Populaire bintje krijgt
vroege konkurrent
Marktordening aardappelen?
Gigant nieuw ras voor
zowel konsumptie- als
pootgoedtelers
Een gat
Nieuwe techniek voor
het aantonen van
bakterieziekten
Sukses van Agrico
Export aardappelen
redelijk
Nederland kent sinds kort een nieu
we aardappel, die in vakkringen al
de bijnaam 'vroege Bintje' heeft ge
kregen. Het gaat om Prior, een zeer
vroeg te oogsten ras, dat vanaf eind
juni een hoge opbrengst kan geven.
Prior is de officiële naam van dit
nieuwe ras.
De Prior werd in de afgelopen jaren
ontwikkeld op het 250 hektare grote
veredelingsbedrijf te Ulrum (Noord-
Groningen), onder leiding van de be
kende kweker, ir. Ubbo Mansholt.
Het eigenlijke kweekwerk werd ver
richt door de heer A.M. Bakker, die
daar reeds 40 jaar met het aardap-
pelveredelingswerk is belast. In de
veertig lange jaren kweekte Bakker
in totaal acht nieuwe rassen, waar-
van er tot nu toe vier op de Neder
landse Rassenlijst werden geplaatst.
Evenals de Bintje heeft de Prior een
lange en mooie knolvorm, een prima
smaak en bijzonder goede eigen
schappen voor de bereiding van pa
tat frites. Daarnaast kan de nieuwe
aardappel een stootje hebben; meer
dan de Bintje. In tegenstelling tot de
Bintje is de Prior onvatbaar voor
aardappelmoeheid en heeft slechts
een zeer geringe vatbaarheid voor
phytophthora, schurft en virus
ziekten.
Vrij produkt
Buiten de fabrieksaardappel voor de
zetmeelindustrie is de aardappel een
vrij produkt binnen de Europese Ge
meenschap. Dat wil zeggen dat er
geen minimum prijzen zijn, geen
richtprijzen, geen contingenterin-
gen. De marktprijzen komen op de
meest natuurlijke weg tot stand door
vraag en aanbod. Mede hierdoor is
hier en daar een enorme sanering
ontstaan in de teelt. Vooral buiten
Nederland is de teelt sterk afgeno
men, omdat men niet tot een ekono-
mische produktie kon komen. We
moeten wel beseffen dat dit een kei
harde zaak is. Het is gemakkelijker
gezegd dan gedaan: "Daar poduce-
ren waar dat het beste kan!" Maar-
het heeft de produktie wel gebracht
op plaatseen waar die thuishoort.
En het heeft er wèl toe geleid dat wij
in Nederland zo sterk waren dat we
op vele plaatsen om ons heen ande
ren van de markt konden verdrin-
Aardappeloogst 200.000 ton
groter
De oogst van konsumptie- en poot-
aardappelen van dit jaar zijn
200.000 ton groter dan verwacht. De
laatste voorlopige raming rekende
nog op bruto 4.561.000 ton, maar de
definitieve oogstraming van het Pro-
duktschap voor Aardappelen komt
nu op 4.752.000 ton.
De netto-aardappeloogst wordt op
4.232.000ton geraamd, ruim
100.000 ton méér dan de voorlopige
raming.
Voor de kleigebieden luidt de defini
tieve oogstraming nu 4.104.000 ton
bruto, een kleine honderdduizend
ton meer dan vorig jaar. Bij de klei-
aardappels zit ook het verschil van
bijna 200.000 ton tussen voorlopige
en definitieve oogstraming. Bij de
voorlopige oogstraming rekende
men nog op een kleinere opbrengst
dan vorig jaar.
Zandgrond
Op de zandgronden blijven de op
brengsten lager dan vorig jaar.
Het netto-gewicht komt met 558.000
ton ruim dertig duizend ton lager uit
dan vorig jaar.
De grootste voorsprong op de Bintje
ontleent de nieuwe aardappel echter
aan het feit, dat hij maar liefst acht
weken eerder kan worden geoogst.
Tussen de oude Bintjes en de nieuwe
oogst zit een gat. Daardoor is men in
gen. Zowel in kwaliteit als prijs kon
den we gemiddeld een concurrentie
positie opbouwen waardoor we onze
toenemende Nederlandse overschot
ten konden gaan betitelen met "regu
liere exporten". Dat hebben we ge
daan met onze pootaardappelen en
met onze consumptieaardappelen.
