Mest verwerken van toenemend belang
bij oplossen mestproblematiek
r
Land- en tuinbouw
in waterwingebieden
11
HAS-student ing. H.C. Boonman:
4
Biologische bestrijding van insekten veelbelovend
Figuur f Afzet/ verwerkingsschema.
"Mestverwerking kan een belangrijke bijdrage gaan leveren tot het
oplossen van het mestprobleem. Als er een toestand van verzadiging
van de mestmarkt ontstaat, kan mestverwerking weieens het enige al
ternatief worden. Onderzoek naar (verbetering van) verwerkingstech
nieken is dus van groot belang. Het bedrijfsleven en
onderzoeksinstituten zullen hierbij een grote inbreng moeten hebben".
Dat stelt de heer H.C. Boonman in een skriptie waarmee hij medio
dit jaar is afgestudeerd aan de Hogere Agrarische School in Dordrecht.
Hij heeft in het kader van de afstudeeropdracht de afzet- en verwer
kingsmogelijkheden voor mest onderzocht op technische en ekono-
mische haalbaarheid.
Ing. Boonman stelt o.m. dat er legio
mogelijkheden zijn tussen afzet en
verwerkingstechnieken, zoals blijkt
uit figuur 1Het is volgens hem voor
de veehouder met een mestoverschot
belangrijk, dat hij voor zichzelf af
weegt welke kombinatie van afzet en
verwerking voor hem het beste is, er
wel rekening mee houdende, dat alle
technieken nog niet in de praktijk be
proefd zijn.
Om het probleem van de mestover
schotten aan te pakken, zoeken de
overheid en het landbouwbedrijfsle
ven naar alternatieve aanwen
dingsmogelijkheden voor de
mestoverschotten. Er zijn tot op he
den twee hoofdgroepen te onder
scheiden:
1. afzetten: Hiermee wordt bedoeld;
transporteren naar bedrijven met een
mesttekort.
2. verwerken: Onder verwerking van
mest wordt verstaan, dat er produk-
ten ontstaan, die men nuttig kan ge
bruiken dan wel zonder schade in het
milieu kan brengen. De verwerking
van mest is een proces, dat bestaat uit
een aaneenschakeling van technieken.
Afzet/verwerkingsschema
In het afzet/verwerkingsschema (fi
guur 1) dat Boonman heeft opgesteld,
kan men zien welke verbanden er zijn
tussen de verschillende verwer
kingstechnieken en afzetmoge
lijkheden.
Uitgaande van een bepaald soort
mest, kan men denken aan direkte af
zet. Men kan echter ook een of meer
dere verwerkingstechnieken
toepassen. De mest behoeft dus bij
verwerking niet alle processtappen te
doorlopen: Tussentijdse afzet is ook
mogelijk. Hieronder volgt een korte
beschrijving van de afzetmogelijkhe
den en verwerkingstechnieken, die in
figuur 1 aangegeven zijn. Hierbij
wordt de nadruk gelegd op de tech
nische en ekonomische haalbaarheid
op dit moment.
Afzetten
Overtollige mest kan worden afgezet
in mesttekortgebieden, waar akker
en tuinbouwers het kunnen gebruiken
voor de bemesting van het land.
Mestoverschotten kunnen ook over
de landsgrenzen gebracht worden:
Enerzijds door storten in zee. Dit
vindt echter nog niet plaats, omdat de
invloed van mest op het zeemilieu nog
nader onderzocht moet worden. An
derzijds door export. Hiervoor komt
het bedrijfsleven al met enkele plan
nen. Zo wordt bijvoorbeeld mest-
transport per schip naar Senegal en
Saoedi-Arabië overwogen.
Vergisten
Vergisting, ook wel biogaswinning ge
noemd, is bij toepassing op een indi
vidueel landbouwbedrijf nog niet
rendabel, getuige de resultaten van
demonstratieprojekten, die uitge
voerd zijn in het kader van de rege
ling "Steun demonstratieprojekten
energiebesparing" van het Ministerie
van Ekonomische Zaken. Volgens
schattingen van de Stichting Verwer
king Organische Stoffen (3) is het ver
gistingsproces wel rendabel, als
grootschalige biogasfabrieken ge
bouwd worden. Een plan van deze
stichting voorziet in de bouw van en
kele van deze fabrieken.
Scheiden
Mestscheiding dient om op de trans
portkosten te besparen. De vaste mest
14
die hieruit ontstaat, heeft namelijk
een veel kleiner volume dan het uit-
gangsprodukt en kan daardoor tegen
lagere kosten vervoerd worden. Mo
menteel wordt het op zeer kleine
schaal in de praktijk toegepast. Als de
vloeibare mest in de naaste omgeving
afgezet kan worden, biedt scheiding
zeker mogelijkheden. Levert deze af
zet echter problemen op, dan kan de
vloeibare mest gezuiverd worden. De
vaste mest kan waarschijnlijk in de
toekomst ook verbrand worden.
Verbranden
Verbranding kan worden toegepast
om energie te winnen en transport van
overtollige mest overbodig te maken.
Het wordt momenteel al op zeer klei
ne schaal toegepast bij droge pluim
veemest.
Verbranding van de vaste mest, die na
scheiding ontstaat, is nog in een"ex
perimenteel stadium.
Op centraal nivo, bij grootschalige
aanpak, zijn volgens schattingen de
opbrengsten van verbranding onge
veer gelijk aan de kosten. Er zijn ech
ter nog geen plannen om tot de bouw
van een dergelijke grote verbrandings
installatie over te gaan, omdat de af
zet van pluimveedrijfmest tot op
heden geen problemen met zich mee
brengt.
