Een dubbele oogst en toch een schoner milieu
"Ook afzetkoöperatie moet
zich richten op konsument'
Landbouwschap sprak in Straatsburg
over akkerbouwproblemen
Door handel in knuffelsteentjesmiljonair geworden
Het lijkt zo simpel maar je moet er maar opkomen. Teelaardbeien-
planten op zakjes potgrond eivontsmetten is verleden tijd. Goed voor
ekologie én ekonomie. Harrie en Gonnie Bastiaansen uit Oosteind in
Noord-Brabant zijn er goed over te spreken. Door de aardbeien on
der plastic te kweken zijn bovendien de werkomstandigheden een
stuk beter geworden. "Met deze manier van telen zijn we aardig op
de goede weg".
Harrie Bastiaansen (44) is voor de
helft van de tijd praktijkman en
voor de helft theoreticus. Drie dagen
per week geeft hij als docent
groente- en bloementeelt les aan een
tuinbouwvakschool. De rest van de
week hijst hij zich in overall om zijn
vrouw Gonnie (43) bij te staan bij
het runnen van hun tuinbouwbe
drijf. Tot 1988 teelden ze aardbeien
op anderhalve hektare open grond.
Daarna werd het gewas overdekt
met plastic tunnels en moesten veen-
balen de "echte" grond vervangen.
Met die ingrepen heeft de familie
Bastiaansen op 25 are een even hoge
opbrengst als voorheen op 1 hekta
re. "Door die veenbalen kunnen de
planten dichter op elkaar staan",
legt Bastiaansen uit op een toon die
doceerervaring verraadt. "We heb
ben nu acht planten per vierkante
meter; buiten waren dat er vier op
een vierkante meter. Ook is de teelt
mobiel geworden. Als we bezig zijn
met het oogsten van het eerste ge
was, ligt de tweede serie planten bui
ten op veenbalen al te groeien. Door
de bescherming van de tunnels is het
seizoen met twee maanden verlengd.
We konden in de afgelopen jaren
steeds twee keer oogsten".
Kwetsbare aardbeien
De tunnels, manshoge hoefijzervor
mige konstrukties van ijzer bedekt
met plastic, dienen ook voor be
scherming van de kwetsbare aard
beien tegen de elementen. "In de
meeste Hollandse zomers hebben we
veel problemen met het weer", zegt
Bastiaansen. "Je bent een jaar bezig
om de planten te vermeerderen, te
verzorgen, op te kweken. Net als we
daar de vruchten van willen pluk
ken, kan door slecht weer de kwali
teit sterk achteruitgaan. Dat scheelt
niet alleen in de opbrengst. Je wordt
er ook chagrijnig van. Er ligt een
mooie oogst, één hagelbui en daar
gaan ze".
Niet alleen zijn door de overkapping
en teelt op veenbalen de opbrengst
omhoog- en de kwaliteit van de
aardbeien vooruitgegaan, ook is het
werk er plezieriger op geworden.
In de manshoge tunnelkassen telen Gonnie en Harrie Bastiaansen aardbeien op veenbalen. Er kunnen twee keer zo
veel planten per m2 staan als in de open grond. Onder de tunnels kan effectief biologische bestrijding worden toege
past (foto Gérard Damoiseaux)
Het plastic heeft de regenjas overbo
dig gemaakt. Bastiaansen: "We hoe
ven ook niet meer op de knieën te
werken. De planten staan op stellin
"De landbouw en haar afzetorganisaties zijn gewend naar de 'intrin
sieke waarde' van een produkt te kijken. We moeten echter leren om
produkten zó te zien zoals de konsument ze ziet: als producent kijken
met de ogen van de konsument. Als de konsument meer wil betalen
voor minder produkt, dan moeten we dat als een feit dat de markt
ons vertelt aanvaarden. De soevereiniteit van de konsument moet ons
richtsnoer zijn. Als we daarvan uitgaan hoeven we ons geen zorgen
te maken over waar de grens tussen 'bedrog en marketing' ligt. Deze
verfrissende kijk werd onlangs door landbouwekonoom prof. Cees
Veerman voor het voetlicht gebracht tijdens de algemene vergadering
van Cebeco-Zuidwest.
Volgens de heer Veerman, die een
inleiding hield over de perspektieven
van de afzetkoöperatie, moeten af-
zetkoöperaties zich meer richten op
reklame en marketing. "Hoe groot
zijn de uitgaven van Cebeco-
Zuidwest voor marketing? Ik weet
het niet. Bij bepaalde produkten van
Unilever wordt meer dan 10 procent
van de kosten hieraan besteed. Dat
zijn kostenposten waar we aan moe
ten wennen", vertelt Veerman."