We zijn zelfs nog verder gegaan.
Van meer dan éénderde deel zijn we
produkten gaan maken; aardappel-
produkten waardoor onze binnen
landse consumptie niet verder terug
liep, maar kon worden gestabili
seerd. En bovendien kon onze aktie
radius in de verkoop over de lands
grenzen worden vergroot
Wel hebben we onze vroege consump
tieaardappelen goeddeels verspeeld.
De teelt van vroege aardappelen
moesten aan andere gebieden binnen
de Gemeenschap worden overgela
ten. Maar onze aardappelteelt in zijn
totaliteit hebben we op een goed peil
gebracht. Daar zijn overigens wel de
nodige inspanningen voor verricht in
de wijze van op de markt brengen.
Allemaal mogelijk door gunstige
produktie-omstandigheden in Ne
derland en allemaal mogelijk door
dat de aardappel een "vrij produkt"
gebleven is.
Nieuwe pogingen
Mede veroorzaakt door grote pro
blemen met andere produkten
(melk, graan en suiker) neemt de be
langstelling voor de aardappel bin
nen de EEG weer toe.
Anderen, die eerder afscheid van
aardappelen hebben genomen, pro
beren thans weer verloren gegaan
terrein terug te winnen. Het begint
dan wat onschuldig met een poging
om voor vroege aardappelen een mo
gelijkheid te openen bij lage prijzen
hoeveelheden uit de markt te nemen
ter ondersteuning van die markt. Be
halve dan problemen als hoogte mi
nimum prijs, financiering, onder
scheid tussen vroege en late aardap
pelen enz. enz. moet dat natuurlijk
nooit gebeuren. Binnen de kortste
keren worden dan de andere aardap
pelen erbij betrokken. De ervaring
bij andere produkten heeft ons
dacht ik voldoende geleerd. Hoe
meer er geregeld wordt, hoe groter
de overschotten. Buiten de boter-,
juli en augustus aangewezen op het
bakken van aardappelsoorten, die in
feite geen van alle voor dat doel ge
schikt zijn.
De invoering van de Prior maakt een
eind aan dit probleem. Bij Mans-
holts veredelingsbedrijf heeft men
hoge verwachtingen van de nieuwe
aardappel.
De Prior is in de Rassenlijst toegela
ten onder de rubriek 'geschikt voor
binnenlandse konsumptie' (als tafe
laardappel dus) en onder de rubriek
'geschikt voor het bereiden van fri
tes'. Hetzelfde gebruiksdoel dus als
de Bintje.
graan-, en suikerbergen moeten we
tot het uiterste proberen om "aar-
dappelbergen" te voorkomen. Af en
toe zijn ze er al, maar dankzij het
"vrrije systeem" verdwijnen ze dan
weer snel. Deze stelling verkondigen
is wel eens een hard gelag: vooral
wanneer de prijzen extreem laag
zijn. Maar het was vorige week wel
weer het standpunt van de werk
groep aardappelen van de 3-CLO te
zamen met de coöperaties. Zo maar
houden.Toch een marktordening?
Als Nederlander zijn we altijd wel
voor een marktverordening voor
aardappelen geweest, maar dan be
perkt tot de volgende punten:
1vrij verkeer binnen de EEG.
2. afschaffing concurrentieeverval-
sende maatregelen
3. gemeenschappelijke kwaliteits
normen.
4. bescherming tegen marktversto
rende importen uit de derde landen.
Hoewel alle lidstaten het hierover
eens zijn willen de meeste anderen,
buiten Nederland, verder gaan en er
een. vijfde punt aan toevoegen, n.l.
vorming stabilisatie-fondsen, ge
vormd door telers en overheid om
daarmee aardappelen uit de markt te
kunnen nemen. En dat willen wij
niet in verband met bovengenoemde
"bergen".
Tenslotte
Steeds weer nieuwe wolken komen
er boven onze landbouw. Niet zo
eenvoudig voor de bestuurders om
een goed toekomstig beleid uit te
stippelen. Want denk ook eens aan
die kleine boer, aan die "primeur
teler" daar in Zuid-Italië of Grie
kenland. En dan zulke harde stand
punten innemen?
