Teelt van dubblnul (00) koolzaad
ook voor Nederland actueel
"Landbouw zal blijven", maar
zal ook de landbouwer blijven?
Handzichtdagen
Lirabon koolzaad: zeer
laag glucosinolaatgehalte
Grote verschillen tussen gebieden,
bieten ontwikkelen zich goed
Landelijk IRS-onderzoek
groeiverloop suikerbieten no. 2
Na een droogteperiode van enkele
weken zijn we op SCHOUWEN-
DUIVELAND in de laatste week
van augustus terecht gekomen. In
het weekend heeft het hier plaatse
lijk zo'n 30 mm geregend, wat voor
menigeen een verademing was. Pro-
dukten als aardappels en uien heb
ben veel geleden van het droge weer,
en zullen zeker geen topopbrengsten
geven.
De gemiddelde opbrengst van beide
produkten zal niet veel verder dan 35
ton per ha komen, met overwegend
een zeer fijne sortering en in de aard
appels nog al wat misvormde knol
len. Verder zal er een zeer groot ver
schil zitten tussen de goede en slech
te percelen. Ook de bieten staan er
belabberd bij, maar als we de suiker
industrie moeten geloven zulen ze
toch een goede opbrengst geven (Het
zal dus wel onder de grond zitten).
De plaatselijk gevallen regen zal
voor zeer veel mensen welkom zijn.
Op veel plaatsen konden aardappels
(vroeg) en uien niet gerooid worden
vanwege de kluiten, en, ook moet er
nogal wat graszaad en groenbe-
mesting gezaaid worden.
Ook bij de veehouders zal de regen
zeer welkom zijn, het grasland stond
er kaal en dor bij, en menigeen moet
zijn vee bijvoeren wat echter nog
geen problemen geeft.
In de varkenshouderij gaat het ge
lukkig een stuk beter, de varkens en
biggen zijn goed van prijs, zodat
mester en biggenkweker weer wat in
kunnen halen, van de zeer slechte
prijzen van de voorafgaande
periode.
Ondanks de slechte situatie in de ak
kerbouw, wordt er toch nog al wat
drainage vernieuwd. Zeker op plaat
sen waar de oude drainage versleten
is, is dit toch een goede zaak (on
danks dat de kosten niet gering zijn).
Men moet wel bedenken dat zowel
bij hoge als lage prijzen slecht ont
waterde grond altijd geld kost, en
dat deze investering altijd terug
komt.
Verder mocht ik deze week een dis-
kussie bijwonen van de heren De
Wit, Mansholt en Van Dijk, alle drie
heren die het nodige van de land
bouw afweten. Enkele opmerkelijke
uitspraken. Prof. De Wit: "Land
bouw zal in Zeeland blijven'
Maar of dat de huidige landbouwers
zullen blijven zette hij wel de nodige
vraagtekens. De heer Van Dijk ver
wacht nog één prijsverlaging (de
laatste) voor granen. Daarna zal
naar zijn mening de prijs zich stabili
seren. Zoniet dan zal de akkerbouw
ten gronde gaan.
op de hedendaagse landbouw. Of
men het nu politiek wel of niet met
hem eens is, de volgende zaken blij
ven toch een feit: le. Dat prijsverla
gingen niet leiden tot een lagere pro-
duktie; 2e. Dat produceren voor een
markt die er niet is een heilloze weg
is; 3e. Dat het marktgericht prijsbe
leid (met alsmaar prijsverlagingen)
zal leiden tot de ondergang van de
akkerbouw; 4e. Alsmaar produceren
beneden de kostprijs houdt geen be
drijf vol, men kan hoogstens zijn be
zittingen (familie) opteren, maar aan
het eind van de rit zal men toch moe
ten afhaken.
Tot slot. Wanneer men in de EG een
gezonde akkerbouw wil hebben, zul
len de basisprodukten (granen, sui
ker, oliehoudende zaden, enz.) op
het gemiddelde bedrijf toch de kost
prijs op moeten brengen. Men zal
het toch moeten zoeken in quoteren
of braakleggen of b.v. het graan ver
werken voor energie doeleinden
(ethanol enz.).
