kan nog veel beter
Veiling-klaar-maken prei: kwaliteit
tegen te gaan
Slakken kunnen veel schade veroorzaken
Methoden om resistentie
"Een wonder in de
grond"
Marktbericht graszaden 1986.3
Aan de sterke uitbreiding van de preiteelt voor de verse markt gedu
rende de afgelopen jaren (1750 ha in 1982/1983 tot 2687 ha in
1985/1986) komt ook dit seizoen nog geen einde. Bij de herfst- en win-
terteelt worden uitbreidingen voorzien van 10 a 15%. Bovendien is
de stand van het gewas goed. Het is dan ook de vraag of de preimarkt
deze steeds uitbreidende teelt zonder problemen kan opvangen. De
extra vraag zal immers voor een belangrijk deel uit het buitenland moe
ten komen. Hiervoor moet een kwaliteitsprodukt worden aangevoerd.
Het oogsten van prei vergt veel arbeid. Let daarbij op de
kwaliteitsaspekten.
De belangrijkste kwaliteitseisen die
aan prei kunnen worden gesteld zijn
dat de prei gezond moet zijn, vrij van
zand, goed afgesneden bij de wortels
en het blad en bovendien goed gesor
teerd en keurig moet worden verpakt.
Om hieraan te voldoen moeten ver
schillende eisen aan het rooi- en was-
gebeuren worden gesteld. De praktijk
heeft geleerd dat die eisen goed haal
baar zijn. Zelfs bij een vergaande me
chanisatie kan er prei van een goede
kwaliteit worden aangevoerd. Dit
vraagt wel de grootst mogelijke aan
dacht bij het oogstgebeuren.
In het oogstgebeuren van prei gaat
veel arbeid zitten. Op veel bedrijven
worden hiervoor studenten en huis
vrouwen ingeschakeld. Onder meer
een goede instruktie en kontrole zijn
dan een absolute noodzaak om een
goed eindprodukt te krijgen. Er wordt
veel goede prei "verprutst" door on
wetendheid of slordigheid. Tracht de
medewerkers goed gemotiveerd te
houden om er konstant een zo goed
mogelijke kwaliteit van te maken. Bij
het veiling-klaar-maken van prei kan
het kwaliteitsverlies worden op
gesplitst in een aantal onderdelen; een
viertal krijgt hier extra aandacht.
Beschadigingen
In principe wordt elke prei beschadigd
doordat de wortels en de puntdelen
van de bladeren eraf worden gesne
den. We beperken ons hier tot de be
schadigingen die niet nodig zijn. Bij
het lichten op het veld kan het bij
voorbeeld gaan om te ondiep losrij-
den of te diep, waardoor de prei met
flinke kracht eruit getrokken moet
worden. Wordt er machinaal gerooid,
dan zijn het meestal de afstelfouten,
valhoogte en het gebruik van open
In de herfst kunnen slakken veel
schade doen aan jonge wintertarwe-
percelen. Door kontroleren van de
percelen en het uitvoeren van een
bestrijding bij een beginaantasting
door slakken is veel schade te
voorkomen.
De grauwe veldsla
Slakken behoren tot de weekdieren.
Men onderscheidt huisjes- en naakte
slakken. In de landbouw doen vrij
wel alleen de naakte slakken schade.
De meest schadelijke slak is de grau
we veldslak. Deze slakkensoort is
een naakte slak welke tot 4 cm lang
kan worden en in kleur varieert van
grijs tot grauwbruin. Grauwe
veldslakken hebben een dunne huid
waardoor lichaamsvocht kan ver
dampen en ook omdat ze geen ge-
schermend huisje bezitten, hebben
de slakken behoefte aan vochtige
lucht. Gedurende vochtige weersom
standigheden, zoals regenachtig
weer, 's nachts en vroeg in de och
tend voelen ze zich het prettigst. On-
der droge omstandigheden zoeken
de slakken vochtige schuilplaatsen
op, welke ze vinden onder kluiten,
planken, bladeren en in slootkanten.
Per jaar brengt iedere slak ongeveer
300 nakomelingen voort. Gelukkig
zijn er beperkende omstandigheden,
zoals droogte en natuurlijke vijan
den, waaronder vogels en mollen,
die er voor zorgen dat de slakkenpo-
pulatie in Nederland binnen bepaal
de grenzen blijft. Gedurende het ge
hele jaar kunnen er slakkeneieren in
de grond aanwezig zijn, maar vooral
in de herfst worden grote hoeveelhe
den eieren in de grond afgezet.