Toegevoegde waarde
Volgens de heer Veerman moeten de
afzetkoöperaties er zich vooral op
richten de produkten een hogere toe
gevoegde waarde te geven, en is
prijskonkurrentie alléén niet vol
doende. Produkten moeten daarom
zoveel mogelijk omgevormd worden
van homogene massaprodukten
(bulkprodukten) tot herkenbare arti
kelen waaraan de konsument een be
paalde (toegevoegde) waarde toe
deelt. "Denk daarbij eens aan de
verschillende merken wijn", vertelt
Veerman. "De konsument is bereid
om voor een fles wijn met etiket A
wel tien keer zoveel te betalen als
voor een fles met etiket B, terwijl de
smaak van beide goed te noemen
is".
Daarnaast moet de producent zich
richten op de 'behoefte aan gemak'
van de konsument. Veerman: "De
konsument wil voor gemak stee'ds
meer geld uitgeven. We moeten als
producenten dus steeds meer hande
lingen voor de konsument gaan ver
richten. We moeten bij wijze van
spreken de produkten zover voorbe
werken dat men alleen nog maar de
lepel naar de mond hoeft te
brengen".
Een fraai voorbeeld van het kreëren
van toegevoegde waarde liet Cebeco-
Zuidwest zien in een diaserie. Een
slimme ondernemer kreeg het idee
steentjes te gaan verkopen, mooie
gen een meter boven de grond. Over
de grond loopt een buis-rail. Ze kun
nen we zittend het werk doen.
En dan natuurlijk het milieu. Grond-
ontsmetting is niet meer nodig. Dat
scheelt Bastiaansen jaarlijks duizend
gulden per hektare. Ook herbiciden
zijn uit zijn bestrijdingsmiddelen-
kast verdwenen. Voorheen werd
voor de aanplant alle onkruid opge
ruimd met een "vol-velds-
allesdoder". Ook tijdens de teelt
werd het onkruid bestreden. Basti
aansen kan nu in een jaar vier- a
vijfhonderd gulden in z'n zak
houden.
Het water moet dan worden opge
vangen en weer in de circulatie
komen.
Bastiaansen is tevreden over zijn
nieuwe teeltsysteem. Dit jaar hoopt
hij zelfs drie keer te kunnen oogsten.
"En je ontziet het milieu ermee. Ik
heb een hekel aan spuiten. Dat stel
ik zo lang mogelijk uit. Ook moet je
het produkt zo min mogelijk met
bestrijdingsmiddelen belasten. De
konsumenten worden kritischer. Ze
willen gezonde, veilige produkten".
Stofkapje
In de tunnel is Gonnie Bastiaansen
De konsument heeft een toenemende behoefte aan "gemak". Daarnaast
speelt de herkenbaarheid van het produkt een steeds grotere rol.
Vrijdag 16 maart 1990
gladde steentjes verpakt in een doos
je met een strikje erom. Hij noemde
zijn produkt 'knuffelsteentjes'. De
man is inmiddels miljonair...
Koncentratie
Om de marge veilig te stellen en te
kunnen overleven moet de afzetkoö
peratie een bepaalde strategie vol
gen. Veerman was hierover duide
lijk. Om dezelfde redenen als waar
om grootwinkelbedrijven dat doen
moeten ook de koöperaties koncen-
treren. "Stel je hebt 10 procent van
de markt in Nederland. Bij vergro
ting van de markt (Europese een
wording) daalt dat marktaandeel
sterk, tot bijvoorbeeld 0,1 procent.
Door koöperaties samen te voegen
(koncentratie) blijven ze sterk. Je
kunt dan de markt als blok benade
ren, en dat is belangrijk want naar
de groten wordt beter geluisterd",
aldus Veerman. De vorm waarin
koncentratie plaatsvindt is volgens
hem van ondergeschikt belang. Een
recente samenwerkingsvorm is die
tussen Cebeco-Handelsraad en Sui
ker Unie, die begonnen zijn met
deelnames in elkaar. Veerman ver
wacht dat er in koöperatief Neder
land zeker meer en verdere vormen
van samenwerking zullen komen.
Hij vindt dat er bij de leden begrip
moet zijn dat daardoor de afstand
tot de bestuurders wat groter wordt.
De strategie moet zich behalve op
koncentratie ook richten op speciali
satie. "Het gaat erom dat wat we
goed kunnen uit te bouwen, en ons
daarbij te richten op de konsu
ment". Daarnaast moet veel aan
dacht gegeven worden aan de
service-verlening. De service moet
zich naast produktkwaliteit richten
op o.m. leveringskontinuïteit en
prijsstabilisatie. Eveneens moet de
bereidheid bestaan om in te spelen
op wijzigingen in de smaak van de
konsument, aldus de heer Veerman.