Wanneer de balans (vraag en aan
bod) een beetje in evenwicht is zullen
daar b.v. ook de vollegrondgroente-
teelt, bollen en andere takken wel bij
varen, want alles heeft met elkaar te
maken.
In de meeste EG landen heeft de om
schakeling van enkelnul- naar
dubbelnul-rassen reeds volledig
plaatsgevonden. Alleen in Frankrijk
en Nederland werden in 1989 nog
enkelnul-rassen geteeld. In beide
landen was die circa 40% van het
areaal. Naar verwachting zullen ook
in deze landen in 1990 alleen nog
maar dubbelnul-rassen geteeld
worden.
Areaal koolzaad (winter- en zomer-
koolzaad) in de EG
Winterkoolzaad wordt in alle EG-
landen verbouwd. Alleen in Dene
marken bestaat het grootste deel van
het koolzaadareaal uit zomerkool-
zaad. Het areaal koolzaad is in 1989
gedaald ten opzichte van het areaal
van 1988. In 1988 was het totale are
aal circa 1,8 miljoen ha, terwijl dit in
1989 circa 1,5 miljoen ha was. Deze
teruggang werd voornamelijk ver
oorzaakt doordat in Frankrijk een
deel van het winterkoolzaad is ver
vangen door wintertarwe.
Afzet
Veel van het in Nederland geprodu
ceerde koolzaad wordt verwerkt in
de Bondsrepubliek Duitsland. De
oliemolens persen de olie uit het
koolzaad. Het eiwitrijke restpro-
dukt, het koolzaadschroot, moet af
gezet worden in de mengvoederin
dustrie.
Van het schroot van de enkelnul-
Afgelopen zaterdag werden er in Swifterbant (Flevoland) weer hand
zichtdagen georganiseerd. Enkele deelnemers gingen op de ouderwetse
manier de op het land staande gewassen te lijf. Met een sikkel of zeis,
maar in ieder geval met de hand, werd de haver geoogst. Tevens was
er een demonstratie van een antieke petroleumtrekker die een van de
eerste graanmaaiers (paardebinder) voorttrok.
Uit de resultaten van de tweede monstername (d.d. 21 augustus) van het IRS
omtrent het groeiverloop van suikerbieten, blijkt dat de gemiddelde wortel
opbrengst van de 250 percelen die in het onderzoek zijn betrokken op 52,5
ton ligt. Dit is bijna 7 ton meer dan op dezelfde datum in 1988 en ruim 11
ton hoger dan het gemiddelde van de jaren 1979 t/m 1988. Omdat het suiker
gehalte van de bieten dit jaar ook op een hoog nivo ligt, houdt dit in dat de
suikeropbrengst in kg per ha op 21 augustus 1989 op 7.850 kg is aangeko
men. Dit is ruim 2.200 kg suiker per ha meer dan het gemiddelde van de jaren
1979 t/m 1988.
In de periode tussen de eerste en tweede monstername heeft de zon veel ge
schenen, met als gevolg een groot aantal dagen met hoge tot zeer hoge tempe
raturen. In de gebieden waar geen sprake was van vochttekort heeft dit geleid
tot toenames van het wortelgewicht in kg per ha die hoger liggen dan de toe
name in de vergelijkbare periode van de jaren 1979 t/m 1988. In de gebieden
waar duidelijk sprake is van een tekort aan vocht voor de planten is de toena
me van het wortelgewicht evenwel fors lager dan in de jaren 1979 t/m 1988.
Met betrekking tot de toename van het suikergehalte ziet men eveneens grote
verschillen tussen de gebieden. Opgemerkt zij nog dat binnen de gebieden de
verschillen tussen de bedrijven somtijds erg groot zijn.
