Stabilisatie van graszaadteelt bij
ca. 20.000 ha lijkt gewenst
'Na oogst
Prijsverwachtingen van meeste soorten goed
Tabel 2 Aandeel van de belangrijkste soorten graszaad in procenten van het
Nederlands areaal
1970 1975 1980 1986
De graszaadteelt in Nederland
heeft de laatste jaren een omvang
van zo'n 15.000-20.000 ha. Op dit
moment zijn de prijsverwachtin
gen van de meeste soorten goed.
Gezien het marktgebeuren van
vraag en aanbod bij dit vrije pro-
dukt lijkt een stabilisatie van de
teelt rond 20.000 ha wenselijk.
Wanneer de teler voldoende ken
nis van en aandacht voor dit ge
was heeft, kan graszaad zeker
konkurreren met de granen. Wel
zijn de kg-opbrengsten per ha
minder zeker. Deze zullen van jaar
tot jaar sterk variëren.
De drie grote gewassen voor de akker
bouwbedrijven, granen, aardappelen
en suikerbieten besloegen in 1986 in
Nederland samen 84% van de totale
oppervlakte akkerbouwgewassen ex-
klusief de oppervlakte snijmais. In het
zuidwestelijk kleigebied is dat duide
lijk lager, namelijk 76%. De overige
gewassen hebben in het Zuidwesten
een groot aandeel in het bouwplan.
Het aandeel graszaad is 6,4% t.o.v.
3,4% in Nederland.
De laatste jaren ligt het areaal gras
zaad in Nederland tussen de 15.000 en
20.000 ha. In 1985 bedroeg de opper
vlakte graszaad 15.500 ha. Dit klei
nere areaal is mede te wijten aan de
moeilijkheden rond de inzaai tenge
volge van de weersomstandigheden in
1984. Voor het oogstjaar 1986 was het
areaal uitgebreid tot ruim 19.000 ha.
In het zuidwestelijk kleigebied ligt
hiervan 11.500 ha of 60% van het lan
delijk areaal. Dit is vooral een gevolg
van de mindere intensiteit van het
bouwplan. Zie tabel 1.
Tabel 1 Aandeel van de gewassen in
het bouwplan in van de totale op
pervlakte akkerbouw exklusief snij
mais (CBS 1986)
Gewas
Granen
Aardappelen
Suikerbieten
Neder- Zuidwes-
land telijk
klei
gebied
30 33
30 22
24 21
Subtotaal
Overig
waarvan
graszaad
84
16
3,4
76
24
6,4
Marktvooruitzichten
De afzetmogelijkheden en de prijzen
van graszaden zijn op dit moment
gunstig, vooral van de fijne grassoor
ten als veldbeemd. De graszaadteelt
wordt door de EEG ondersteund door
middel van een bedrag per kg gecer
tificeerd zaaizaad afhankelijk van de
soort.
Deze toeslag bedraagt voor timothee
ƒ181,29, veldbeemd ƒ80,48, rood-
zwenkgras ƒ76,42 en voor Engels
raaigras, afhankelijk van het ras,
ƒ39,56, ƒ56,36 of ƒ72,35 per 100 kg
gecertificeerd zaad voor het seizoen
1986/1987.
De prijs moet verder uit de markt ko
men en is dus onderhevig aan het nor
male spel van vraag en aanbod binnen
de EEG en op de wereldmarkt. Bin
nen Nederland is een aantal gere
nommeerde kwekers- handelaren
gevestigd die over goede rassen be
schikken.
Deze Nederlandse rassen worden ook
in het buitenland, met name in Dene
marken, onder licentie geteeld. Door
de lage koers van het pond en de dol
lar is konkurrentie te verwachten uit
Engeland en Amerika. Gezien het
marktgebeuren van vraag en aanbod
bij dit vrije produkt lijkt een stabili
satie van de teelt rond 20.000 ha voor
de komende jaren wellicht het meest
gewenst.
De teelt van graszaad is geheel een
kontraktteelt. Bij de partikuliere fir
ma's zijn dit participatiekontrakten
meestal op basis 75-25. Hierbij is van
de gemiddelde verkoopprijs na aftrek
van de verkoopkosten 75% voor de
teler en 25% voor de kweker - han
delaar, terwijl de EEG-toeslag volle
dig voor de teler is. Er wordt meestal
een minimum prijs gehanteerd, terwijl
er ook vaste prijskontrakten zijn. De
vertrouwenscommissies die bij de fir
ma's zijn ingesteld kontroleren deze
gang van zaken.
De firma's zullen in het algemeen die
arealen en rassen proberen te kon
trakteren waarvoor zij ook afzet ver
wachten, al blijven er natuurlijk altijd
verrassingen en tegenvallers zowel bij
de produktie als bij de afzet.
Raaigrassen
Volgens tabel 2 is het aandeel Engels
raaigras gegroeid tot ongeveer de helft
van het totale areaal.
