Hazelnotenteler acht
bietensaldohaalbaar
Proeftuin Noord-Brabant toonbeeld
van ontwikkelingen in tuinbouwsektor
"Op de binnenlandse markt is ruimte genoeg"
Meer Franse wortels
In totaal heeft Ko Francke uit Buttinge nu 2Vi ha hazelnoten aange
plant, in januari 1989 1,7 ha en in januari dit jaar 0,8 ha. Francke
is veehouder, die de hazelnoten heeft gezet als alternatief voor de su
perheffing. Hij verwacht over enkele jaren van de noten een saldo te
halen dat vergelijkbaar is met het saldo van suikerbieten. Dat duurt
echter nog even: in 1992 komt de aanplant uit 1989 in produktie en
het jaar daarop de aanplant van dit jaar. De aanlooptijd bedraagt
dus driejaar. Voor de aanloopkosten zijn terugverdiend moet Franc
ke wachten tot zeven jaar na het planten. De eerste nootjes van het
ras Butler heeft hij ondanks de lange aanlooptijd al geoogst, maar
dat waren er in totaal slechts ca. 20.
Hazelnotenteler Francke laat zien welke vorm de bomen ongeveer moeten
krijgen. De bedoeling is dat vier of vijf takken in een vaasvorm opgroeien,
zodat er veel licht in de boom kan vallen.
Francke is een van de 13 telers die
De Nederlandse Notenunie BA vor
men. De leden van deze coöperaties
zijn op, één na allemaal in Zeeland
en West-Brabant gevestigd. Op drie
na hebben ze allemaal al een aan
plant staan. In totaal is in het Zuid
westen 20 ha ingeplant met hazelno
ten, terwijl er dit jaar nog ruim 14 ha
bijkomt. "Als het plantmateriaal
eerder beschikbaar zou zijn geweest
was nu al 34 ha ingeplant", zegt
Francke. Hij legt uit dat de Noten
unie streeft om een areaal van ten
minste 50 ha te krijgen. Francke:
"De afzet van de noten hoeft geen
probleem te zijn. De in Amsterdam
gevestigde firma Daarnhouwer en
Co, die 80 procent van de Neder
landse notenimport voor haar reke
ning neemt, is in principe bereid de
zelfde prijs te betalen als voor Turk
se noten, inclusief de vervoerskosten
van de geïmporteerde noten. Daar
aan is dan wel de eis verbonden dat
we een vergelijkbare kwaliteit en een
bepaald quantum leveren. Je kunt
niet met een paar honderd kilo
aankomen".
Voor het hazelnotenproject is subsi
die verstrekt, omdat het een innova
tieve teelt betreft en het als een alter
natief voor de akkerbouw wordt ge
zien. Als uit het project blijkt dat de
mogelijkheden gunstig zijn dan kan
wellicht een groter areaal worden
aangeplant. Francke heeft er wel
vertrouwen in. "Als ik zie wat er
geïmporteerd wordt, dan moet er
een markt voor onze produkten zijn.
Het gaat er alleen om hier de pro
duktie wat hoger te krijgen dan in
Turkije, omdat de kosten hier ook
veel hoger zijn. Het klimaat in Ne
derland is volgens de deskundigen
geen probleem".
Wat betreft de teelt gaan de telers af
op de kennis van het Proefstation
voor de Fruitteelt te Wilhelmina-
dorp (PFW), omdat nog geen groot
schalige praktijk-ervaring met de
teelt is opgedaan. Wel is een aantal
van de huidige telers in 1988 op ex
cursie geweest naar Normandië,
waar al langer hazelnoten worden ge
teeld. De omstandigheden daar zijn
vergelijkbaar met hier, zegt
Francke.
Verschillende rassen
Vanwege de bestuiving moeten ver
schillende rassen worden aange
plant. Elke struik heeft zowel man-
Vrijdag 6 juli 1990
nelijke als vrouwelijke bloemen,
maar deze zijn niet gelijk rijp.
Francke heeft daarom zeven ver
schillende rassen aangeplant. Dit
grote areaal heeft mede tot doel het
risiko te spreiden: als een bepaald
ras tegenvalt dan betreft dat niet ge
lijk de hele aanplant. Bij de rassen-
keus is de opbrengst per kg een be
langrijk gegeven, verder onder ande
re de smaak, het gemak waarmee ze
uit de huls gehaald kunnen worden
en de bestemming. Voor chocolade
en nuts repen wil de industrie kleine
noten hebben, voor garnering over
gebak juist grote, die zijn beter te
snipperen. Voor de versmarkt zijn
zowel grote als kleine noten nodig.
