Konklusie ZLM-studiedag jonge boeren en boerinnen:
eisen ondernemerschap worden steeds hoger!
Ondernemersgeest....
L. Dees: "ik laat me niet in een hoekje drukken..."
Studiedag voor herhaling vatbaar.
Aan de kwaliteit van het agrarische ondernemerschap zullen de ko
mendejaren steeds meer en hogere eisen worden gesteld. Dit geldt ze
ker voor de starters en de jonge boeren en boerinnen. Meer dan ooit
zal de ondernemer het zelf moeten zien te rooien. De tijd is voorbij
dat het vanzelfsprekend is dat een bedrijf wordt overgenomen. "Als
het bedrijf niet rendabel is dan moet je durven zeggen: Ik neem het
niet over. Zeg je "ja", dan betekent dat voor jezelf en je gezin een
hle uitdaging". Enige passages uit de lezingen en diskussies die het
centrale thema van de ZLM-studiedag voor jonge boeren en boerin
nen vrijdag 13 februari in de Prins van Oranje goed aanduiden:
"Willen we met succes inspelen op de ontwikkelingen dan is eerste
klas vakmanschap en ondernemerschap noordzakelijk. Daar zullen
we zelf veel aan moeten en kunnen doen!
Het hoofd van de SEV de heer Mar-
kusse zei het zo: "De kwaliteiten van
de jonge boeren en boerinnen zullen
naast een goede bedrijfsstruktuur de
konkurrentiepositie van land- en
tuinbouw in niet geringe mate bepa
len. Investeren in verbreding en ver
dieping van het ondernemerschap
ten voor de plannen die ik heb, gaan
ze mijn financiële draagkracht niet
te boven, durven we riciso's te ne
men en kunnen we de psychische
spanningen aan". Kortom een
voortdurend bewust zijn van de din
gen waarmee men bezig is. Dat er in
de praktijk op de bedrijven nog veel
Onder druk
Ook de adjunkt-direkteur van het
Landbouw Economisch Instituut
dr.ir.L.C. Zachariasse liet er geen
twijfel over bestaan dat aan de on
dernemer steeds hogere eisen zullen
worden gesteld. Het inko-
mensperspektief staat de komende
tijd onder zware druk en dat vraagt
bij de opvolgende generatie om een
objektieve boordeling vaan de eigen
kansen. Het LEI heeft een beoorde
lingslijst opgesteld voor de bepaling
van de kwaliteit van het onderne
merschap van een bepaald persoon.
De elf aspekten aan de hand waar
van dat wordt bepaald zijn beleid,
organisatie, produktie, verkoop, in
koop, financieel beheer, administra
tief beheer. De aspekten zelfkritiek,
leerbereidheid, sociale vaardigheid
en belangstelling hebben vooral be-
daag de dag zullen we meer dan ooit
onze eigen broek op moeten houden
en onze eigen en gezamenlijke ver
antwoordelijkheid moeten verstaan.
Een dergelijk perspektief vereist van
de komende ondernemers een wel
overwogen keuze tussen wel of niet
boer willen worden of zijn", aldus
voorzitter Van der Maas.
J. Wierenga
Met veel plezier en zeer betrokken werd in de diverse groepen die steeds waren samengesteld uit jonge praktizerende
boeren en MAS-studenten gediskussieerd over enige stellingen die uit de betogen van de inleiders waren gedestilleerd.
Akkerbouwer C. Lorier (26) uit St. Laurens (W.) zei de waarde van de studiedag vooral te zien in het feit dat er
over een bepaald diskussiepunt verschillende argumenten worden uitgewisseld en op die manier krijg je toch een bete
re kijk op een aantal zaken". Ab van Hoeve (18) uit Terneuzen en Johan Goudszwaard (19) uit Ooster/and wilden
de stelling nog eens onderstrepen dat de computer bepaald geen wondermiddel is. "Het is een handig hulpmiddel
maar er komt niet iets anders uit dan wat je er in steekt. Je moet toch zelf op het land blijven kijken". Volgens
Lorier die ook een loonbedrijf heeft zullen we uit milieu-overwegingen in de toekomst water en gewasbescher
mingsmiddel gescheiden op de sproeimachine mee moeten nemen zodat er geen overschotjes ontstaan die weggegooid
moeten worden. Op dit punt kan en moet volgens hem nog veel verbeterd worden". Ab en Johan omschreven de
studiedag als een zeer nuttige les.