Schade
Slakken vreten zowel levende als rot
tende plantendelen aan. Ze leven
graag in gewassen als klaver, luzer-
Vrijdag 24 oktober 1986
rekken die extra beschadiging veroor
zaken. De indruk bestaat dat die open
gaasrekken meer beschadiging geven
dan in eerste instantie werd gedacht.
Door de prei niet in de rekken te gooi
en maar te leggen en tijdens vervoer
de ergste schokbewegingen te vermij
den zal het kwaliteitsverlies een stuk
minder zijn. Voor een konstruktie van
een ideaal rek is meer inzicht in deze
materie nodig. Bij het schonen van de
prei ontstaat er schade doordat de
messen onvoldoende scherp zijn of
door schoningsfouten. De eerst ge
noemde oorzaak is gemakkelijk op te
lossen door er op toe te zien dat de
messen tijdig weer op scherpte wor
den gemaakt. Het tweede onderdeel
ligt moeilijker omdat daar een kom-
binatie in het spel is van ondeskun
digheid en slordigheid; men vindt
kwantiteit blijkbaar belangrijker dan
kwaliteit. Schoningsfouten zijn te be
perken door als teler regelmatig alle
medewerkers te kontroleren op hun
prestaties. Sommige telers vinden dat
geen leuk karwei, zeker niet als die
medewerkers moeilijk kritiek kunnen
verdragen. Toch zal kontroleren en
eventueel bijsturen noodzakelijk zijn
om schoningsfouten tot een minimum
te brengen.
Zandeffekt
Kwaliteitsproblemen betreffende
zand kan men verdelen in "inwendig
zand" en "uitwendig zand". Het in
wendige zand is met wassen niet te
verwijderen. Dat zand is tijdens de
teelt of bij het veiling-klaar-maken
van de prei tussen de bladeren terecht
gekomen. Heeft men veel problemen
met inwendig zand, dan is het zinvol
om bij de volgende teelt alle teelt- en
rooihandelingen eens kritisch te vol
gen. Zijn het enkele stelen waar dit
ne, koolzaad, karwij, witlof en an
dere gewassen met een zwaar ont
wikkeld bladerdek. In deze gewassen
is het vochtig en er is volop voedsel
aanwezig. We zien dan ook dat slak-
kenvraat vaak optreedt in gewassen
welke geteeld worden na de eerder
genoemde teelten.
In de akkerbouw wordt de meeste
schade ondervonden in wintertarwe
waarbij in het najaar het kiemende
zaad ondergronds massaal kan wor
den aangevreten.
Meermalen' wordt ook een strook
van een jong gewas dat naast klaver
of luzerne groeit, door slakken als
het ware afgegraasd.
Bestrijding
Door de grond voor het zaaien enke
le keren te bewerken, zodat grote
holten en scheuren weggewerkt wor
den, is een eerste bestrijding van de
slakken mogelijk. Op zware gronden
zijn goede resultaten bereikt met
zaaibedkombinaties welke de grond
aandrukken zodat de granen opper
vlakkig gezaaid worden in vaste
grond en de slakken geen schuil
plaats kunnen vinden. De opkomst
is dan snel en de gevaarlijke periode
voor slakkenschade kort. Gebruik
op lichte klei geen zaaibedkombina
ties die slemp kunnen bevorderen.
Als er grote slakkenschade te ver
wachten valt is naast andere maatre
gelen het mengen van het zaaizaad
met slakkenkorrels gewenst.
Kontroleer bij opkomst uw tarwe-
perceel regelmatig zeker als er een
dicht gewas als voorvrucht op het
perceel gestaan heeft. Vindt u slak-
kenvraat dan is bestrijding noodza
kelijk.
Middelen
Voor de bestrijding van slakken zijn
metaldehyde-korrels (7 kg/ha) en
zand waarneembaar is, dan behoren
deze bij het sorteren niet in klasse I
terecht te komen. Het is een lelijk ge
zicht en het heeft bovendien al veel
keuringsproblemen opgeleverd. Het
uitwendige zand is een kwestie van
goed wassen. Daarbij mag men het
zand niet laten aandrogen om bij het
wassen alles zonder schuureffekt
schoon te krijgen. Het beste waseffekt
wordt verkregen wanneer de prei één
voor één onder de sproeiers doorgaat.
