Ondanks forse prijsdaling
hapert Amerikaanse export
s
Steeds meer vraagtekens bij Reagan's landbouwbeleid
Democraten meer
boer-vriendelijk?
Washington. Hoe staat het met de Amerikaanse landbouw op het
ogenblik? Wij vragen het aan ir. Jan Sonneveld. Sinds kort is hij
landbouwraad in Washington. De vraag heeft als achtergrond: Wat
hebben boeren en tuinders aan deze kant van de Atlantische Oceaan
te verwachten van de Amerikanen? Zal de strijd om afzetmarkten
nog heviger worden? Wat gebeurt er met de prijzen? Vanuit zijn di
plomatieke post kan Sonneveld het slagveld overzien. Al zegt hij zelf:
De Verenigde Staten is een groot land, erg gecompliceerd. De moge
lijkheid is beperkt om vanuit Washington een afgewogen oordeel te
hebben.
Weinig kansen voor
jonge boerenimmigrant
Jonge boeren, zonder veel geld,
die willen emigreren, hebben in
Amerika weinig kansen. Dat is
de mening van ir. J. Sonneveld.
Er wordt hier ook teveel gepro
duceerd en er zijn zelfs teveel
boeren, meldt hij vanuit Was
hington. Weliswaar is de dollar
niet zo duur meer en zijn de
grondprijzen gedaald, maar wij
gaan moeilijke tijden tegemoet.
Er zou best eens een contingente-
ring voor de melkproduktie kun
nen komen. Als nieuwkomer zal
het dan erg moeilijk worden een
quotum te bemachtigen. Ook in
de akkerbouw gelden min of
meer historische produktierech-
ten. "Al met al is het nou niet
zo'n erg vrije markt om in te
springen!"
Het gaat nu nog niet slecht met de
landbouw. De prijzen zijn weliswaar
gedaald, maar dat geldt ook voor de
kosten. Bovendien gaat er nog veel
overheidsgeld naar de boeren. Een
boer in de staat lowa zei mij, dat hij
meer dan de helft van zijn inkomen
rechtstreeks van de overheid ont
vangt. Hij beseft dat die bron wel
eens zou kunnen opdrogen", zo ver
telt Sonneveld. Er wordt aan de
kraan gedraaid. Er zijn politici die
het beleid graag zouden spenen van
subsidies. Zover is het nog niet in dit
land, maar er zijn krachten die erop
aan sturen.
Tien procent van de boeren zit echt
in grote financiële problemen. Oor
zaak is meestal dat zij in de zeventi
ger jaren flink geïnvesteerd hebben
met vreemd kapitaal en hoge rente.
Terwijl de rente nu ruim 10 procent
is en de inflatie 2 a 3 procent, zijn er
nog boeren die 20 procent of soms
nog hogere rente moeten betalen
voor langlopende schulden. Banken
zijn in problemen geraakt door
waardedaling van landbouwgrond,
onderpand van de lening.
Uit het verhaal van ir. Sonneveld is
de conclusie te trekken dat de situa
tie nog veel slechter kan worden
voor de boeren. Dat zit ingebakken
in beleid tot 1989, vastgelegd in een
landbouwwet, de Farm Bill die om
de vier jaar wordt vastgesteld. Als
het aan president Reagan had gele
gen, dan was het mes meteen rigou
reus gezet in allerlei subsidies, maar
de landbouwlobby heeft dat weten te
voorkomen. Belangrijk doel van de
Farm Bill '85 is de concurrentie
kracht van de Amerikaanse land
bouw te versterken, vooral door de
prijzen te verlagen. De overschotten
moeten teruggedrongen en de over
heidsuitgaven verminderd. Welis
waar wordt ook het op peil houden
van agrarische inkomens genoemd,
maar op korte termijn lijkt dat met
deze Farm Bill onder de huidige om
standigheden een doekje voor het
bloeden.
Hoever moeten
de prijzen nog zakken
Voor belangrijke produkten als tar
we, voedergranen en soja heeft Was
hington de prijzen fors verlaagd.
Daarvan zijn vooral de soja-telers de
dupe geworden, omdat boeren die
tarwe en voedergranen verbouwen
nog inkomenstoeslagen kunnen krij
gen. Deze zogenaamde deficiency-
payments overbruggen het verschil
tussen marktprijs en richtprijs. In
een overschotsituatie kan de markt
prijs dalen tot een vastgesteld mini
mum niveau. Dit is de prijs (loan ra-
te) waarvoor de Amerikaanse over
heid boeren geld wil lenen met hun
oogst als onderpand. De richtprijs
(target price) wordt door de over
heid vastgesteld en geeft de gewenste
marktprijs aan waarbij de boeren
een redelijk inkomen verdienen. Op
merkelijk verschil met de EG is dat
de Amerikaanse boeren vrij zijn om
gebruik te maken van de over
heidssteun. Als voorwaarde geldt
dat de boeren hun produktie beper
ken. In de Farm Bill is de loan rate
voor tarwe dit jaar met 9 procent
verlaagd en voor voedergranen met
Vrijdag 7 november 1986
6 procent. De richtprijzen zijn twee
jaar bevroren, maar kunnen daarna
worden verlaagd. Begin dit jaar
heeft de minister van landbouw de
loan rate voor tarwe en voedergra
nen nog eens aanvullend met 20 pro
cent verlaagd. De loan rate voor so-
jatelers wordt bepaald op ongeveer
80 procent van de gemiddelde
marktprijzen in die van de vijf voor
gaande jaren.
