellen. Mevrouw
J. Heisper van de Alzheimer Stichting verzorgde een inleiding over
het begrip dementie.
Dementie betekent letterlijk ont-
geestelijking, verlies van geestelijke
vermogens. De Duitse neuroloog
Alzheimer onderzocht in de vorige
eeuw hersenen van overleden men
sen die een afwijkend gedrag ver
toonden. Hij zag dat er hersencellen
kapot waren, soms weinig, maar
soms bleek er ook weinig van de her
senen over te zijn.
Dementie (over dat afwijkende ge
drag ging het) is dus het verloren
gaan van hersencellen. Helaas her
stellen deze cellen zich nooit meer, in
tegenstelling tot cellen van andere
weefsels. Als u zich in de vinger
snijdt, herstelt zich dat weer. De
mentie is een ziekte die je krijgt of
niet. Je kunt het niet op een of ande
re manier voorkomen, iedereen kan
het krijgen. Bij het geringste ver
moeden van dementie moet de huis
arts ingeschakeld worden, want het
is alleen vast te stellen door medisch
onderzoek. Je kunt n.l. ook pseudo-
dement zijn en dat ontstaat door
verkeerd medicijngebruik, hart- en
nierstoornissen, psychisch lijden.
Met zo'n medisch onderzoek is dat
vast te stellen.
De ziekte heeft verschillende symp
tomen. Niet iedere zieke heeft alle
symptomen en ook niet in alle hevig
heid. De ene gr ieppatiënt is ook de
andere niet. Het is wel zo dat de sa
menhang tussen ik, lichaam, ge
schiedenis en omgeving verloren is.
Het begint heel klein met onnozele
vragen: waar b.v. de sleutels zijn,
die al jaren op dezelfde spijker han
gen. Je schenkt er geen aandacht
aan, iedereen vergeet wel eens iets.
Maar er moet een lampje gaan bran
den als er gevraagd wordt: waarom
zie ik Annie nooit meer?, terwijl ze
al jaren dood is.
Desoriëntatie (vaak het eerst) in tijd.
Iemand die midden in de nacht naar
zijn werk gaat of boodschappen gaat
doen. In plaats. Vinden hun ver
trouwde woonkamer een prima ho
telkamer. In persoon. De büurman
of zelfs eigen kinderen worden wild
vreemden.
Als partner kun je er eigenlijk niet
tegen in gaan, want dan zeg je in fei
te: wat ben je een sufferd. Om de
vrede te bewaren zou je met de pa
tiënt mee moeten praten. Dat te
doen valt niet mee, dat moet je le
ren. De patiënten kennen vaak zich
zelf niet meer en zoeken dan hun ei
gen moeder.
Confabulatie. De patiënten gaan be
wust verhaaltjes vertellen. Ze vullen
de gaten in hun geheugen. Het
klinkt, als je niet beter weet, heel re
delijk, maar bij deze man of vrouw
kan dat niet.
Mevrouw Heisper haalde een voor
beeld van een man van 83 jaar. Hem
werd gevraagd wat hij vroeger deed.
Hij werkte als piloot bij de KLM (zei
hij, en dat klinkt normaal), maar op
de vraag wanneer dat was, ant
woordde hij: drie weken geleden.
Apraxie. Het vermogen om hande
lingen te doen zoals ze horen. Ze ho
ren de telefoon rinkelen maar heb
ben niet het besef dat het de telefoon
is en nemen niet op.. Hetzelfde bij de
voordeurbel. Ook bij het aankleden
is de juiste volgorde zoek. Ze trek
ken eerst een jurk aan en dan een bh.
Met een onderbroek weten ze vaak
al geen raad meer. Ook vervagen de
normen. Ze gaan met hun handen
eten, ze plassen midden op straat,
steken de tong uit, eten het gebakje
van hun buurman (bij een visite) op.