Veelal wordt Engels raaigras eenmaal
geoogst doch de laatste jaren komt er
meer belangstelling voor twee
oogstjaren.
De teelt is betrekkelijk eenvoudig ver
geleken met de gazongrassen en ook
de kg-opbrengst is wat minder aan
sterke schommelingen onderhevig.
Het kan gezaaid worden zowel onder
dekvrucht als in september in open
land. Deze soort past dus goed op de
bedrijven met veel rooivruchten in het
bouwplan. Naast de hooitypen en de
weidetypen staan de laatste jaren de
moderne grasveldtypen sterk in de be
langstelling. De teelt van Italiaans
raaigras is de laatste jaren in Neder
land beperkter van omvang gewor
den. Deze teelt is vooral interessant
op de zandgronden en op de gemeng
de bedrijven waar in het voorjaar in
mei eerst nog een snede ruwvor kan
worden gewonnen waarna het gewas
blijft liggen voor de zaad teelt.
Gazongrassen: veldbeemd en
roodzwenk
Het veldbeemd is wel de moeilijkst te
telen grassoort maar kan door de gel
delijke opbrengst per ha het hoogste
saldo geven van de 4 belangrijkste
graszaadsoorten. Zowel veldbeemd
als roodzwenk zijn langzaam groeien
de soorten en dienen onder dekvrucht
te worden gezaaid. Aangezien ze
meestal 2 oogstjaren blijven liggen,
plegen ze nogal een aanslag op de sa
menstelling van het bouwplan.
In een intensief bouwplan met 50%
of meer rooivruchten passen deze
soorten dan ook niet zo goed. Daar
waar 1 op 4 teelt vanwege vruchtwis-
selingseisen niet goed mogelijk of ge
wenst geacht wordt, zijn er wel goede
mogelijkheden voor deze teelten. Een
ruimer bouwplan geeft een grotere
bodemvruchtbaarheid, minder bo
demgebonden ziekten en mede daar
door vaak hogere opbrengsten.
Een tweejarige graszaadstoppel in
kombinatie met een nateelt als wik
ken laat een uitstekende grond ach
ter voor het volgende gewas, meestal
aardappelen of bieten. Vereist is een
goede kennis van de teelt. De diverse
teeltmaatregelen als de keuze van de
dekvrucht, najaarsbehandeling en de
bemesting hebben een grote invloed
op het aantal zaadstengels en dus op
"de opbrengst. Het weer tijdens de
zaadzetting in het voorjaar is van gro
te invloed op de verschillen in kg op
brengst tussen de soorten en de jaren
onderling.
Toch weten goede telers die veel zorg
aan hun graszaad besteden goede op
brengsten te behalen. Ook de moge
lijkheid van een goede graanopslag en
grassenbestrijding is van invloed op
de keuze van de te telen grassoort. Zo
kan in de zwenkgrassen Fusilade of
Fervinal toegepast worden tegen duist
en tarwe-opslag. In veldbeemd is hier
tegen alleen het minder bedrijfszeke-
re en soms ook schade veroorzakende
middel TCA voorhanden. De ervaren
graszaadtelers zaaien veldbeemd dan
ook het liefst onder dekvrucht vlas of
erwten. Roodzwenkgras met forse
uitlopers wordt in Nederland vrijwel
niet meer geteeld.
Deze week heeft Droogbedrijf
J.G. Timmerman BV te Kortge-
ne nog overjarig gras geoogst van
een graszaadperceel bij de heer
J.J. Goense te Ovezande. Het
gewas zou worden onderge-
ploegd maar door er na de gras-
zaadoogst nog eens ca. 300 kg
KAS op te strooien is de groei
weer flink op gang gekomen. De
heer Timmerman meent dat deze
'naoogst' voor zowel de boer als
de drogerij best interssant is; 'de
boer vangt toch nog tussen
ƒ200,en ƒ300,gulden per ha
ekstra, terwijl wij het gewas best
kunnen verwerken. Ze levert wel
iswaar niet de kwaliteit van luzer
ne maar er is een markt voor en
de afzet vormt voor ons geen
probleem'. De machine op de
foto oogst bij Goense engels raai
van het hooitype. Timmerman
verwerkt jaarlijks ca. 1500 ha lu
cerne en aansluitend in het na
jaar ca. 1000 ha groenbemester.
Dit najaar overigens minder
want als gevolg van uit vriezen,
Tribunil-schade en droogte zijn
enige honderden ha's uitgeval
len. Ook groene luizen hebben
schade aangericht. De verwer
king van het produkt is dit jaar
goed verlopen. Wel heeft het
droogbedrijf als gevolg van de
droogte afgelopen zomer ca. 3
weken stilgelegen; als gevolg van
vochttekort was de groei uit het
gewas. Daardoor ligt de produk
tie ca. 10% achter bij andere ja
ren, een achterstand die volgens
de heer Timmerman niet meer in
gelopen kan worden. J.W.
