VOO It in:
VI'Oil \V
100 jaar vrouwen op de troon
Kruiswoordraadsel
Peterselie
Postzegel 'Honderd jaar
Oranjevrouwen op de Troon'
In vorige eeuw leek koningshuis uit te sterven
Van konsumenten-
uitgaven voeding is 36
procent voor de boer
onder redaktie van de Redaktiekommis-
sie Bond van Plattelandsvrouwen voor
Zeeland en Brabant.
Redaktieadres:
Mevr. P.J. de Rooy-Janse M.A.
Postbus 42, 4424 ZG Wemeldinge.
Dit jaar is het een eeuw geleden dat koning Willem III (1817-1890)
stierf. Sindsdien verkeert de Nederlandse monarchie in de unieke po
sitie, dat het koningsschap steeds door een vrouw is uitgeoefend. In
honderd jaar tijd werden vier vrouwen tot het koningsschap beroe
pen. Van 1890 tot 1898 trad Emma von Waldeck-Pyrmont, de twee
de echtgenote van koning Willem III, op als koningin-regentes omdat
haar dochter Wilhelmina (geboren in 1880) toen nog minderjarig
was. Van 1898 tot 1948 was Wilhelmina onze, zeer markante lands-
vorstin, de regeringsperiode van haar dochter Juliana duurde van
1948 tot 1980, waarna Beatrix de troon besteeg. Deze schonk het le
ven aan drie zoons, zodat het vrijwel zeker is dat in de toekomst weer
een man het hoogste ambt in ons land zal vervullen.
Van de vier vorstinnen, die geduren
de de afgelopen eeuw het koninklij
ke ambt uitoefenden, zijn Beatrix en
Juliana uiteraard bij het overgrote
deel van de bevolking bekend. Dat
geldt niet voor koningin Wilhelmina
en zeker niet voor koningin Emma.
De laatste overleed in 1934 en alleen
bejaarde Nederlanders zullen zich
haar nog herinneren. Koningin Wil
helmina deed in 1948 afstand van de
troon, maar leefde tot 1962.
Adelheid Emma Wilhelmina
Theresia
Koning Willem III hertrouwde in
1879 met de in 1858 geboren prinses
Emma von Waldeck-Pyrmont. De
koning was toen al 62 jaar oud, zij
21 jaar. Uit dit huwelijk werd op 31
augustus 1880 prinses Wilhemina ge
boren. Vanaf 1884, toen haar half
broer Alexander overleed, was zij de
troonopvolgster. Maar omdat de
kans groot was dat Willem III zou
overlijden voordat Wilhelmina
meerderjarig zou zijn geworden (18
jaar), werd op 2 augustus 1884 het
regentschap geregeld bij wet. Dat
impliceerde dat prinses 'Emma als
regentes-voogdes zou optreden als
Willem III overleed voordat zijn
dochter meerderjarig zou zijn ge
worden.
In november 1890 stierf de koning.
Met hem werd de laatste mannelijke
afstammeling van het Oranjehuis
ten grave gedragen. Emma werd
koningin-regentes en zou dat blijven
tot september 1898. Koningin Emma
vervulde haar taak meer dan voor
treffelijk. Zij maakte, samen met de
kleine Wilhelmina, reizen naar ver
schillende provincies, waardoor zij
zeer populair werd. Haar bezoek
aan de Duitse keizer Wilhelm II in
1892 trok zeer de aandacht. Ook
door reizen naar Engeland, Zwitser
land en Frankrijk werd de sympathie
voor het Oranjehuis versterkt. Na
dat haar dochter in 1898 meerderja
rig was geworden en als 18-jarige
vrouw de troon besteeg, bleef Emma
wonen in ons land. Zij stierf in 1934.
Wilhelmina Helena Paulina
Maria
De beminnelijke Emma maakte als
koningin-regentes plaats voor de re
solute Wilhelmina. Die kon terug
zien op een zeer afgeschermde
jeugd, waar voor vriendjes en vrien
dinnetjes nauwelijks plaats was ge
weest. Zij ontving haar schooloplei
ding thuis door privé-lessen. De
jeugdige koningin verloofde zich in
1900 met hertog Hendrik van
Mecklenburg-Schwerin en een jaar
later werd hun huwelijk voltrokken.