Prei wassen in de kisten geeft onde
rin een slecht waseffekt. Mogelijk
zelfs een ophoping van het afgewas
sen zand. Het uitwendige zand be
hoeft in de praktijk geen probleem te
zijn. Het is veel meer een kwestie van
voldoende attent zijn.
Aflevering
Prei gaat natuurlijk in de afzetketen
in kwaliteit achteruit. Afhankelijk
van de aflevering zal er een bepaalde
houdbaarheid ontstaan. Die terug
gang in kwaliteit is erg afhankelijk
van de temperatuur. Het gekoeld af
leveren op de veiling is een positieve
ontwikkeling. Een zelfde opmerking
geldt voor de kleinverpakking waar
bij de plastik folie voor een langza-
Mesurolkorrels (3-5 kg/ha) toe
gelaten.
De werking van metaldehyde berust
voor een groot deel op het onttrek
ken van vocht door kontaktwerking.
Door het afscheiden van slijm zal de
slak proberen aan deze kontaktwer
king te ontkomen. Als de slak tijdig
een vochtige schuilplaats vindt zal
hij vaak herstellen. Regen en vochti
ge omstandigheden zullen de wer
king van metaldehyde-korrels dan
ook bemoeilijken.
Bovendien werkt dit middel slecht
bij temperaturen lager dan 10°C.
Metaldehyde-korrels werken daar
om alleen goed bij droge, warme en
zonnige dagen.
De werking van Mesurolkorrels be
rust meer op een direkte vergiftiging
van de slak door kontaktwerking via
de huid of als maaggifwerking na
opname door de mond. De slak
wordt na het eten van de korrels ver
lamd en sterft daarna. Mesurolkor
rels werken ook bij temperaturen
onder 10°C.
Bij regen en veel vocht verpulveren
zowel de methaldehyde-korrels als
de Mesurolkorrels na een paar da
gen. Blijf dan ook na het toepassen
van deze middelen attent, er kan im
mers opnieuw schade optreden.
Namens de Konsulentschappen voor
de Akkerbouw en de Tuinbouw in
Z.W.-Nederland,
ing. J. v. Hassent
In het vorige week geplaatste be
richt "Er is een wonder gebeurd
in de grond" wordt een op
brengst bij aardappelen vermeld
van 30 ton per ha. Dit is een zet
fout en moet zijn ca. 50 ton.
mere aflevering zorgt. Prei heeft zo,
mede door reeds genoemde positieve
ontwikkelingen, een redelijke lange
houdbaarheid, er van uitgaande dat
de "start" goed was. Met die start be
doelen we een vers produkt. Wordt er
op de veiling een partij aangevoerd
die reeds vijf of zes weken is bewaard
dan zal de houdbaarheid daarvan
minder zijn dan van een vers produkt.
Resistentie tegen gewasbescher
mingsmiddelen is niet alleen een zorg
voor de betrokken industrieën, maar
ook voor de telers en voor ambtena
ren betrokken bij toelatingsbeleid en
voorlichting, en uiteindelijk voor de
gehele samenleving.
Voor de industrie vormt het probleem
een uitdaging: ze moet vooruitlopen
op en denken aan toekomstige ont
wikkelingen, zoals nieuwe teeltmetho-
den waarbij haar produkten
betrokken worden. Ze moet nieuwe
produkten verschaffen die - zo moge
lijk - het probleem verregaand kun
nen voorkomen. En ze moet ook
methoden ontwikkelen om het ont
staan van resistentie tegen thans be
schikbare produkten te verhinderen.
Twee wegen
Binnen de gewasbeschermingsmidde
lenindustrie zijn er duidelijk twee we
gen te onderscheiden rond het
resistentieprobleem. De ene is, het on-
wikkelen van nieuwe produkten met
nieuwe werkingswijzen. Door dit ont
wikkelingswerk kunnen er nieuwe
mogelijkheden voorhanden zijn op
het moment dat de oude produkten
hun effekt gaan verliezen. De andere
weg is, dat men gelijktijdig, of in af
wisseling, een aantal produkten met
verschillende werkingswijzen hanteert
zodat de schadelijke organismen
waarschijnlijk veel moeilijker de
kombinatie van erfelijke eigenschap
pen kunnen ontwikkelen die nodig is
om resistente populaties op te bou
wen. Met realiteitszin moeten we ech-
Vooral in de winterperiode kan de
kwaliteit van de aangevoerde prei zeer
verschillen. De één gokt op vorst en
rooit een voorraadje prei, terwijl de
ander de prei op het veld afschermt.