Engels raaigras
23
40
47
53
Italiaans raaigras
17
11
6
5
Veldbeemd
20
19
23
17
Roodzwenk
21
24
16
13
Overige soorten
19
6
8
12
Totaal
100
100
100
100
Tabel 3 Geschikte dekvruchten of open land zaai
winter-
z. tarwe vlas
blauw- open
land
tarwe z.gerst
erwten
veldbonen
maan
zaad
Engels raaigras x
Veldbeemd x
Roodzwenk
gewoon x
Roodzwenk fijne
uitl. x
Roodzwenk forse
uitl. x
x
x
x
x
x
x
x
x
In het Zuidwesten wordt 6,4% van het totale akkerbouwareaal door graszaad
teelt ingenomen.
Tabel 4 Saldoberekening per gewas
Gewas
Winter
Voer-
Engels
Engels
Veld
Roodzwe
nk
tarwe
erwten
raai
raai
beemd gewoon en
h.t.
g.v.t.
fijne uitl.
kg opbrengst/ha
8000
5000
1750
1350
1300
1100
prijs per kg 1)
0,47
0,82
2,40
3,30
3,60
3,90
.stro ton/ha
4,4
1,5
8
6
5
4
prijs per ton
80
120
120
120
140
100
a. geldopbrengst
4110
4280
5160
5175
5380
4690
toegerekende kosten:
zaaizaad
190
390
40
50
30
30
bemesting
305
215
220
240
250
205
onkruidbestr.
200
200
300
300
250
185
ziektebestr.
240
120
10
10
50
verzekering, rente
60
60
60
60
80
70
keuring, analyse
145
145
140
140
transport
95
85
70
60
drogen
145
200
320
270
schonen
360
330
395
470
loonwerk
550
615
1000
920
940
900
b. totaal
1690
1800
2550
2410
2205
2060
Saldo (a-b)
2420
2480
2610
2765
3175
2630
1) Voor graszaad is de genoemde telersprijs inklusief de EEG-toeslag.
Engels raaigras kan in september ge
zaaid worden tot uiterlijk 1 oktober.
Vroege hooitypen echter niet later dan
de derde week van september, daar
na wordt de opbrengst belangrijk
minder. Op de lichte gronden wordt
open land zaai het meest toegepast.
Op de zware gronden kan beter on
der dekvrucht gezaaid worden, b.v.
onder wintertarwe in maart - april.
Veldbeemd en roodzwenk dienen on
der wintertarwe gezaaid te worden zo
spoedig mogelijk na het zaaien van de
tarwe tot uiterlijk in december. Bij
teeltmaatregelen in de tarwe dient re
kening te worden gehouden met het
ondergezaaide gras.
Zo zijn rassen met een goede geschikt
heid als dekvrucht zoals Arminda,
laurus, Miller, rijenzaai op 25 cm,
niet te veel zaaizaad en een niet te for
se eerste N-gift gunstig voor het gras
zaad en weinig nadelig voor de
tarwe-opbrengst. Met de toepassing
van bodemherbiciden dient ook reke
ning te worden gehouden. Om die re
den kan veldbeemd niet gezaaid
worden onder blauwmaanzaad i.v.m.
de Asuloxbespuiting, roodzwenk kan
daar beter tegen.
Bij de dekvrucht erwten is het nieu
we ras Solara het meest geschikt.
Saldo
De saldovergelijking in tabel 4 spreekt
voor zich. Het geeft een indruk van
de mogelijkheden en de verschillen die
er zijn.
Bij graszaad hebben we te maken met
niet alleen verschillende soorten maar
ook vele verschillende rassen, waar
voor ook verschillende minimumprij
zen gelden. De hier vermelde prijzen
per kg zijn iets verhoogde minimum
prijzen voor de belangrijkste rassen
omdat er meestal wel een nabetaling
plaatsvindt. Voor oogst 1985 en 1986
zijn de uit te betalen telersprijzen ho
ger, vooral voor veldbeemd door de
gunstige marktprijs. In de tabel is er
bij Engels raaigras van uitgegaan dat
van stam wordt gedorst. Het kan ech
ter ook worden voorgemaaid en uit
zwad worden gedorst, waardoor er
geen of veel minder droogkosten zijn.
De saldo's van graszaad zijn onder
gemiddelde omstandigheden konkur-
rerend met wintertarwe en voererw-
ten. Medebepalend zijn de werkelijke
kg-opbrengsten die op een bepaald
bedrijf haalbaar zijn, de prijs en af-
zetvooruitzichten en de inpasbaarheid
in het totale bouwplan. De oogst valt
op een gunstig tijdstip en het laat een
goede stoppel na voor het volggewas.
Graszaad geeft verruiming in het
bouwplan en vereist geen extra in
vesteringen in werktuigen of ge
bouwen.
Namens de Konsulentschappen voor
de Akker- en Tuinbouw in
Zuidwest Nederland,
ing. A. Bakker,
bedrijfsvoorlichter
CAT-Goes
12
Vrijdag 21 november 1986
