Veedrinkputten in Zeeland
tuintips
Hoe van een kleine tuin iets groots
kan worden
Een beeldverhaal van kreatief omgaan met ruimte
Kleine landschapselementen
Geschiedenis
Funktie van de putten
Vergelijking van kosten
wateraanvoer
Onderhoud
Kortgeleden kwam een brochure
uit over veedrinkputten in Zee
land. Deze brochure is samen
gesteld door de Zeeuwse
drinkputtenwerkgroep in samen
werking met de provincie Zeeland.
Het schrijven van de brochure
werd verzorgd door Risto Louws,
die in het kader van zijn studie
Cultuurtechniek aan de Land
bouw Universiteit te Wageningen
een stageperiode bij de Stichting
Landschapsverzorging Zeeland
doorbracht.
In een aantal overzichtelijke
hoofdstukken wordt ingegaan op
de geschiedenis van de putten, op
de waarde van de putten voor de
landbouw, de natuur en het land
schap, op het onderhoud dat
noodzakelijk is om de put in goe
de staat te houden, op mogelijk
heden voor aanleg van putten. Er
is ook een interessant hoofdstuk
opgenomen waarin de kosten van
diverse methoden om vee in de wei
van drinkwater te voorzien wor
den vergeleken. Bij deze vergelij
king wordt ook niet vergeten om
de voor- en nadelen die de ver
schillende methoden hebben te
vermelden.
In de brochure wordt veron
dersteld dat de "hollestelle" de
oervorm van de drinkput is. Hol
lestelle is niet alleen een in Zeeland
voorkomende familienaam. Hol
lestelle is ook de naam voor een
stelberg die in vroeger jaren door
schaapherders op de schorren op
geworpen werd, met daarin een
kunstmatige put waarin zoet re
genwater opgevangen kon wor
den. Op deze manier beschikten de
herders en de schaapskudden over
een bij hoge waterstanden bruik
baar toevluchtsoord, voorzien van
geschikt drinkwater. Het zit er wel
in dat de familienaam Hollestelle
gebaseerd is op deze bijzondere
stelbergen.
Deze methode om drinkbaar wa
ter op te slaan in een omgeving
waar verder alleen maar zout of
brak water voorkomt bleef men
gedurende vele jaren toepassen in
de Zeeuwse polders.
Een groot deel van de nog be
staande putten is nog altijd in ge
bruik voor het doel waarvoor ze
ooit gegraven zijn: leveren van
drinkwater voor het vee. Nog
steeds leggen boeren, zij het spaar
zaam, nieuwe putten aan. Dat is
wel het beste bewijs dat ze voor de
landbouw nog steeds waarde kun
nen hebben, ondanks de andere
mogelijkheden het vee in de wei
van water te voorzien.
Naast deze oerfunktie hebben de
putten een belangrijke funktie in
de natuur. Het zijn voor Zeeland
zeldzame watertjes, omdat het als
het ware zoete eilandjes in een ver
der zoute omgeving zijn. Voor di
verse planten en dieren zijn ze van
belang. Een groep dieren die wel
zeer nauw verbonden is met de
drinkput, is de groep van de am
fibieën. Dat zijn bijvoorbeeld de
groene kikker, de boomkikker en
de kleine watersalamander. Het
meest bijzonder is wel het voorko
men van de boomkikker in West-
Zeeuws-Vlaanderen. Het gaat
daar om een groot deel van alle in
West-Europa voorkomende
boomkikkers. Zij zijn voor hun
voortbestaan afhankelijk van de
veedrinkputten.
Nu er ook andere mogelijkheden
zijn het vee in de wei van water te
voorzien, rijst de vraag hoe zinvol
putten nog voor de landbouw zijn.
Als de kosten van een drinkput
worden vergeleken met die van een
aansluiting op de waterleiding, het
zelf met een tank water naar de
wei brengen of een put slaan, dan
blijkt een drinkput verreweg het
meest voordelig. In de brochure is
gebruik gemaakt van gegevens van
het Konsulentschap voor de
Rundveehouderij, de Landinrich-
tingsdienst en de Waterleiding
Maatschappij Zuidwest Neder
land. De jaarlijkse kosten van een
gemiddelde veedrinkput zijn onge
veer 70,Daarbij is rekening
gehouden met opbrengstverlies
(waar een put ligt groeit geen gras)
en met de kosten van het af en toe
opschonen. Aanleg van een put
kost ongeveer 200,Aanleg
van waterleiding kost daarentegen
ongeveer 2.350,Jaarlijkse
kosten zijn in dit geval 300,
tot 365,De aanlegkosten zijn
overigens veel lager wanneer men
Veedrinkputten zijn voor Zeeland zeldzame watertjes, het zijn
zoete eilandjes in een zoute omgeving. Het onderhoud van een put
kan gratis worden uitgevoerd.
zelf een leiding kan leggen vanaf
de schuur. Water aanvoeren tot en
met een tank kost jaarlijks zo'n
1.200,wanneer rekening ge
houden wordt met de benodigde
uren. Aanlegkosten zijn in dit ge
val nihil. Kosten voor het aanbo
ren van een zoetwaterbei in de
diepere ondergrond wisselen sterk.