zal rente afwerpen. Of, zoals de jon
ge akkerbouwer Leen Dees uit
Zaamslag het zei: "Met één dag op
kantoor kan soms mèer verdiend
worden dan met een jaar hard wer
ken zonder na te denken". Volgens
de heer Markusse is het zeker niet zo
dat het opvoeren van het onderne
merschap en het uitbouwen van de
bekwaamheden alleen maar geldt
voor de teelttechniek en de bedrijfs
voering. Het zal ook tot uitdrukking
moeten komen bij bedrijfsbeheer,
bij de oriëntatie op de markt en in de
relatie met anderen in talrijke maat
schappelijke verhoudingen. Voorts
zijn kostenbeheersing en het in zeer
goede konditie brengen of houden
van gebouwen en grond van groot
belang". Soms denk ik wel eens dat
te gemakkelijk wordt gekozen voor
het kopen van grond tegen zeer hoge
prijzen. Het verbeteren van de drai
nage is in veel gevallen een betere in
vestering. Ook aan de marktorgani
satie zal de nodige aandacht ge
schonken moeten worden. Spring
niet voor een halve cent van de een
naar de ander. Later breekt dat vaak
toch op".
Kapaciteiten
De SEV-er wees voorts op de grote-
dynamiek waardoor de landbouw
thans wordt gekenmerkt. "Je zult je
regelmatig af moeten vragen kan ik
met mijn gezin de kar nog langer
trekken, heb ik voldoende kapacitei-
Vrijdag 20 februari 1987
te verbeteren is, daar liet het hoofd
van de SEV geen twijfel over
bestaan! Alleen al de enorme ver
schillen in kg-opbrengsten per dier
en per ha spraken boekdelen. In veel
gevallen zijn de bewerkingskosten
door o.m. samenwerking te verle
nen. In dit verband wees hij de volle
zaal nadrukkelijk op de noodzaak
van het volgen van de politieke, eko-
nomische en vaktechnische ontwik
kelingen in de vakbladen, op de voor-
lichtingsmoglijkheden, de (nascho-
lings) kursussen en op de studieclubs.
"Vergelijken van je eigen uit
komsten met die van anderen kan
een zeer goed inzicht geven in zaken
die verbetering behoeven. Voor een
goede administratie en boekhouder
geldt hetzelfde".
Natuur en Milieu
Volgens ing. Markusse zullen we er
rekening mee moeten houden dat de
maatschappij meer oog zal krijgen
voor natuur en milieu, het land
schap, het welzijn van de dieren en
de kwaliteit van het voedsel: "Hier
zullen we ons niet afzijdig op moe
ten stellen maar mee moeten doen:
"De belangen van de boer gaan
steeds meer hand in hand met die
van konsument en milieu". Markus
se besloot zijn voordracht met een
oproep: "wees optimistisch en wend
vanuit die instelling je invloed aan.
Maar wees ook realistisch en weet
hoever je kunt gaan".
trekking op de persoon van de on
dernemer zelf. Uit een te bepalen
score kan worden afgeleid waar de
sterke en zwakke punten zijn. Za
chariasse tenslotte waarschuwend:
Vanuit een stukje zelfkennis moet
je goed weten en overwegen waai jc
aan begint: Iemand die wat slordig is
kan beter geen pootaardappelen te
len. Iedereen heeft tenslotte zijn
kwaliteiten en tekortkomingen".
Volle borst
De inleidingen werden onderbroken-
met een vrolijk optreden van het ge
legenheidsteam van Farce Majeur
dat voornamelijk bestond uit ZAJK-
jongeren. Het duurde even voor de
honderden jongelui voor tekst (van
Carolien van Maldegem) en de mu
ziek warm liepen maar toen de be
doeling duidelijk en het ijs gebroken
was, werd uit volle borst en pleksge-
"wijs in de zaal zelfs met meer dan
dat, het refrein meegezonden: "Ja,
dat is uit het leven gegrepen
Dat is uit het leven een greep
Boer neem nou het initiatief en
Daar zit 'm nou net de kneep".
