Wij vechten voor een redelijk bestaan"
Wijze mannen aan het werk,
boeren weer op het land
Drinkputtenprojekt
voor basisonderwijs
Niemand in ons land zal zijn ontgaan dat de akkerbouwers de laatste
weken massaal "de straat op zijn gegaan" om te protesteren tegen
het voor hen zeer onvoordelig uitvallende Europese landbouwbeleid.
De laatste paar jaar is de graanprijs met zo'n 30 procent gedaald,
waardoor een fors aantal bedrijven nu in de gevarenzone verkeert.
"De prijzen van gewassen als peulvruchten, graszaad en ook
fabrieks
aardappelen zijn direct gekoppeld aan de graanprijs, terwijl de prij
zen van de andere produkten er een indirect gevolg van zijn. Boven
dien kan graan niet gemist worden in het schema van vruchtopvol
ging. Graan vervult dus een "spilfunctie" zowel in het bouwplan als
wat de prijzen betreft", legt akkerbouwer Wim van Nieuwenhuijzen
uit Oostkapelle uit. Hij is een van degenen die aktie hebben gevoerd.
"Wij vechten voor een in verhouding tot andere bevolkingsgroepen
in ons land redelijk bestaan, en dat staat momenteel heel duidelijk
op de tocht", vertelt de akkerbouwer.
De landbouwministers van de EG Van Nieuwenhuijzen ziet in de el-
hebben in februari 1988 besloten dat
er een meer marktgericht landbouw
beleid gevoerd moet worden. Het
beleid op dat moment dateerde nog
uit de tijd dat er tekorten waren.
Door de efficiëntere produktieme-
thoden kreeg de EG echter met over
schotten te maken. Het beleid moest
hierop afgestemd worden. Besloten
werd dat de graanprijs zou dalen als
een bepaald produktieplafond zou
worden overschreden, terwijl een zo
genoemd "flankerend beleid" zou
worden gevoerd om de voor de ak
kerbouwers nadelige gevolgen op te
vangen. De ene helft van het besluit
wordt wel uitgevoerd, de andere
helft echter niet. Dit betekent dat de
akkerbouwers wel te maken krijgen
met dalende prijzen (want er wordt
meer graan geproduceerd dan het
plafond van 160 miljoen ton), ter
wijl er van begeleidende maatregelen
nog niets te merken is. "En de rege
lingen die er wel zijn, zijn zo "fijn
mazig" dat alleen degenen eraan
voldoen die al bijna gdwongen zijn
te stoppen", vertelt Wim van Nieu
wenhuijzen. "Uit gesprekken met de
boekhouder en collega's is mij geble
ken, dat het moeilijk is om voor be
paalde steunregelingen in aanmer
king te kunnen komen. Veel bedrij
ven kunnen alleen overeind gehou
den worden, doordat de bank een
wat ruimere kredietfinanciering
toestaat, dan wat op grond van en
kel zekerheidstelling mogelijk is".
kaar opvolgende slechte jaren en het
weinig of niets opleveren van het
overleg in Den Haag en Brussel de
voornaamste aanleiding tot het ont
staan van de akties. "Eén slecht jaar
is nog wel op te brengen, maar vijf
slechte jaren achter elkaar niet, ze
ker niet voor de jonge gezinnen. Je
zit in een neerwaartse prijsspiraal.
Dat negatieve effect wordt door het
regulier overleg tussen de georgani
seerde landbouw en de overheid wel
afgezwakt, maar het kwaad wordt
niet weggenomen. Dat is ook datge
ne wat de ZLM al jarenlang zegt.
Bovendien zijn de landelijke voor
mannen niet altijd duidelijk genoeg
in hun berichtgeving aan de boeren
over wat ze bereikt hebben. Dat alles
bij elkaar schept een voedingsbodem
voor onvrede en onlustgevoelens. Er
zijn al eerder signalen gegeven die
hierop wezen, zoals de protestbij-
eenkomst in Bleiswijk en de de
monstratie vorig jaar in Den Haag.
Als daar dan door de landelijke top
niet op gereageerd wordt, en we ook
nog eens een minister van Land
bouw hebben die zich kennelijk, wei
nig aan het lot van de akkerbouwers
en hun gezinnen gelegen laat liggen,
kan het tot een uitbarsting komen
zoals we de afgelopen weken gezien
hebben. Dat daarbij het publiek af
en toe enige overlast heeft ondervon
den is te betreuren maar onvermijde
lijk. Je moet niet vergeten dat boe
ren niet kunnen staken. Als we aktie
Akkerbouwer Wim van Nieuwenhuijzen uit Oostkapelle: "Iemand die niet
moeilijk voorstellen wat voor gevoelens er nodig waren om tot deze akties
willen voeren moeten we de straat
op", aldus Van Nieuwenhuijzen.