Op de zandgronden in Zeeuws-
Vlaanderen zal het goedkoper zijn
dan in de Yerseke Moer. Gemid
deld kost het toch al gauw
2.600,De jaarlijkse kosten
zijn echter zeer laag.
Er kleven ook nadelen aan het ge
bruik van een drinkput. Ze kun
nen vervuild raken en er is het
gevaar van brak worden en droog
vallen. De andere methoden zijn
dan ook bedrijfszekerder. Toch
funktioneren veel putten goed.
In de brochure wordt het een en
ander uit de doeken gedaan over
onderhoud en aanleg van de vee
drinkputten. Ongeveer een keer in
de acht tot tien jaar moet een
drinkput worden geschoond.
Modder en planten worden er dan
uitgehaald, oevers kuhnen bijge
werkt worden. Vroeger werd dat
met de hand gedaan. Tegenwoor
dig wordt het meestal gedaan met
behulp van een hydraulische
kraan. De beste periode voor het
onderhoud valt in september en
oktober. Het onderhoud van een
put kan gratis worden uitgevoerd.
Voor belangstellenden is de bro
chure gratis verkrijgbaar bij het
informatiecentrum van de provin
cie, Abdij 9 te Middelburg, tele
foon 01180-31400. Wie meer
informatie wil hebben over het on
derhoud kan kontakt opnemen
met de Stichting. Landschapsver
zorging Zeeland, telefoon
01100-30936.
c. j. nouse beveland bv.
De uitdaging om van een kleine
tuin iets interessants te maken
noopt vooral tot het kreatief om
gaan met de beschikbare ruimte en
tot een passend gebruik van mid
delen om ruimte te scheppen.
Ruimte is een nogal abstrakt be
grip maar aan de hand van de fo
to's wordt ongetwijfeld duidelijk
wat daar in dit verband onder
wordt verstaan.
Onderwerp van dit beeldverhaal is
een kleine voortuin van een 'twee
onder één kap' woning. De af
stand van gevel tot trottoir was op
het smalle gedeelte nog geen drie
meter. In de voortuin was de ga
rage-oprit geïntegreerd en de voor
tuin moest goed aansluiten op de
bestaande zijtuin.
Die zijtuin is enkele jaren geleden
aangelegd volgens een tamelijk ro
mantisch ontwerp. Belangrijke
kenmerken van die zijtuin zoals
ronde vormen en gebruik van
baksteenklinkers voor straat- en
metselwerk bepalen mede daarom
het gezicht van de voortuin. Foto
1 geeft een indruk van een deel van
de achtertuin waarop de voortuin
moest aansluiten.
In de oude situatie was de voor
tuin zoals zo veel voortuinen
eigenlijk deel van de straat. Om er
voor te zorgen dat de voortuin
ruimte als een eigen tuingedeelte
beleefd kon worden was een dui
delijke begrenzing noodzakelijk.
Foto 2 geeft goed weer hoe die be
grenzing tot stand is gebracht: op
een laag, gemetseld muurtje is een
transparant spijlenwerk met gro
te ronde vensters gekreëerd. Daar
door is een markante begrenzing
ontstaan die de tuinruimte als zo
danig bepaalt maar tegelijkertijd
zo open is dat voldoende door- en
uitzicht blijft bestaan.
Op foto 3 is te zien hoe door het
ronde venster een interessante
doorkijk naar de bestaande zijtuin
is ontstaan en hoe het klin
kerstraatwerk van de oprit zich in
het pad naar de zijtuin voortzet.
Spanning tussen recht en rond
komt tot uitdrukking in foto 4. In
het straatwerk wisselen rechte lij
nen en cirkels elkaar af. De recht
hoekige opgemetselde bloembak
kontrasteert met het ronde
venster, met de halfronde stoep en
de ronde keienbak.
Rcmd in rond zien we op de foto
5. Een glanzend koperen waterbol
is gevat in de glanzende lijst van
het ronde venster. De ronde wa
terbol ligt op het keienbed dat het
rond opgemetselde waterreservoir
afdekt. In dat waterreservoir staat
een pompje dat het water in een
glinsterende film permanent over
de bol pompt.
Het is vooral een tuin van hout en
steen met af en toe een metaal
glans. Beplanting zal straks in ran
kende guirlandes langs de spijlen
afhangen en vult de open plekken
in bloembak en bestrating. Water
speelt als een perpetuum mobile
een levendige rol in deze intussen
spraakmakende tuin.
Ontwerp en foto's: C.J. Nou-
se/Beveland bv
12
Vrijdag 9 oktober 1987