Afhankelijk van het weer en mogelijk
andere faktoren zal de prei na een
aantal weken op de veiling komen. Bij
de keuring kunnen beide partijen in
dezelfde klasse vallen terwijl de houd
baarheid zeer verschillend is. De be
waarde prei hoeft dit niet altijd te
verliezen daar "vorstschade" ook
flink kwaliteitsverlies kan opleveren.
Vorstschade
Deze schade kan variëren van weinig
(toppen van de bladeren) tot het vol
ledig verloren gaan van de prei. Hoe
de winter ook uitvalt, de kwaliteit van
de prei is direkt na de winter altijd
slechter dan voor de vorst. Een aan
tal telers probeert dit op te vangen
door tijdens de vorst plastik folie aan
te brengen. Enkele anderen verwach
ten meer van een oogst van een opti
male kwaliteit en deze onder ideale
bewaaromstandigheden opslaan. Van
beide ontwikkelingen zijn nog maar
beperkte gegevens beschikbaar. En
tenslotte: de ene winter is de andere
niet.
Ing. H. Deenen,
CAT Tilburg
ter óók vaststellen dat er grenzen zijn
aan de mogelijkheid om voortdurend
nieuwe produkten met nieuwe wer
kingswijzen te ontwikkelen. Een be
langrijk gegeven hierbij vormen de
geweldige kosten daaraan verbonden.
Daarom ook is het veel inspanning
waard om de waardevolle bestrij
dingsmogelijkheden van de bestaan
de produkten zo goed mogelijk te
behouden. Fundamenteel onderzoek
van overheid èn industrie heeft al ge
leid tot het in de praktijk gebruiken
van gekombineerde middelen die het
ontstaan van resistentie bij schimmel-
ziektenbestrijding tot dusverre verhin
derd of minstens uitgesteld hebben.
Ook het afwisselend gebruik van pro
dukten uit verschillende chemische
groepen heeft bewezen een bruikba
re werkwijze te zijn, zowel bij schim
mels als bij insekten en spintmijten en
zelfs onkruiden. Andere methoden
om het resistentie-mechanisme aan te
pakken worden eveneens onderzocht.
In dit kader noemen we ook het sa
menspel met andere, niet:chemische
wijzen van bestrijdingsaanpak. Daar
om zijn industrie en overheid even
eens zeer aktief betrokken bij een juist
gebruik van gewasbeschermingsmid
delen binnen systemen van zogenaam
de geïntegreerde bestrijding. Deze zijn
ook zeer belangrijk voor de hele re-
sistentieproblematiek omdat ze alle
faktoren trachten te omvatten welke
het' beheersen van een ziekte of plaag
kunnen beïnvloeden. Elk van de daar
bij te nemen maatregelen draagt er
dan toe bij om de kans op resistentie
zo klein mogelijk te maken.
Voor 1987 wordt een uitbreiding van
het graszaadareaal verwacht, wat nu
reeds aanleiding kan zijn voor een
afwachtende houding van de kopers
op de markt. Ook in Denemarken en
het Verenigd Koninkrijk lijkt het
areaal toe te nemen. Mede door de
lage koers van het pond sterling kan
de concurrentie uit het Verenigd Ko
ninkrijk hierdoor toenemen.
In het algemeen kan de huidige lage
dollarkoers de export wat bemoei
lijken.
Het Produktschap voor Landbouw-
zaaizaden komt tot de onderstaande
indicaties. Zoals gebruikelijk heb
ben de indicaties betrekking op
groothandelsprijzen, gemiddeld
voor de in Nederland meest verkoch
te rassen, vrij van kweek en duist; de
prijzen kunnen per ras sterk va
riëren.
Engels raaigras
- weidetype 3,— a 3,75 - vroeg
hooitype 2,40 k 2,80 - laat hooi-
type/ 3kf 3,50 - tetraploide ras
sen 2,50 a 4,grasveldtype
3,75 kf 5,25.
Italiaans raaigras
2,40 a 2,60.
Westerwolde raaigras
2,25 k 2,50.
Veldbeemdgras
6,50 k 8,50.
Roodzwenkgras
Gewoon ƒ4,25 k ƒ5,— -ƒ4,25 k
ƒ5,met fijne uitlopers 4,50 a
5,25 - met forse uitlopers 3,— a
3,50.
Rietzwenkgras
4,- a 4,50.
Rietzwenkgras grasveldtype
5,a 6,