Op 30 april 1909 werd uit dit huwe
lijk prinses Juliana geboren. Hen
drik kreeg de titel 'Prins der Neder
landen'. Zijn positie was zeer deli
caat, omdat hij staatsrechterlijk on
derdaan bleef van de koningin. Ko
ningin Wilhelmina ontwikkelde zich
tot een zeer krachtige persoonlijk
heid, die over tal van politieke zaken
een zeer duidelijke eigen mening had
en dat zouden haar ministers weten
ook. Daar zijn tal van voorbeelden
van te geven.
Door haar inzet wist ons land in
1914-1918 te ontkomen aan de Eer
ste Wereldoorlog in tegenstelling tot
Op 5 september 1990 geeft PTT Post
een bijzondere postzegel uit met het
onderwerp 'Honderd jaar Oranje
vrouwen op de Troon'. Regentes
koningin Emma en de koninginnen
Wilhelmina, Juliana en Beatrix.
De ontwerpster van de postzegel
Jolijn van de Wouw werd in 1942 te
's-Hertogenbosch geboren. Zij volg
de van 1959 tot 1964 de opleiding
grafisch ontwerpen aan de Konink
lijke Academie voor Kunst en
Vormgeving in haar geboorteplaats.
De vormgeving van de postzegel
Jolijn van de Wouw zegt hiervan:
'Voor een postzegel met het onder
werp '100 jaar Oranjevrouwen op de
Troon' mocht een vorstelijk formaat
worden gehanteerd. Omdat ik voor
keur had voor een vierkante zegel,
werd het een afbeelding van onge
veer 37 bij 37 mm, waarbij aan de
boven- en rechterzijde een witrandje
is uitgespaard voor de fosforesceren-
de strook, die nodig is voor de
postale verwerking.
Het vierkante formaat nodigde uit
de vier koninginnen ook in vierkant
jes te plaatsen. Deze zijn aan de
boven- en rechterzijde afgekaderd
met een rood-wit blauw biesje.
Vrijdag 14 september 1990
Bij de fotokeuze hebben nogal wat
faktoren een rol gespeeld. Welk
tijdstip kies je voor de afbeeldingen?
Het moment van troonsbestijging?
Viel af in verband met de zeer jeug
dige leeftijd waarop Koningin Wil
helmina de troon besteeg. Dat zou
een onevenwichtig beeld opleveren
met de anderen. Gekozen is voor af
beeldingen tijdens de regeringsperio
de. Dat was niet eenvoudig, want
van Koningin Emma zijn uit die ja
ren vrijwel geen foto's voor handen;
wel getekende of geschilderde por
tretten, maar die wilde ik niet.
Ik heb gekozen voor foto's, waar de
koninginnen charmant, vrouwelijk
en niet statig op staan. Dus geen fo
to's en profiel, zoals die vaak ge
bruikt worden op postzegels of op
munten. Het leek me fraai de drie
niet meer regerende vorstinnen uit
het beeld te laten kijken, terwijl Ko
ningin Beatrix, als regerend vorstin,
je aankijkt. Dit beperkte uiteraard
de keuze van de foto's.
De - oranje - kroontjes met de jaar
tallen eronder geven de regeringspe
riodes aan. De - gouden - handteke
ningen zijn zo groot mogelijk, maar
wel in onderlinge verhouding, link
sonder geplaatst. Zij symboliseren
de zeggenschap van de koningin'.
België en Frankrijk. In 1934 moest
de Volkenbond stemmen over toela
ting van de Sovjet Unie. Er gingen in
het regeringskamp en ook daarbui
ten stemmen op dat Nederland zich
in deze kwestie van stemming diende
te onthouden. Koningin Wilhelmina
was woedend en liet dat duidelijk
weten aan haar ministers. Zij zou
zelfs met aftreden hebben gedreigd.
Hoe dan ook, Nederland stemde uit
eindelijk met Zwitserland en Portu
gal tégen de toelating van de Sovjet
Unie tot de Volkenbond.
Oorlogsjaren
De koningin onderkende al spoedig
het gevaar dat nazi-Duitsland voor
Europa betekende. Na Hitiers
machtsovername zag zij in dat zijn
politiek tot een wereldoorlog zou lei
den. Die brak in september 1939 in
derdaad uit en op 10 mei 1940 vielen
de Duitse troepen ons land binnen.