Toch zijn het daar de sociale proble
men die niet verward mogen worden
met economisch produceren van
aardappelen binnen de Ge
meenschap.
A. Vermeer
Nieuwe PAGV-verslagen
rondom graszaadgewassen
Het PAGV heeft onlangs drie versla
gen rondom het graszaadonderzoek
uitgebracht. Verslag nr. 54 behan
delt 'de teelt van wintertarwe als
dekvrucht voor veldbeemd- en rood-
zwenkzaadgewassen'. Verslag nr. 55
geeft een overzicht van een serie
proeven rondom 'de stikstofbe
mesting van zaadteeltgewassen En
gels raai, veldbeemd en roodzwenk'.
Verslag nr. 56 beschrijft 'de invloed
Reeds meerdere jaren heeft Gigant
van C. Meijer BV te Kruiningen la
ten zien een waardevol ras te zijn
voor de Nederlandse aardappelteelt.
Naar aanleiding hiervan heeft de
kommissie voor de samenstelling
van de rassenlijst besloten het ras te
plaatsen op de Nederlandse rassen
lijst 1987.
Gigant is een middenlaat afrijpend
ras met zowel op klei- als op zand
grond een zeer hoge opbrengst. Het
drogestofgehalte is middelmatig. De
knollen zijn plat-rond-ovaal, vrij
vlakogig en lichtgeelvlezig. Geeft
een groot aantal knollen per plant
welke grof kunnen groeien. Het ras
is vrij weinig gevoelig voor stoot-
blauw en rooibeschadiging. De re
sistentie van Gigant tegen biotype A
van aardappelmoeheid is een zeer
waardevolle eigenschap. Het ras is
onvatbaar voor A- en X-virus. De
vatbaarheid voor Phytophthora in
het loof is middelmatig en in de knol
vrij gering.
Al deze eigenschappen resulteren in
een aardappel welke oogstzeker is.
Ook onder droge omstandigheden
zoals wij dit jaar gehad hebben weet
Gigant tot een goede opbrengst te
komen.
Deze eigenschap maakt het ras uiter
mate geschikt voor eksport van
pootgoed. In 1986 zijn er 170 hekta-
Op het Instituut voor Plantenziek-
tenkundig Onderzoek (IPO) te Wa-
geningen is op dit moment een nieu
we methode in ontwikkeling voor
het aantonen van de ziekten zwart-
benigheid en stengelnatrot in poot-
aardappelen. Het betreft de zoge
naamde Immuno-isolatie. Deze
techniek vertoont zekere overeen
komsten met de nu bij de keurings
diensten van de NAK in gebruik
zijnde ELISA-methode voor zwart-
benigheidsonderzoek
Immuno-isolatie heeft een zeer groot
voordeel boven ELISA. Met deze
nieuwe techniek wordt namelijk de
bakterie zelf in handen gekregen. Bij
ELISA wordt - via een omweg -
ilechts de aanwezigheid van bakte-
riën,door middel van een kleurreak-
tie aangetoond.
De Immuno-isolatie techniek is nog
in een eksperimenteel stadium
Niet zonder trots meldt Agrico- dat
op de Rassenlijst 1987 onder meer
nieuw zijn opgenomen: de rassen
Agria (kweker Kartoffelzucht Böhm
in Lüneburg), Prior (kweker Mans-
holt's Veredelingsbedrijf te Ulrum),
Kardia en Karmico (kweker Karna te
Valthermond). Voor de eerste twee
heeft Agrico de algemene vertegen
woordiging, voor de andere de verte
genwoordiging buitenland.
Agria geeft hoge opbrengsten en
heeft uitstekende kwaliteiten als
konsumptieaardappel en voor de
verwerking tot frites, chips en puree
en het is resistent tegen aardappel
moeheid. Het biedt daardoor uitste
kende perspektieven om naast het
alom gewaardeerde ras Bintje een
belangrijke plaats in te nemen in de
produktie van konsumptieaardappe-
len in Nederland en elders. Aldus
Agrico, dat ook over de andere ras
sen veel goeds weet te melden.
van het maaien van de tarwestoppel
op ondergezaaide veldbeemd- en
roodzwenkzaadgewassen'. De ver
slagen zijn verkrijgbaar door stor
ting of overmaking van 10,per
exemplaar op postrekening nr.