De plantkosten vielen wat tegen,
zegt de Walcherse teler. "We gingen
uit van 8,per boom, maar om
dat er moeilijk aan te komen was
kostten de bómen (incl. vervoer, in
voerheffing e.d.) 12,- per stuk, dat is
12.000,- per ha. Over 25 jaar gere
kend is dat echter nog geen 500,
per ha. Importeur en leverancier van
het plantgoed is boomkwekerij
Meulblok te Kwadendamme. Omdat
Meulblok nu bezig is met eigen op
kweek van hazelaars wordt het
plantmateriaal in de toekomst goed
koper, ik verwacht dat er dan 30 tot
40 procent van de prijs afkan".
"De aanplant kan gemakkelijk 25
jaar oud worden. Je kunt daar als te
ler veel zelf aan doen, onder andere
door verjongingssnoei. De teelthan
delingen beginnen al het eerste groei-
jaar. Na de vorst -als het tenminste
wintert- moet de kop worden inge-
knipt op 90 cm hoogte, zodat de
plant een stuk of vier zijtakken gaat
ontwikkelen. Deze vier scheuten zor
gen dat de hazelaar de vorm van een
vaas aanneemt, zodat er veel licht in
de struik valt. Dat hebben ze nodig,
je moet daarom ook zorgen dat de
struiken niet te dicht groeien en dat
de paden niet te smal zijn. De on
derste 50 cm van de struiken moeten
worden schoongehouden in verband
met de mechanisatie. Je moet de
aanplant daarvoor meerdere keren
per jaar nalopen. Andere werkzaam
heden zijn het verzorgen van de pa
den en boomstrook en spuiten tegen
bladluizen en, als het gewas in pro
duktie is, tegen de hazelnootboor-
der. Het gewas is vrij gevoelig voor
luizen, ik heb daar vorig jaar drie
keer tegen gespoten. Voor schim
mels is de hazelaar weinig gevoelig.
De arbeidsbehoefte bedraagt vol
gens de heer Wertheim van het
proefstation in volle produktie ca.
70 uur per ha, met pieken in
december-januari (snoei) en in
september-oktober (oogst). Het
snoeiwerk in de eerste jaren valt wel
mee. Hoe het later gaat weet ik niet,
maar het is niet dat fijne snoeiwerk
zoals bij bessen en frambozen".
Gezamenlijke oogstmachine
"We overwegen om gezamenlijk één
of eventueel meerdere oogstmachi-
nes aan te schaffen. Of die bediend
moet worden door een loonwerker
of een teler maakt niet zoveel uit,
maar het moet wel altijd dezelfde
persoon zijn. In Frankrijk hebben
we gezien dat het fout gaat als de
machine alle boeren langsgaat en ie
dereen op het eigen bedrijf de oogst
verzorgt. Reparaties blijven dan uit
en dergelijke. In Frankrijk, althans
daar waar wij waren, bedient een en
kele teler de machine en die droogt
de noten ook. Dat werkt goed. De
oogst vindt overigens heel simpel
plaats: de afgevallen vruchten wor
den met een borstel gewoon opge
veegd", aldus Francke.
Saldoberekeningen
"Bij de saldoberekeningen is uitge
gaan van een prijs voor de ongepelde
noten van 3,50 per kg. Dat moet
gemakkelijk haalbaar zijn als je ziet
wat voor de geïmporteerde (ongepel
de) noten wordt betaald. Uitgaande
van een opbrengst van 2.500 kg. per
ha kom je op een saldo dat in de
buurt komt van het suikerbietensal
do, zo rond de 4.500,per ha, ge
rekend over 25 jaar. Je moet daarbij
niet vergeten dat er in de eerste jaren
nog geen inkomsten zijn. Pas in het
vijfde jaar na de aanplant ontstaat
er een positief saldo, terwijl je na ze
ven groeijaren over het geheel gezien
Francke samen met zoon Barry bij de fertigatie-installatie. Er zal weer een
nieuw schuurtje omheen opgetrokken worden het schuurtje dat er stond is
slachtoffer geworden van de januaristorm).
in de positieve cijfers komt. Pas dan
heb je je aanloopkosten terugver
diend. In de veehouderij of de ak
kerbouw zijn we daar niet aan
gewend".
Fertigatie
"Door fertigatie is de aanlooptijd te
verkorten. Fertigatie, het toedienen
van water met daarin opgelost
meststoffen aan iedere individuele
boom, is niet noodzakelijk maar wel
gewenst. Behalve het voordeel van
het eerder in produktie zijn van de
jonge aanplant haal je door te ferti-
geren -net als in de fruitteelt- meer
en betere produktie. Fertigatie is
vooral van belang voor een goede
vruchtzetting. Als je in juni en juli
zorgt voor een goede vochtvoorzie-
ning kun je daar het volgend jaar -
letterlijk en figuurlijk de vruchten
van oogsten, want in die maanden
worden de bloemen voor het vol
gend seizoen al aangelegd. Met ferti-
geren begin je half mei, en je gaat
door tot ongeveer half augustus. Ui
teraard hangt die ook af van de hoe
veelheid neerslag".