Met inachtneming van de opmerkingen gemaakt over de verschillen tussen
de gebieden en tussen de verschillende bedrijven in de betreffende gebieden
wordt opgemerkt dat, gemiddeld gezien, de bieten zich in de periode tussen
de eerste en tweede monstername goed hebben ontwikkeld. De toename van
het wortelgewicht bedroeg dit jaar 9.200 kg en bleef daarmee ongeveer 1.200
kg beneden de toename in de vergelijkbare periode van 1979 t/m 1989. Het
suikergehalte daarentegen is dit jaar meer toegenomen dan gemiddeld in de
10-jarige periode (1,4% in 1989 tegen 1,1% gemiddeld in de jaren 1979 t/m
1988). De toename van het suikergewicht in kg per ha bedroeg in de periode
tussen de eerste en tweede rooiing 1.920 kg en ligt daarmee ruim 200 kg per
ha hoger dan in de periode 1979 t/m 1988.
De tot nu verkregen informatie uit het groeiverlooponderzoek geeft aanwij
zingen dat de bietenoogst dit jaar gemiddeld gezien zeer goed zal zijn. Er zijn
grote verschillen tussen de gebieden en binnen de gebieden als gevolg van
vooral de droogte. Het is mede daarom nog te vroeg om op dit moment een
schatting te maken van de te verwachten eindopbrengst.
Tabel 1. Resultaat 'proef-rooiingen' suikerbieten d.d. 21 augustus 1989
Als laatste de heer Mansholt, de ont
werper van het veel bekritiseerde
"plan Mansholt", waar velen met
mij indertijd weinig vertrouwen in
hadden. Maar wanneer men de zaak
achteraf bekijkt is dit toch uitgeko
men. Het is zelfs verder gegaan dan
wat Mansholt bedoelde.
Wat mij opviel was de grote vitaliteit
van deze 81-jarige man. Hij zette
zeer duidelijk z'n ideeën uiteen, alles
goed onderbouwd met cijfermateri
aal en kon niet nalaten, organisaties,
politiek, Landbouwschap een veeg
uit de pan te geven. Hij stelde: Door
het aanvaarden van het marktgericht
prijsbeleid (enkele jaren geleden) is
de akkerbouw aan zijn ondergang
bezig.
Ik moet als praktijkschrijver erken
nen dat deze vitale oude man, toch
nog een bijzonder heldere kijk heeft
Een eerste onderzoek van monsters
Lirabon koolzaad bij Aceco Gronin
gen heeft uitgewezen dat het glucosi
nolaatgehalte rond de 10 micromol
per gram droog zaad ligt, hetgeen
bijzonder laag is. Hiermee blijft dit
00-koolzaadras niet alleen ruim
schoots onder de huidige norm van
35 micromol per gram droog zaad,
maar ook onder de norm van 20 mi
cromol, die de EG voor 1991 heeft
vastgesteld.
Voor een rendabele teelt is niet al
leen de opbrengst per hektare van
belang, maar ook het glucosinolaat
gehalte. Blijft dit gehalte niet onder
de door de EG gestelde norm, dan
ontvangt de teler nu al 6,minder
per 100 kilogram geleverd- produkt.
In 1991 is voor de oogsten die niet
De teelt van winterkoolzaad in de
EG is sterk in beweging. In alle EG-
landen zien we de afgelopen jaren
een omschakeling van de teelt van
enkelnul (0) rassen naar dubbelnul
(00) rassen. De EG stimuleert deze
omschakeling sterk door voor kool
zaad van rassen met dubbelnul
kwaliteit een toeslag te geven van
2,50 ECU per 100 kg.
aan de norm van 20 micromol per
gram droog zaad voldoen geen
steunregeling meer van kracht.
Waardevol ras
Met het 00-koolzaadras Lirabon
werd het afgelopen seizoen al circa
40% van het noordelijk areaal inge
zaaid. Het ras vertoonde een zeer
goede en gezonde stand en skoorde
op stevigheid, vroegheid en cylin-
drosporiumresistentie zeer goed. De
oogst verliep probleemloos en de op
brengsten behoorden tot de hoogste
met op de betere gronden gemiddeld
4 ton per hektare.