De reactie van Sonneveld: Niemand
kan geloven dat deze ontwikkeling
naar een steeds lager prijsniveau kan
blijven bestaan. Er worden vraagte
kens gezet bij de bewering dat als je
de zaak op z'n beloop laat, op een
gegeven moment de Amerikanen wel
weer aan de bak komen. En het be
wijs is ook al geleverd: Men had ge
hoopt dat door veel lagere prijzen er
méér geëxporteerd zou kunnen wor
den. Dat blijkt niet het geval en in
agrarische kring vraagt men zich
angstig af: Hoever moeten de prij
zen nog zakken om onze spullen
kwijt te raken? Ook een^ aantal
geestdriftige aanhangers van de
Reagan-politiek realiseert zich nu
dat de wereldmarkt verzadigd is en
dat een deel van de problemen in ei
gen huis opgelost moet worden. Het
is duidelijk dat een echt vrije wereld
markt van landbouwprodukten niet
bestaat.
Door de verkoopprijzen veel verder
te verlagen dan de opbrengstprijzen
voor de boeren zijn de subsidies van
de overheid gigantisch opgelopen.
Tot meer dan 30 miljard dit jaar.
Daarbij zijn dan nog niet eens de
voedselbronnen begrepen' voor de
armen, welke uitgaven ook op de
landbouwbegroting drukken. Zo'n
beleid werkt dus niet bepaald mee
aan de beteugeling van de overheids
uitgaven. En het is juist een boeren-
organisatie als Farm Bureau ge
weest die heeft aangedrongen op
vermindering van de overheidsschul
den ten einde zo rentedaling te sti
muleren. Farm Bureau heeft nauwe
relaties met de Republikeinse partij.
Concurrentiekracht
Voor de deze week gehouden verkie
zingen, waarbij het er vooral om
ging of president Reagan's republi
keinse partij in de Senaat een meer
derheid zou kunnen behouden,
speelde de landbouwpolitiek een rol
in enkele staten. De democraten ver
weten de republikeinen dat zij ver
antwoordelijk zijn voor de crisis in
de landbouw. Maar de republikei
nen probeerden goede sier te maken
met de resultaten van de voorberei
dende GATT-besprekingen (over
eenkomsten inzake handel en tarie
ven) van vorige maand in Punta del
Este. Alleen door een internationale
aanpak is de wereldwijde landbouw
crisis op te lossen stellen zij. "Wel
dat hebben wij bereikt door keihard
vast te houden aan onze eisen". Al
dus de republikeinen.
Hoe taxeert ir. Sonneveld de concur
rentiekracht van de Amerikanen?
Om te beginnen is een aantal zaken
drastisch veranderd sinds de discus
sie over de Farm Bill. De energieprij
zen zijn gedaald, de rentestand is ge
daald en de dollar is ook aanzienlijk
in waarde gedaald ten opzichte van
een belangrijke concurrent als de
EG. Dat betekent toch dat een aan
tal produkten nu beter verkoopbaar
moet zijn geworden. Een beleid dat
de concurrentieverhoudingen ineens
25 procent verandert ten gunste van
de VS, dat is een geweldige omme
zwaai. Aldus Sonneveld.
Werkende industrie
Voor een aantal basisprodukten,
met name granen, zijn de Amerika
nen volgens de Nederlandse land
bouwraad redelijk concurrerend.
Maar wat betreft de verwerking van
de produkten moeten de Amerika
nen zijn inziens geweldig op hun tel
len passen. "Daar staan zij niet op
het hoogste niveau. Daar hebben zij
het zicht verloren op hun dooreenge-,
nomen geringere produktiviteit".
Als voorbeeld wijst hij op de sector
van champignonconserven. Hoewel
de consumptie voortdurend stijgt (2
procent per jaar) is de binnenlandse
produktie 19 procent gedaald en
steeg de invoer met 14 procent vorig
jaar.