Resumerend gaf de landbouweko-
noom/akkerbouwer te kennen dat er
zeker perspektieven zijn voor de af
zetkoöperatie, mits deze toegevoeg
de waarde weet te kreëren en zich
richt op de konsument. Veerman:
"Het wordt er daardoor niet gemak
kelijker op, maar wel interes
santer".
Lex Kattenwinkel
Hoe kun je schoon en toch rendabel produceren? Voor veel boeren en
tuinders een vraag, voor anderen een weet. In deze serie artikelen ko
men die "anderen" aan het woord. Kollega's die op hun manier een
steentje bijdragen aan het schoonhouden van het milieu. Ze wachten
niet op regels van de overheid maar zijn zelf aan de slag gegaan.
Deel 3: de familie Bastiaansen, schakel tussen theorie en praktijk.
Rookkaarsen
Onder plastic is minder kans op
ziekten en plagen zoals vruchtrot, is
Bastiaansens ervaring. Ook is biolo
gische bestrijding gemakkelijker toe
te passen. Tegen spint wordt de
roofmijt ingezet. "Het gebruik van
chemische middelen tegen spint kan
ik praktisch achterwege laten. Voor
luis heb ik die nog wel nodig, maar
dat hoeft meestal niet meer dan een
keer per jaar. We kunnen daar nu
rookkaarsen voor gebruiken. Dat
gaa( heel goed in een afgesloten
ruimte. Helemaal zonder middelen
kan ik niet. Het zijn en blijven
plastic tunnels zonder verwarming.
De luchtvochtigheid is hoog en in de
herfst kan er toch vruchtrot
ontstaan.
"De hoeveelheid mest is nu ook la
ger dan toen ik nog in de volle grond
teelde. We geven via het water
konstant een klein beetje. Alles
wordt benut want de mest blijft in de
veenbalen". Toch is de kunstmestre-
kening niet omlaag gegaan. Het
soort mest is duurder. In de toe
komst wil Bastiaansen overstappen
op een gesloten systeem. Nu drup
pelt overtollig water nog op de
grond. Het moet betrekkelijk een
voudig zijn om er een gesloten
systeem van te maken, denkt hij.
aan het werk. Met een schaartje is ze
de aardbeienplanten aan het snoei
en. Ja, het werk is wel intensiever ge
worden, lacht ze, nadat ze een stof
kapje voor de mond heeft verwij
derd. Zij is blij met de milieuvrien
delijkere aanpak op het bedrijf.
"Alles wat we kunnen doen om het
milieu in goede zin te veranderen,
daar wil ik best aan meewerken. Wat
goed voor het milieu is, is ook goed
voor mij. In de aardbeienteelt kun je
niet honderd procent overschakelen
op biologisch-dynamisch, dat vraagt
toch te veel verzorging. Als het zou
kunnen... graag. Niets liever dan
dat. Maar door deze manier van te
len zijn we aardig op weg".
"In het onderwijs zeg je tegen de
leerlingen dat ze verantwoord bezig
moeten zijn met gewasbescherming.
Dan moet je dat zelf daadwerkelijk
uitvoeren", vindt Bastiaansen. "Ik
ben steeds bezig leerlingen te stimu
leren om na te denken over zaken als
ekologische landbouw en dergelijke.
Zonder nu een milieufreak te willen
zijn op school, hou ik ze toch zoveel
mogelijk voor waarmee ze bezig
zijn. Er staat nu een milieubewuste
generatie aan te komen".
Magda de Vetten
Landbouwschap
Het dagelijks bestuur van het Land
bouwschap heeft dinsdag in Straat
burg de problemen van de Neder
landse akkerbouw uitvoerig door
gesproken met Europees commissa
ris Frans Andriessen en met de Ne
derlandse leden van het Europese
Parlement.
Met de landbouwspecia-
listen van verschillende fracties is
van gedachten gewisseld over de mo
gelijkheid om de graanproduktie in
de EG op een meer dwingende wijze
te beperken. Voorzitter Gerard
Doornbos van het Landbouwschap
herhaalde in Straatsburg nog eens
dat de georganiseerde landbouw in
Nederland bereid is tot effectieve
produktiebeperking in ruil voor blij
vende compensatie van de graan
prijsdalingen sinds 1988. Hij wees er
op dat de publiekrechtelijke organi
satiestructuur van de Nederlandse
land- en tuinbouw bij uitstek moge
lijkheden biedt om produktiebeper
king zonodig af te dwingen.
13