2249700 t.n.v. PAGV, postbus 430,
8200 AKI Lelystad, onder vermel
ding van hetgeen verlangd wordt.
De knollen van de Gigant zijn
plat-rond-ovaal, vrij vlakogig en
lichtgeelvlezig-
re konsumptie- en 68 hektare poo
taardappelen geteeld. De
konsumptie-opbrengsten liggen in
een vijf-jaar-gemiddelde ongeveer
re konsumptie- en 68 hektare poot-
aardappelen geteeld. De
grote Giganten vinden hun weg naar
de verwerkende industrie waar zij als
grondstof dienen voor 'Backers'.
Het pootgoed vindt, naast een afzet
op de Nederlandse markt een afzet
over de hele wereld. Het bedrijf C.
Meyer b.v. krijgt door toelating op
diverse rassenlijsten de mogelijkheid
meerdere markten met Gigant ken
nis te laten maken. Gigant werd in
1985 op de Spaanse en de Oost-
Duitse rassenlijst op genomen. Per 1
januari 1987 komt Gigant op de"
EG-lijst.
"De export van aardappelen loopt
onder de huidige omstandigheden
redelijk, wat mogelijk is komt er
uit", aldus ir. P. Hijma van het pro-
duktschap voor aardappelen. Per 1
november was van oogst 1986
177.000 ton geëxporteerd terwijl dat
er op hetzelfde moment in 1985
115.000 ton was.
Overigens was 1985 een bijzonder
slecht jaar wat de export betreft. De
voorsprong met vorigjaar zit voor
een niet onbelangrijk deel in de EG:
er is meer geëxporteerd naar Portu
gal, Spanje, België en het Verenigd
Koninkrijk. Daarnaast is een extra
kantum naar Brazilië gegaan, en wel
ca. 31.500 ton, een meevaller. Overi
gens is deze export inmiddels opge
houden. Bij een iets hoger prijsnivo
dan vorig jaar zijn de vooruitzichten
voor de export volgens Hijma iets
rooskleuriger. Overigens moet er
nog wel meer dan een miljoen ton
over onze grenzen.
Fresco - een vroeg A.M.-ras met
perspektief voor de Nederlandse
aardappelteelt
Het aardappelras Fresco, gekweekt
door Cebeco-Handelsraad, is in 1985
opgenomen in de Nederlandse Ras
senlijst voor Landbouwgewassen. In
de afgelopen twee seizoenen zijn de
beproeving en de introduktie verder
uitgebreid en is het ras op grotere
schaal in teelt gebracht. De afzet heeft
in verschillende richtingen plaatsge
vonden. Via de kollekterende handel
is Fresco zowel als konsumptie
aardappel als naar de frites- en chips
industrie afgezet.
Fresco is een produktief, vroegrijp
ras, dat bij vroeg rooien zeer hoge op
brengsten geeft, zowel op klei- als op
zandgronden.
De ziekteresistentie is zeer goed te
noemen. De vatbaarheid voor phy
tophthora, virusziekten en schurft is
gering, terwijl het ras resistentie be
zit tegen biotype A van het aardap-
pelcystenaaltje. Laatstgenoemde
eigenschap wordt voor Nederland en
de ons omringende landen steeds be
langrijker.
Op grond van de resultaten van de af
gelopen jaren verwacht Cebeco-
Handelsraad in het komende seizoen
een flinke uitbreiding te kunnen ge
ven aan de teelt van Fresco in Neder
land. Een uitbreiding die dit
AM-resistente ras verdient.
Twee suksesvolle veredelaars, na 15 jaar 'monnikenwerk', Albertus Bakker
(links) en ir. Ubbo Mansholt, bij een partij Prior die klaar staat om te wor
den afgeleverd aan de frites-industrie
Al zo'n 20 jaar discussiëren we in de E.E.G. over een marktordening
voor aardappelen. Zo af en toe worden er hernieuwde pogingen in
het werk gesteld om tot zo'n organisatievorm te komen. Ook nu weer
wordt hard gewerkt om de aardappelmarkt te reguleren. Ditmaal zijn
het vooral de vroege aardappels, die onder de loupe genomen
worden.
6
Vrijdag 21 november 1986