Op 13 mei vluchtte de koninklijke
familie. Wilhelmina vestigde zich in
Londen, waar ook de Nederlandse
regering in ballingschap huisvesting
vond.
Na de Tweede Wereldoorlog keerde
zij naar Nederland terug, maar op 6
september 1948 deed zij afstand van
de troon na een regeerperiode van
precies een halve eeuw.
Juliana Louisa Emma Maria
Wilhelmina en Beatrix
Wilhelmina Armgard
Haar dochter Juliana en haar klein
dochter Beatrix zouden aan het ko
ningsschap een möderner aanzien
geven. Deze vorstinnen staan dichter
bij het volk dan hun moeder, respek-
tievelijk grootmoeder.
Een eeuw lang wordt de Nederlandse
troon nu al bezet door een vrouw.
Daar zal nu een einde aan komen.
Prins Willem-Alexander is de eerste
die in aanmerking komt om in de
toekomst koning te worden.
Indien u de letters uit de vakjes uit de hierna opgegeven nummers achter elkaar zet
krijgt u de naam van een bloem. I)i( is de oplossing.
16 - 15 - 31 - 21 - 65 - 38 - 1 - 45 - 11 - 19 - 10
HORIZONTAAL: 1 feestmaal; 6 projec
tiel; 11 gezichtsorgaan; 12 scheepsvloer;
14 vr. rund; 15 op alle plaatsen; 17 stu
wende kracht; 19 bezieldheid, vuur; 21
handtas; 22 lichaamsopening; 23 boom;
24 vertrouwelijk; 26 muzieknoot; 27 vra
gend vnw.; 29 sportterm; 30 zangstem; 32
uitroep; 34 insekt; 36 niet aanwezig; 37
grievend; 38 koreelbank; 39 edelaardig;
41 toneeltoerusting; 44 grappenmaker; 45
touw; 47 landmaat; 49 ter gedachtenis; 51
drinkgerei; 53 militaire rang; 54 zangvo
gel; 56 boertige nabootsing; 58 bundel; 59
stad in Afrika; 61 ongaarne; 62 drank; 64
flauwhartig; 65 griezelig; 66 ondeugdelij
ke waar; 67 plotseling.
VERTIKAAL: 1 kandelaar; 2 Europe
aan; 3 scheepskeuken; 4 landbouwwerk
tuig; 5 lidwoord; 7 merk; 8 keeper; 9 Eu
ropeaan; 10 kledingstuk; 12 hoeveelheid;
13 behaagziek; 16 ingezet stuk; 17 ho
ningdrank; 18 snelle loop; 20 bloeiwijze;
25 misnoegd; 27 spoorwagen; 28
vloeistof; 30 vr. beroep; 31 plaats in Gel
derland; 32 tenen mand; 33 slangvormige
vis; 34 tussenruimte latend; 35 Engelse ti
tel; 40 soort vloerzeil; 42 opstelling van
soldaten; 43 grondstamper; 45 roofdier;
46 uniformpet; 48 altijd; 50 Engels ei
land; 51 ijzeren mondstuk; 52 snel; 53
gewricht; 55 richtsnoer; 57 Italiaans re
geerder; 60 proper; 63 ordebewaarders; 65
voegwoord.
De Duitse Boerenbond heeft becij
ferd dat van elke DM die de konsu-
ment voor voeding uitgeeft, 36,2%
bestemd is voor de boer. In 1978/79
was dat nog 45,6%.
Voor de verschillende produkten is
het aandeel dat de producent ont
vangt nogal uiteenlopend. Het
grootste aandeel ontvangt hij bij de
afzet van eieren, namelijk 69,6%.
(1978/79: 77,2%). Bij de produkten
melk en zuivel is dat 56,2% (1978/79
59,5%). Bij vlees en vleeswaren daal
de het aandeel met ruim 8% in
1978/79 tot 35,7% in 1988/89. Het
geringst is het aandeel bij brood en
aanverwante artikelen namelijk
slechts 8,5% vergeleken met 16,9%
in 1978/79. In die periode daalde het
aandeel voor de producent bij het ar
tikel aardappelen van 49,9% in
1983/84 tot 32,7% in 1988/89.
Zijn oorsprong moet gezocht
worden in een streek waar zoveel
ons zeer bekende tuinkruiden
vandaan komen zoals rozema
rijn, tijm, venkel, oregano enzo
voorts, namelijk de Mediterrané.