Volgens Sonneveld nemen de Ameri
kanen veel hogere margen in de ver
werkende industrie dan elders, zoals
in Europa. Dat geldt bijvoorbeeld
ook voor de zuivelsector, die nu nog
afgeschermd wordt van de interna
tionale handel. "Als die markt maar
een beetje toegankelijker gemaakt
zou worden, dan zou dat voor Ne
derland een heel interessante zaak
Ir. Jan Sonneveld, landbouwraad in
Washington.
zijn", meent Sonneveld, die de kans
vrij groot acht dat er aan de huidige
beschermende maatregelen getornd
zal worden. 't Is toch bijna niet te
geloven dat een land als de Verenig
de Staten waar de klant zozeer ko
ning is, het zich kan permitteren om
zo'n 240 miljoen consumenten Eu
ropese kaas te onthouden". In Pun
ta del Este hebben de Amerikanen
gezegd ook over zuivel te willen on
derhandelen.
Wat de vleessector betreft voeren de
Amerikanen nog steeds een uiterst
strikt invoerbeleid, mede gebaseerd
op veterinaire en fytosanitaire re
gels: "Als men zegt ook daarover te
willen praten, dan waag ik het te be
twijfelen of zij wel weten hoeveel
van dat soort regels zij hebben. Als
dat echt aan de orde zou komen, kan
dat voor de Amerikanen ingrijpende
gevolgen hebben", voorspelt Son
neveld.
Loterij
Naarmate de situatie voor de boeren
slechter wordt en grond uit produk
tie gaat, zou je verwachten dat er in
uitgesproken landbouwstaten wat
regionale stimuleringsplannen of iets
dergelijks opgezet worden. Want de
landelijke politiek interesseert er
zich niet zo voor. De staten hebben
daar echter geen geld voor. Volgens
Sonneveld is er wel in enkele staten
een economisch ontwikkelingsplan,
maar de budgetten worden gevoed
door loterijen. Tweeëntwintig staten
hebben een wetsontwerp in voorbe
reiding om ook zo'n loterij te begin
nen. Blijkbaar is geen normale be
lastingheffing .mogelijk voor zo'n
fonds. Een overheid die zo aan z'n
centen moet komen, heeft zeker
geen armslag om een soort platte
landsbeleid te voeren.
Wel is het zo dat men nationaal be
reid is geld op tafel te leggen om bij
voorbeeld erosie tegen te gaan in ge
bieden waar landbouwgrond uit pro
duktie gaat. Maar dan strekt de zorg
zich meer uit tot de natuur dan tot
de mensen die eerst een boterham op
die grond verdienden.
Helft is nevenbedrljf
Ongeveer de helft van de Ameri
kaanse landbouwbedrijven wordt als
nevenbedrijf uitgeoefend. "De le
vensvatbaarheid van de bedrijven
wordt dus niet alleen bepaald door
efficiëncy maar ook door de moge
lijkheid er iets naast te doen", con
cludeert Sonneveld. Een nevenbe
drijf hoeft per defenitie beslist geen
klein bedrijf te zijn. "Vergeet niet",
aldus Sonneveld, "de Amerikaanse
samenleving wordt gekenmerkt door
ondernemend bezig zijn. Men is
flexibel. Het is ook moeilijk om een
bepaalde groep aan te wijzen die nu
extra in de zorgen zit. Je kunt niet
zeggen het zijn de middenbedrijven
of kleine bedrijven die kapot gaan.
't Is een heel individuele zaak".
Bartele A. Bokma
Zal er na de verkiezingen van
dinsdag jl. wat veranderen in de
Amerikaanse landbouwpolitiek?
De democraten hebben nu zowel
in de Senaat als in het Huis van
Afgevaardigden een meerderheid
en kunnen het derhalve de repu
blikeinse president Reagan be
hoorlijk lastig maken. "Er is ge
ringe hoop dat er nu wat meer
overleg tussen de VS en EG zal
komen", zei NCBTB-voorzitter
Jaap van der Veen woensdag
morgen. Feit is dat de Nationaal
Farmers Union (NSU) nauwe
bindingen heeft met de demo
craten.
De NFU stelt het agrarisch ge
zinsbedrijf als hoeksteen voor
het beleid. In hun verkiezings
campagne hebben de democra
ten benadrukt dat zij het han
delstekort van de VS willen ver
minderen. Misschien dat de de
mocraten nu kans zien de aller-
scherpste kantjes van Farm Bill
te slijpen. De democraten zijn
ook iets minder vies van over
heidsbemoeienis met de agrari
sche sector. Maar men hoeft niet
te rekenen op grote wijzigingen
in het Amerikaanse landbouwbe
leid de komende twee jaar.
13
Voor belangrijke produkten als tarwe, voedergranen en soja heeft
Washington de prijzen fors verlaagd. Vanwege inkomenstoeslagen zijn de
telers van tarwe en voedergranen daar niet in de eerste plaats de dupe
van geworden.
Opmerkelijk verschil met de EG is dat de Amerikaanse boeren vrij zijn
om gebruik te maken van de overheidssteun. Als voorwaarde geldt dat de
boeren hun produktie beperken.