"Geef ons tijd"
De gevolgen van de verslechterde si
tuatie vertalen zich op de bedrijven
onder meer in een negatief inkomen,
doordat de uitgaven groter zijn dan
de inkomsten. Dit leidt tot o.a. het
uitstellen van investeringen ("Toch
maar geen-noodzakelij ke-andere
trekker"). De meeste bedrijven heb
ben tot nu toe voldoende reserves ge
had om de neeergang in het eigen
vermogen op te vangen, maar dit
kan natuurlijk niet al te lang zo blij
ven duren. De afname van het eigen
vermogen zorgt er ook voor dat de
financieringsmogelijkheden teruglo
pen. "Als je kredietwaardigheid te
rugloopt, gaat de bank andere eisen
stellen, wat resulteert in een hoger
De boerenacties zijn voorlopig opge
schort, in afwachting van de uit
komsten die uit de bemiddelingspo
gingen door de 'commissie van goe
de diensten' zullen voortvloeien. De
ze commissie, bestaande uit de oud
bewindslieden De Koning, Wiegel en
Meijer, heeft maandag na een ge
sprek met de vijf actieleiders van de
akkerbouwers het verzoek tot be
middeling aanvaard. Gedurende de
drie weken die de vertrouwenscom
missie denkt nodig te hebben om
met voorstellen te komen die tot her
nieuwde onderhandelingen tussen de
georganiseerde landbouw en de
overheid zullen leiden, worden geen
acties gevoerd. Voorzover de weers
omstandigheden het toelaten zijn de
akkerbouwers volop bezig met hun
werkzaamheden op het land. Actie
leider Jan Geluk liet maandag weten
vertrouwen te hebben in de 'drie wij
ze mannen'. Zij moeten het 'gedeuk
te vertrouwen' tussen minister Braks
en de akkerbouwers weer herstellen.
Mochten de bemiddelingspogingen
echter onvoldoende perspectief voor
de akkerbouw opleveren dan zullen
er vrijwel zeker weer acties worden
opgestart. De actiebereidheid onder
de boeren is nog groot. De actie
Trekvogel -de massale opmars van
uit de Noordelijke provincies met
trekkers naar Den Haag- is vorige
week halverwege afgebroken. De
Met de blokkade-akties bij Total en Shell vroegen de akkerbouwers aandacht
voor milieuvriendelijke produkten als bio-ethanol en afbreekbare plastics,
(foto Willem Mieras)
12
laatste acties die in het Zuidwesten
plaats hebben gevonden waren blok
kades van de chemieconcerns Shell
Moerdijk en Total Vlissingen. De
akkerbouwers beoogden hiermee de
aandacht te vestigen op de mogelijk
heden milieuvriendelijke produkten
zoals afbreekbare plastics en bio-
ethanol (te maken uit akkerbouw-
produkten).
De blokkade van de Totalraffinade-
rij duurde ongeveer een uur en ver
liep in een vriendelijke sfeer. Nadat
de blokkade was opgeheven ging de
helft van de ca. 100 boeren met hun
trekkers naar de vuilstortplaats
Midden-Zeeland om daar een tijde
lijke blokkade uit te voeren. De an
dere helft ging naar Middelburg en
blokkeerde daar voor de tweede keer
die week het stadhuis. De akkerbou
wers wilden een gesprek met burge
meester Rutten, omdat die enkele
dagen geleden weinig begrip voor
hun akties toonde. Ook nu had hij
geen goed woord voor de akties van
de boeren over. Door zijn woedende
uitvallen heeft de burgemeester het
bij veel akkerbouwers verbruid.
Op woensdag 21 maart vindt de pre
sentatie plaats van het drinkputten
projekt voor het basisonderwijs in
Zeeland. Het projekt is voortgeko
men uit samenwerking tussen de
Drinkputtenwerkgroep Zeeland van
de Zeeuwse Milieu Federatie en het
Zeeuws Biologisch Museum.
rentepercentage", vertelt Wim van
Nieuwenhuijzen. "Als de banken
een hogere financiering toestaan dan
op puur zakelijke gronden mogelijk
is, en dat gebeurt gelukkig toch wel,
krijgen de boeren wat lucht om de
moeilijke tijd te overbruggen en hun
bedrijf aan te passen. Dat moet de
overheid ook doen. Geef ons tijd en
het komt goed".
Ook in de gezinnen zijn de gevolgen
merkbaar. Van Nieuwenhuijzen:
"Je pensioenopbouw kun je wel ver
geten, en als je al een pensioen hebt
opgebouwd ga je dat weer afbreken
om het geld in het bedrijf te pom
pen. Ook ga je terug in je beste
dingspatroon, dat is bij ons ook ge
beurd. De meer dan noodzakelijke
dingen laat je achterwege. Je gaat
bewust .een stapje terug.
Op vakantie gaan deden we niet, in
plaats daarvan reden mijn vrouw en
ik paard. Maar vanwege de kosten
en omdat we nu geen tijd meer heb
ben voor het paardrijden hebben we
onze hobby opgegeven".