Daarop doelde ook ZLM-voorzitter
H.C. van der Maas in zijn openings
woord aan het begin van de bijeen
komst: "Het boerenondernemer-
schap zal in de toekomst meer ver
gen en vragen van de aankomende
boeren van de huidige en vorige ge
neratie. Door de veranderingen van-
"Mijn primaire taak ligt in het
gezin, omdat ik grote waarde
hecht aan een goede opvoeding
van m'n kinderen. Ik neem hier
de tijd voor. De periode dat ze
kind zijn is zo kort. Een fijn
thuis is belangrijk, niet alleen
voor mijn kinderen, maar ook
voor mijn man en mijzelf. Je
moet ergens op terug kunnen val
len". Aldus Diny Mouwen-van
Tilburg (36) in haar inleiding op
de studiedag. Zij exploiteert aan
de Akkerstraat 15 in Wouw met
haar man een akkerbouwbedrijf
op ca. 35 ha. Als neventak hou
den ze zoogkoeien. Ze is nauw
bij het bedrijfsgebeuren betrok
ken. "Ik houd me bezig met al
lerlei zaken en overleg veel met
m'n man over gebeurtenissen en
werkzaamheden binnen en bui
ten het bedrijf. Ik help m'n man
in overleg of we verdelen het
werk.
Weloverwogen zo vertelde ze
hebben we enige jaren geleden
het melkvee verkocht. Daarvoor
in de plaats zijn we zoogkoeien
gaan houden: met het gemengde
karakter van ons bedrijf willen
we te grote eenzijdige risico's
voorkomen. Ook ten aanzien van
de verhandeling zorgen ze dat er
een gezond evenwicht is tussen
particuliere bedrijven en coöpe
raties. Diny Mouwen tenslotte:
"Als zelfstandig ondernemer wil
len we de vrijheid hebben zelf on
ze produkten te verkopen. Het
stimuleert de ondernemersgeest.
Probeert te voorkomen dat je
knecht op eigen bedrijf wordt".
Diny Mouwen: "zelf produkten
verkopen stimuleert
ondernemersgeest
Akkerbouwer Leen Dees (32) uit
Zaamslag is niet van plan om
zich in deze tijd van doemdenken
in een hoekje te laten drukken.
"De landbouw heeft meer moei
lijke perioden gekend en een on
dermeer die durf heeft en gelooft
in zijn toekomst en in zijn bedrijf
heeft het toen gered en zal het
ook nu wel redden". Dees heeft
door intensivering van het be
drijf op jonge leeftijd al een ei
gen vermogen op kunnen bou
wen waardoor de bedrijfsover
name in 1983 aanzienlijk is ver
gemakkelijkt. Recent is hij in de
pootgoedteelt begonnen. Uit
oogpunt van kostenbeheersing is
zijn samenwerking op het gebied
van de mechanisatie geweldig in
teressant. Met zijn buurman be
werkt hij ca. 150 ha. Belangrijk
vindt hij ook dat er een bedrijfs
economische administratie wordt
gevoerd: "Je wordt met de neus
op de feiten gedrukt. Ook stelt
hij ieder jaar voor het seizoen een
liquiditeitesbegroting op. Hij
probeert ieder winterseizoen een
aantal kurussen te volgen, mo-
L. Dees:... durf en geloof....
menteel volgt Dees een aardap-
pelselektiekursus. Volgens hem is
drainage één van de meest rende
rende investeringen die je kunt
doen: "de grond is nog altijd
produktiefaktor nummer een".
De theorie van LEI-medewerker
dr. ir. L.C. Zachariasse, de theo
rie met een flinke scheut praktijk
van het hoofd van de SEV ing. J.
Markusse, de pure praktijk van
de jonge boer L. Dees en boerin
D. Mouwen-van Tilburg en de
ontspanning van het gelegenheids
cabaret Farce Majeur bleek op
de ZLM-studiedag voor jonge
boeren en boerinnen een ij-
zersterke formule vrijdag 13 fe
bruari in de Prins van Oranje.
Uit een klein onderzoekje bleek
dat verreweg de meesten van de
ca. 160 jonge boeren en boerin
nen de dag als zeer nuttig en ple
zierig hadden- ervaren. Volgens
de ca. 120 leerlingen van de MAS
Goes die de dag ook bijwoonden
is deze alternatieve les best voor
herhaling vatbaar.
13