Om als partner met een demente te
leven is ontzettend moeilijk. Als ie
mand vieze woorden gaat zeggen,
die koekjes van iedereen opeet, ga je
niet meer op visite. Ook komt er nie
mand meer bij jou. Je sluit je op in
huis, je huis wordt je gevangenis.
Een patiënt die aan alle symptomen
lijdt, kun je geen minuut meer zon
der toezicht laten. Je kunt niet meer
gaan slapen (misschien gaat hij of zij
de straat wel op). Eigenlijk kun je
niet eens meer naar het toilet (hij zal
de gaskraan toch niet openzetten om
water te drinken). De partner van zo
iemand gaat er totaal aan onderdoor
en dan zijn er twee patiënten.
Een kombinatie van vlas- en glasvezel is een mogelijk alternatief voor de
glasvezel.
Op 11 oktober gingen 25 jonge boeren van de 3 agrarische kommis
sies van de CJP, KPJ en PJG op exkursie naar Wageningen, waar
de Wageningse instituten ATO en TNO werden bezocht. Het ATO
(Agro Technologisch Onderzoeksinstituut) is een in 1989 vernieuwd
instituut dat zich steeds meer toelegt op het agrifikatie onderzoek. 60
Mensen houden zich bezig met het onderzoek naar nieuwe toepassin
gen van landbouwprodukten.
Afd. 's-Heer Abtskerke en Nisse
e.o.
23 november:
Gourmetavond in Irene. Kosten: le
den 7,50; niet-leden 15,Op
gave vóór 10 november bij: Piet
Minnaard, tel. 01103-1472.
Afd. Noord-Beveland
16 november:
Dropping. Verzamelen om 19.30 uur
bij het dorpshuis in Wissenkerke.
Kosten 5,Opgave vóór 14 no
vember bij Kees, tel. 01108-1427 of
bij Wilmar, tel. 01107-1501.
Afd. Langstraat
16 november:
Bowling. Aanvang 21.00 uur.
Plaats: Bowling Party Centre Waal
wijk, Eerste Zeine 92, Waalwijk.
Kosten: leden 2,50; niet-leden
10.00.
Afd. Fijnaart
16, 17, 18 en 19 november:
Vrijdag 9 november 1990
Weekend Centre Pares Lommer-
bergen.
Afd. Tholen/St. Philipsland
8 december:
Schaatsen, eten, theater. Vertrektijd
13.00 uur. Opgave vóór 1 december
bij het bestuur.
21 december:
Dropping. Opgeven bij Kees van
Dalen, tel. 01662-2470 of bij Frans
Burgers, tel. 01685-3439.
Prov. aktiviteiten
10 november:
Provinciale bowling. Aanvang
18.00-21.00 uur. Plaats: het bow
lingcentrum de Beestenmarkt te
Goes.
18 november:
Volleybaltoernooi. Plaats: Sporthal
'Onderdak' te Zierikzee. Aanvang
12.15 uur. Organisatie afd.
Schouwen-Duiveland.
19 november:
HB-vergadering. Plaats: het 'Pan-
nenhuis' te Hoogerheide. Aanvang
20.00 uur.
In het begin is het voor de demente
patient ook vreselijk. Hij is totaal
ontredderd, weet in eigen huis niets
meer. Hoe hij zich later voelt, weet
eigenlijk niemand. Je kunt de herse
nen van een overledene bekijken
maar niet van een levend mens. Tij
dens het dementeringsproces kun je
dus niet zien wat er in de hersens
gebeurt.
Omgaan met dementerenden
Over het omgaan met dementeren
den ging eigenlijk het ochtendpro
gramma. De deelneemsters hadden
twee artikelen thuisgestuurd -gekre
gen en aan de hand van de vragen
die deze artikelen opriepen, werd er
gediscussieerd. De verzorgde wil het
eerst niet weten dat er met de partner
iets aan de hand is. Ze worden niet
geloofd door de omgeving en ook
vaak niet door de kinderen. Vader
of moeder doet zoiets niet en als je
op bezoek gaat, gebeurt er natuur
lijk niets. Als de fatsoensnormen
overschreden worden dan hoor je
vaak: dat jullie dat toestaan! Nie
mand wil er eigenlijk nog aan dat de
mentie een ziekte is en ook nog een
waar je niets tegen doen kunt.