Veel loonwerk
Wim van Nieuwenhuijzen heeft een
pachtbedrijf van ruim 50 ha, waarop
in het verleden alle zaai- en oogst-
werkzaamheden door de loonwerker
werden gedaan. Er rustte dus een
aanzienlijke (kosten-)post loonwerk
op het bedrijf. Toen het nog goed
ging in de akkerbouw was dat niet
erg, want er stonden inkomsten te
genover. Wim heeft toen ook in
vesteringen in de grond gedaan, zo
als vernieuwing van de drainage,
verbetering van de verkaveling en
verhoging van het organische stof-
gehalte van de grond. Hierdoor ging
de kwaliteit van de grond omhoog,
en dus ook de produktiviteit, maar
tegelijkertijd konden toen vanwege
de hoge investeringen weinig finan
ciële reserves worden opgebouwd.
Toen de financiële opbrengsten te
rug begonnen te lopen, zo'n vijf jaar
geleden, heeft Wim eerst geprobeerd
het bedrijf te intensiveren. Door het
telen van een of meerdere
vollegronds-groentegewassen wilde
hij er een meermansbedrijf van ma
ken, dit om een sociaal sterker be
drijf te krijgen. Hij heeft toen één
jaar kroten geteeld, VA ha waarvan
1 ha onder plastic. Vanwege de spe
cifieke kennis over de teelt die derge
lijke gewassen vragen, de ongunstige
weersomstandigheden tijdens de
oogst en het zeer lage rendement
("de markt is al voorzien, wij ko
men erbij, dat betekent al gauw een
overaanbod en daardoor een prijs-
val") werd dit experiment geen suc
ces. Wim heeft er de les uit getrok
ken dat als je een bedrijfsvreemde
teelt oppakt, je dat met meerderen
tegelijk moet doen en niet als een
ling. Ook moet je het niet te groot
opzetten, zodat je je er financieel
geen buil aan kunt vallen. "Die 1 Vi
van boerenkomaf is kan zich denk ik
te komen" (foto Ruben Oreel)
ha was te veel, zeker omdat vreemde
arbeid te duur is. We moesten alles
zelf doen. Als we het eerst wat klei
ner hadden aangepakt, hadden we
minder leergeld hoeven te betalen".
Van Nieuwenhuijzen heeft na dit ex
periment heel bewust de keuze ge
maakt de zaak anders aan te pak
ken. Om de hoge loonwerkkosten te
rug te dringen is hij geleidelijk over
geschakeld op eigen mechanisatie.
Duidelijke keus
Door het loonwerk te vervangen
door eigen mechanisatie heeft Van
Nieuwenhuijzen een duidelijke keus
gemaakt. Hij is nu gebonden aan
een vrij traditioneel bouwplan: "De
investeringen zijn zo hoog dat we
voorlopig niet meer aan die intensie
ve teelten kunnen beginnen. We
moeten doorgaan op de ingeslagen
weg. We proberen de machines wel
zo efficiënt mogelijk in te zetten, zo
dat ze zoveel mogelijk uren maken.
Het bouwplan is zo ingevuld dat de
combine kan draaien van eind juni,
als de vroegste graszaadsoorten ge
dorst moeten worden, tot ongeveer
half september als het laatste graan
gecombined wordt".
Van Nieuwenhuijzen heeft op de
neergaande tendens in de akker
bouw gereageerd door zijn bedrijf
ingrijpend .te reorganiseren. Dit
heeft als gevolg dat hij -alles
meegerekend- tussen de 3.000 en
3.500 uur per jaar in zijn bedrijf
stopt. Door deze grote arbeid-inzet
en de lagere kosten verwacht hij dat
zijn bedrijf dit jaar weer een beschei
den winst zal maken. Dit wordt me
de veroorzaakt door vrije produk
ten, zoals aardappelen en uien.
"Maar niet alle bedrijven hebben de
mogelijkheid om te reorganiseren.
Bovendien is het nog maar de vraag
in hoeverre de ommekeer blijvend is.
Als de prijzen de komende jaren
blijven dalen zullen steeds meer be
drijven in financiële moeilijkheden
komen en tot stoppen gedwongen
worden. Oké, er moet wat gebeuren
om de overschotten terug te dringen,
maar de maatregelen moeten wel so
ciaal aanvaardbaar zijn. De voort
durende graanprijsdaling is dat niet,
en daarom zijn er akties ontstaan.
De akties zijn niet ontstaan omdat
we boos waren, maar omdat we te
leurgesteld en verontwaardigd wa
ren. Teleurgesteld in het ontbreken
van de bereidheid van de overheid
om wat te doen en verontwaardigd
over de geringe geloofwaardigheid
van de politiek".
Van Nieuwenhuijzen verwacht dat
als het overleg de komende weken
erg negatief uitpakt, de onlustgevoe
lens opnieuw zullen oplaaien, en
zich wellicht in wat grimmiger vorm
zullen uiten dan tot nu toe. "Ik
hoop alleen dat dat nooit hoéft te ge
beuren..."
Lex Kattenwinkel
Vrijdag 16 maart 1990