Naar verluid op het eiland Sardi
nië alwaar men de struikjes in het
wild vinden kan. Inmiddels is het
bij ons een gekweekt en onmis
baar geworden tuinkruid. We
kennen o.a. de snijpeterselie, die
met de wat grove stelen en het
brede blad (de stelen worden ge
bruikt bij het maken van een
bouquet garni, een bekend krui
den bundeltje). Dan is er de krul-
peterselie, de wat meer dekora-
tieve soort. De fijne kroespeter-
selie vormt een bekoorlijke wor
tel, die door zijn zeer aromati
sche smaak veel gebruikt wordt
bij het trekken van (vis)bouillon
en het maken van sausen. Peter
selie bezit in hoge concentratie
vitamines A en C.
Koopt u peterselie in, let er dan
op dat het een frisse groene kleur
heeft, bovendien moeten de sten
gels goed stevig aanvoelen. Ver
werk de peterselie zo vers moge
lijk; houdt u iets over, geen
nood, wikkel het stevig in alumi
nium folie en leg het in het koe
ling of zet het gewoon met de ste
len in een glaasje water. U kunt
de peterselie oo,k fijnhakken, los
jes een plastic zakje vullen en in
vriezen. Verder is het mogelijk de
ijsblokvakjes van uw vriezer te
vullen met gehakte peterselie.
Giet er voorzichtig wat water op
en vries het in. Op deze manier
krubriek
heeft u ten alle tijde de peterselie
afgepast tot uw beschikking. (Be
halve peterselie kunt jj in de vak
jes nog vele andere dingetjes in
vriezen, bijvoorbeeld bieslook
e.d.). Vroeger werd de peterselie
ook wel zeer fijngehakt ver
mengd met wat fijn zout en in
kleine glazen potjes bewaard.
Gaat u dé peterselie gebruiken,
vermijd dan zoveel mogelijk het
meekoken in de gerechten. Kan
dat niet dan zo kort mogelijk ko
ken, daar anders de peterselie
veel van zijn aroma zal verliezen.
De peterselie is zeer goed en zon
der al te veel zorg zelf te kweken.
Het is een winterharde tweejarige
plant, die niet altijd in het tweede
jaar bloeit. Zaai de peterselie in
het voorjaar of in de zomer uit.
Om de zaadjes snel te laten ont
kiemen is het raadzaam ze niet te
diep in te zaaien. Ook is het van
belang de grond goed te be
mesten. De volgroeide planten
kunnen praktisch ons het hele
jaar van peterselie voorzien. In
de winter is het raadzaam de
planten wat af te schermen voor
al te grote koude door ze af te
dekken met wat plastic. Ook
kunnen de planten overgezet
worden in bloempotten. Dreigt
er nachtvorst zet ze dan alsnog
op een warm plaatsje binnens
huis en geef ze regelmatig ruim
water.
Wat tips: Verhit frituurvet tot
180°C. Neem een bos versgesne-
den peterselie, snij een stuk van
de stelen. Was de peterselie gron
dig en droog ze door middel van
een stuk keukenrolpapier. Fri
tuur nu de peterselie met kleine
beetjes tegelijk in een paar se-
konden mooi bruin en krokant.
Laat de peterselie iets uitlekken
(op keukenrolpapier). De gefri
tuurde peterselie kan bij prak
tisch alle gefrituurde gerechten
als dekoratieve garnering worden
gebruikt.
En een heerlijke peterselie saus:
neem 30 gram roomboter, 25
gram bloem, Vi liter gekruide
visbouillon, 2 eetlepels fijnge
hakte peterselie en een klein uit
je. Laat in een wat ruime pan de
boter smelten en laat er het rag-
fijngesneden uitje in aanzweten
(dit mag niet bruin worden).
Hierbij doet men de bloem, laat
de roux iets doorgaren en voeg er
de koude bouillon beetje bij beet
je aan toe, onder voortdurend
goed roeren, tot men de gewenste
dikte heeft verkregen. Zet de
saus naast het vuur en maak het
af met de peterselie, dunne
room, versgemalen peper, foelie
en eventueel nog wat zout. U
kunt de saus als begeleiding van
gekookte- of gepocheerde vis ge
ven, bij eieren of vlees.
M.A. van der Vliet
21