Partners en verzorgers krijgen, maar
hebben dat vaak al eerder, enorme
schuldgevoelens. Door de demente
worden ze vaak beschuldigd van na
latigheid - waarom krijg ik geen
thee? - terwijl het ingeschonken
staat (heb ik het dan niet gezegd dat
er thee is?). Partners van een demen
te moeten eigenlijk zelf hun zaakjes
regelen. Kinderen willen wel helpen,
maar leggen in de praktijk vaak hun
wil op. Hun moeder moet met vader
verder leven, zij moet doen zoals zij
het het beste vindt. Als praatpaal
fungeren is vaak al genoeg.
Mevrouw Koudstaal, die de ochtend
leidde, had een demente moeder en
haar vader zei regelmatig: laat me al
leen maar even praten.
Het artikel sprak over woede, wan
hoop en hoop als het even beter
ging. Voor ieder mens is dat verwer
kingsproces anders. Hoe goed of
slecht was je relatie met de patiënt,
ook dat had invloed op je eigen ver
werking. Maar dit ondervonden de
dames verschillend.
Verder spraken de artikelen over het
feit dat het zoveel moeite kostte om
hulpverleners en doktoren van de
ernst van de situatie te doordringen.
Op het moment dat er een maat
schappelijk werker komt, heb jij het
huis net schoongemaakt. Moeder
zegt dat ze het zelf heeft gedaan en
dus is er niets aan de hand. Natuur
lijk kookt ze zelf, maar jij had net
dat pannetje eten klaargezet. Moe
der weet waar haar kinderen wonen
en geeft adressen. Er wordt niet na
gegaan of deze wel juist zijn. Ook
doktoren zien het vaak niet.
De aanwezigen hadden allemaal min
of meer met dementen te maken.
Over een ding waren ze het roerend
eens, nl. dat professionele hulp
moeilijk te overtuigen is dat er echt
iets aan de hand is. Daarom is het
fijn dat er toch weer zoveel leden
van de Bond deze lang niet gemak
kelijke en toch emotionele materie
oppakken en anderen helpen er niet
aan onderdoor te gaan, om de zorg
de baas te blijven.
Als informatief boekje werd aanbe
volen: 'Zolang het nog kan' - thuis
omgaan met een dementerende,
door Arntzen en Bloemendaal, uitg.
Intro Nijkerk 1987, ISBN
90.266.1880.8.
L. v.d. Vecht-Verlaan,
P.B.-lid, Noord-Brabant
Bij de zoektocht naar nieuwe toepas
singen wordt met name gekeken
naar de zogenaamde non-food (niet
voedsel) bestemmingen en de moge
lijkheden van grootschalige, in
dustriële verwerking. Naast onder
zoek naar traditionele gewassen
wordt ook onderzoek verricht naar
nieuwe gewassen. Zo kan vlasvezel
een alternatief voor glasvezel wor
den. Het is sterker en lichter, maar
de agrarisch geproduceerde vlasvezel
is niet zo uniform van kwaliteit als
de synthetische glasvezel. Een kom
binatie van beide vezels behoort tot
de mogelijkheden.
Milieuvriendelijk
Op de verschillende afdelingen wer
den door medewerkers andere agrifi-
katiemogelijkheden uitgelegd.
Binnen het karwij-projekt is men op
zoek naar nieuwe kiemremmiddelen
voor aardappelen. In Peru worden
sinds mensenheugenis aardappelen
in bladeren gewikkeld om kieming
tegen te gaan. Sinds 1985 is men op
zoek gegaan naar de stof die voor de
kiemremmende werking zorgt en is
men terechtgekomen bij oliën die
ook in karwij voorkomen. De on
derzoeker is positief over de toe
komstige konkurrentie-positie van
het olieprodukt uit karwij, het is mi
lieuvriendelijk en moeilijk synthe
tisch te vervangen.