Met deze hoge opbrengst, gekoppeld
aan het lage glucosinolaatgehalte be
wijst Lirabon een waardevol ras te
zijn voor de toekomst van de
00-koolzaadteelt in Nederland.
rassen kan slechts een beperkte hoe
veelheid in het mengvoer worden
verwerkt. Deze rassen zijn alleen vrij
van erucazuur, maar hebben een
hoog gehalte aan glucosinolaat. Bij
verwerking van aanmerkelijke hoe
veelheden in het veevoer heeft gluco
sinolaat een negatieve invloed op de
groei van éénmagige dieren. Om nu
toch een grotere hoeveelheid schroot
in het veevoer te kunnen verwerken,
is er gezocht naar rassen die een ver
laagd glucosinolaatgehalte hebben:
de dubbelnul-rassen. Mede door de
teelt van deze rassen is de afzetmarkt
voor koolzaadschroot vergroot.
In de Bondsrepubliek Duitsland
worden al enkele jaren uitsluitend
dubbelnul-rassen verbouwd. De
Duitse oliemolens hebben zich aan
gepast en verwerken geen zaad meer
van enkelnul-rassen. Omdat, zoals
reeds eerder vermeld, bijna al het
koolzaad uit Nederland in de Bonds
republiek wordt verwerkt, zal de af
zet van enkelnul-koolzaad steeds
moeilijker worden. Mede daarom is
ook in Nederland een volledige om
schakeling van enkelnul- naar
dubbelnul-rassen gewenst en nood
zakelijk.
EG-beleid
Vanuit Brussel wordt de teelt van
dubbelnul-kwaliteit gestimuleerd.
Deze stimulering vindt plaats door
een toeslag voor deze kwaliteit,
waaronder wordt verstaan zaad met
Gebied
r.
Zeeland
ii.
W.Brab.klei-Z.Holl.Eil.
ui.
Z.Holl.vast-N. Holland
IV.
Z. en O. Flevoland
V.
Noordoostpolder
VI.
Noordelijke klei
VIL
Noordelijke zand
VIII.
Veenkoloniën
IX.
Rivierkleigebied
X.
Midden en Zuid zand
XI.
Löss
Nederland 1989
Nederland 1988
Nederland 1979 t/m 1988
een glucosinolaatgehalte dat kleiner
of gelijk is aan 20 micromol per
gram. Voor de seizoenen 1989/90 en
1990/91 wordt echter nog zaad met
een glucosinolaatgehalte van maxi
maal 35 micromol per gram zaad
toegestaan.
EG garantieregeling
Evenals voor andere gewassen in de
EG (zoals granen) heeft Brussel voor
koolzaad produktiestabilisatoren in
gevoerd. Hiermee wil men de om
vang van de produktie van kool- en
raapzaad en zonnebloemzaad beper
ken en daarmee de kosten voor de
EG enigszins in de hand houden.
Voor de verkoopseizoenen 1988/89
en 1989/1990 zijn reeds maximaal
gegarandeerde hoeveelheden vast
gesteld. Indien na de oogst uit ra
mingen blijkt dat de maximaal gega
randeerde hoeveelheden worden
overschreden, wordt in seizoen
1989/90 voor elke procent over
schrijding de richtprijs met een half
procent verlaagd.
Voor het seizoen 1989/90 is de maxi
maal gegarandeerde hoeveelheid
voor de verschillende rassen als volgt
vastgesteld:
EG-10
kool- en raapzaad 4.500.000 ton
zonnebloemzaad 2.000.000 ton
Op het ogenblik is nog niet aan te ge
ven hoe groot de kool-, raapzaad en
zonnebloemzaadproduktie oogst
1989 zal worden.
Wortel
Suiker
Suiker
gewicht
gehalte
gewicht
kg/ha
kg/ha
54.300
15,3
8.310
57.800
14,2
8.230
58.500
14,6
8.570
67.000
15,5
10.360
67.500
14,6
9.860
52.900
14,4
7.600
39.000
15,6
5.990
44.800
15,3
6.830
50.800
14,7
7.310
48.700
15,8
7.540
45.300
14,8
6.690
52.500
15,1
7.850
45.600
13,9
6.350
41.400
13,5
5.610
8
Vrijdag 1 september 1989