Francke heeft ten behoeve van de
hazelnotenteelt op zijn kreekrug-
grond een bron van 12 meter diepte
laten slaan, en hierop de fertigatie-
installatie aangesloten. De pomp
kan maximaal vier m3 per uur leve
ren zonder dat het zoutgehalte van
het water te hoog wordt. Omdat de
drippelaars twee liter per uur aan
kunnen, kunnen er dus 2.000 bomen
per uur gefertigeerd worden. Franc
ke heeft 2.500 bomen aangeplant,
hij heeft ze daarom in twee groepen
verdeeld, een van 1.200 en een van
1.300 bomen. Elke groep wordt af
zonderlijk gefertigqerd. De aanleg-
kosten (excl. de bron) van de fertiga
tie bij Francke bedroegen
10.300,Francke is de enige vee
houder in de hazelnotenclub. De an
deren zijn akkerbouwer of fruitteler.
Wat betreft het arbeidspatroon past
de hazelnotenteelt goed op een ak
kerbouwbedrijf. Een groot deel van
de arbeid valt in de winter, de tijd
dat er gesnoeid moet worden. Franc
ke benadrukt dat het principe "van
elkaar kun je leren" bij deze nieuwe
teelt opgeld doet. De club organi
seert daarom geregeld veldbezoeken.
Daar worden ervaringen uitgewis
seld, waarbij ook het proefstation is
betrokken. De telers vinden dit zeer
waardevol.
Francke vindt dat je daar niet vroeg
genoeg mee kunt beginnen. "Als je
overweegt *om met deze teelt te be
ginnen, dan zou je nu al aan deze
veldbijeenkomsten moeten deelne
men. Boeren die geïnteresseerd zijn
kunnen zich zonder bezwaar bij de
studieclub opgeven als belangstellen
de. Vijftig hectare is een minimale
oppervlakte, er kan gerust nog meer
bij".
Een aantal leden van de tuinbouw-
kommissie van de ZLM en de regio
nale tuinbouwkommissies heeft op
woensdag 27 juni jl. een bezoek ge
bracht aan de stichting proeftuin
Noord-Brabant te Breda. Deze
proeftuin is één van de zes in Neder
land fungerende groenteteeltproef
tuinen en is werkzaam voor de regio
Noord-Brabant. In totaal beheert de
proeftuin ongeveer 10 hektare grond
waarvan 1 hektare onder glas. Fi
nancieel wordt de proeftuin on
dersteund door het Rijk en de pro
vincie Noord-Brabant.
Door de leden van de tuinbouwkom
missies werd kennis genomen van
het onderzoek op het gebied van de
glasgroenten, vollegrondsgroenten,
aardbeien en de geïntegreerde be
drijfssystemen. Belangrijke onder
zoeksthema's zijn de optimalisering
van de produktie en kwaliteit, en de
invloed van de produktie op het mi
lieu. Daarnaast richt het onderzoek
op het gebied van de vollegronds
groenten zich ook op assortiments
verbreding en seizoensverlenging.
Aardbeien zijn één van de belangrijk
ste produkten die op de RBT veiling
in Breda worden aangevoerd. In
1989 bedroeg de aanvoer 8,2 miljoen
kilogram met een omzetbedrag van
40 miljoen gulden. De aardbeien
worden zowel onder glas als in de
vollegrond geteeld. De verwachting
is dat door een verdergaande teelt
en oogstspreiding het aanbod en de
vraag nog verder toenemen. Naast
oogstspreiding en kwaliteitsverbete
ring wordt er in het onderzoek op de
proeftuin ook aandacht besteed aan
verbetering van arbeidsomstandig-
De tuinbouwcommissie van de ZLM
op bezoek bij de proeftuin Breda
(foto W. Breukink)
heden bij de teelt van aardbeien.
Met het oog op een vermindering
van de milieubelasting wordt sinds
kort ook onderzoek gepleegd met
betrekking tot geïntegreerde be
drijfssystemen. Doelstelling is dat
zoveel mogelijk teelthandelingen
niet chemisch, maar op andere wijze
uitgevoerd worden. Hierbij tracht
het onderzoek zo goed mogelijk in te
spelen op de milieu-eisen die in de
toekomst aan de bedrijfsvoering,
maar ook aan de produkten gesteld
gaan worden.
In Frankrijk is het areaal peen
(oogst mei-oktober) in de belang
rijkste teeltgebieden met 4% tot
2.500 ha toegenomen. Daarmee sa
menhangend verwacht men met
80.500 ton een grotere produktie
dan in 1989.
Opmerkelijk is de verschuiving van
de teelt vanuit de traditionele teelt-
gebieden (Loire-dal) naar het zuid
westen van Frankrijk. In deze laatst
genoemde streek zijn de klimatologi
sche omstandigheden gunstiger,
maar ook de bedrijfssystemen meer
geschikt voor de teelt van wortelen.
Na een duidelijke aanbodstoename
in mei verwacht men een in de ko
mende maanden een daling van het
aanbod.
17