Ruisend valt het graan, donderend
vallen de prijzen, aldus de heer Van
Gelder in zijn inleiding, maar het
ATO probeert meer waarde te geven
aan dit gewas. Dit gebeurt met name
door het gluten, het eiwit-gedeelte
van de tarwe, te bewerken. Door te
sleutelen op molecuul-niveau wordt
gezocht naar nieuwe toepassingen,
zoals eiwit toevoegingen voor kal-
vermelk, eetbare coatings (be
schermlagen), maar ook ei- en meik
ei witvervangers. Dit laatste lokte na
tuurlijk meteen diskussie uit onder
het gemengde gezelschap jonge boe
ren; zo worden toch de verschillende
landbouwsektoren tegen elkaar uit
gespeeld. Het weerwoord luidt: als
wij het niet doen, dan springt de
soja-industrie in de markt. Overi
gens zijn niet alle ei- en melkeiwitten
te vervangen en misschien zijn er
goede mogelijkheden voor menging.
Het hoofdaccent blijft liggen op de
non-food produkten. Zo kunnen
vetzuren, maar ook zetmeel en eiwit
ten dienen als grondstof voor het
maken van afbreekbare plastics.
Bakteriën vreten de grondstoffen op
en in de bakteriën worden plastic
bolletjes gevormd. De mogelijkhe
den voor deze plastics in de toe
komst hangen af van de strengheid
van de milieu-eisen en de resultaten
van het onderzoek. Tenslotte het on
derzoek naar het maken van papier
pulp uit hennep. De nadruk ligt op
het verbeteren van de proceskondi-
ties. Een nu nog lawaaiige en sto
mende machine toont de eerste re
sultaten. Uit het papierpulp kan
hoogwaardig papier gemaakt wor
den, zoals bijbelpapier, maar daar is
relatief weinig vraag naar.
De toepassing moet gezocht worden
in een toevoeging aan de grote hoe
veelheid bulkprodukten die de pa
pierindustrie gebruikt. De papierin
dustrie staat ondertussen geïnteres
seerd aan de zijlijn. Een paar jaar te
rug was er nog geen aandacht voor
het hennep-onderzoek, maar nu
wordt incidenteel medewerking
verleend.
Niet in brood alleen
's Middags werd de Nederlandse Or
ganisatie voor Toegepast Natuurwe
tenschappelijk Onderzoek (TNO)
voor brood, meel en graan bezocht.
TNO heeft zich de laatste jaren ook
steeds meer gericht op het
agrifikatie-onderzoek. Als kollega-
konkurrent van het ATO wordt on
afhankelijk onderzoek verricht,
naar met name de non-food toepas
singen van tarwe. De prijs van graan
als gluten(eiwit)-leverancier is rela
tief laag en door middel van modifi
cering biedt dit mogelijkheden voor
vele toepassingen.
Belangrijk voordeel voor de toe
komst is de milieuvriendelijkheid
van de produkten en het feit dat het
niet gaat om grondstoffen die eindig
leverbaar zijn, zoals olie. Eerste tast
bare resultaten van het onderzoek
zijn toepassingen als lijm, plastic en
elastische draden. Voorbeelden hier
van gingen van hand tot hand. Ook
bij TNO kan men moeilijk inschat
ten hoe veel extra grondstof er gele
verd kan worden voor al deze nieu
we produkten, maar dat er mogelijk
heden zijn is duidelijk.
Al met al leverde deze exkursiedag
duidelijke inzichten op ten aanzien
van de stand van zaken rond agri
fikatie.
Er zijn zeker mogelijkheden voor
agrifikatie, maar veel hangt af van
de politieke wil om het onderzoek
daarnaar te stimuleren.
Ab Reurslag
21