Zuiveren/membraanfiltratie
Om het gehalte aan voor het milieu
Ing. H.C. Boonman.
schadelijke stoffen te verlagen, kan
zuivering worden toegepast. De mest-
vloeistof die na scheiding ontstaat en
kalvergier komen hiervoor in aanmer
king, zoals blijkt uit figuur 1.
Na zuivering mag het effluent, afhan
kelijk van de eisen die de waterkwa
liteitsbeheerders stellen, wel of niet
geloosd worden op het oppervlakte
water. Zo niet, dan moet eerst mem
braanfiltratie worden toegepast.
Zuivering wordt momenteel alleen
toegepast bij kalvergier: Op de Velu-
we staat hiervoor een centrale in
stallatie.
Kosten/Baten
Om een indruk te geven van de kosten
en baten van de afzet en verwer
kingstechnieken, worden deze hieron
der aangegeven. Er wordt uitgegaan
van waarden, die deels op schattingen
en aannamen zijn gebaseerd, die in dit
kort bestek niet behandeld kunnen
worden.
Direkte baten zijn er in de vorm van
vrijkomende energie. Dit geldt voor
vergisten en verbranden van mest. In-
direkt kunnen er ook baten zijn, zo
als bijvoorbeeld besparing op de
transportkosten. De grootte van de
besparing is hierbij echter afhankelijk
van de transportafstand.
Tabel I: Kosten/baten afzet en centrale verwerking van drijfmest m3
drijfmest)
techniek
kosten
baten
transport (over de weg)
vergisten
scheiden
verbranden
zuiveren
membraanfiltratie
1,50 0,15 x km.
4,83 5,15
6,65
7,75 7,75
9,00
2,20
De provincie Noord-Brabant heeft
onlangs aan alle land- en tuinbouw
bedrijven, loonbedrijven en aanver
wante bedrijven in de provincie een
informatiekaart over land- en tuin
bouw in waterwingebieden gestuurd.
Dit is een vervolg op de voorlichtings-
kampagne over de "Verordening be
scherming waterwingebieden in
Noord-Brabant". Verder werden
40.000 huishoudens - in de waterwin
gebieden - voorgelicht over de nieu
we verordening en de gevolgen voor
bewoners en gebruikers. De verorde
ning, die op 1 april j.l. in werking is
getreden, is bedoeld om grondwater,
bestemd voor de openbare drinkwa
tervoorziening, tegen vervuiling te be
schermen. Het gaat bij
waterwingebieden om drie zones: de
60-dagenzone (het eigenlijke winge-
bied), de 10-jaarszone en de
25-jaarszone. Deze namen hangen sa
men met de tijd die het water nodig
heeft om vanaf een bepaald punt in
de bodem bij de winput te arriveren.
Water dat zich op de grens van één
van genoemde zones bevindt, zal na
60 dagen, na 10 jaar of pas na 25 jaar
omhoog worden gepompt. Het gebied
waar het grondwater daadwerkelijk
wordt opgepompt, ligt binnen de
60-dagengrens. De twee zones erom
heen vormen het "beschermingsge-
bied". Aan de grens van de buitenste
zone staan de bekende blauwe borden
met het opschrift "Waterwingebied".
Op het gemeentehuis, bij het water
leidingbedrijf of bij de provincie lig
gen kaarten waarop die zones
aangegeven staan. Deze zijn belang
rijk voor eventuele betrokkenen die
willen nagaan of bepaalde percelen
binnen een waterwingebied vallen. In
voorkomende gevallen zijn een aan
tal beperkende bepalingen van kracht,
onder andere ten aanzien van bestrij
dingsmiddelen, mest en olietanks.
Lijst van gemeenten, gelegen in een
waterwin- of beschermingsgebied
Aalburg, Alphen en Riel, Asten, Ber
gen op Zoom, Berghem, Best, Box
meer, Breda, Budel, Chaam, Deurne,
Eindhoven, Erp, Geldrop, Gilze en
Rijen, Goirle, Haaren, Halsteren,
Heesch, Heeswijk-Dinther, Heeze,
Helmond, Helvoirt, Heusden, Hoe
ven, Huijbergen, Liempde, Lieshout,
Lith, Loon op Zand, Maarheeze, Me-
gen, Nieuw-Ginneken, Nuenen, Nu
land, Oirschot, Oisterwijk,
Oosterhout, Oploo, Oss, Ossen-
drecht, Oudenbosch, Putte, Roosen
daal en Nispen, Rosmalen, Rucphen,
Schijndel, Sint-Oedenrode, Someren,
Son en Breugel, Sprang-Capelle, Til
burg, Veghel, Veldhoven, Vessem,
Vierlingsbeek, Vlijmen, Vught, Waal-
re, Waalwijk, Wanroij, Woensdrecht,
Wouw, Zundert.
DRIJFMEST
DROGE PLUIM
VEEMEST
KALVER
GIER
opslag
opslag
opslag
Vergisten
vergiste
drijfrrest
energie
Scheiden
vaste mest
AFZET
vloeibare mest
Verbranden
Zui veren
|energ
ie as
eff l uentf sl ib f
Membraanf i I trat i e
concentraat
water
Terugwinnen mineralen
i
lozen
mineralen
ui-bgangsprodukten.
-verwerkingstechnieken.
produkten die ontstaan na gebruikmaking van een
verwerkingstechniek.
Om het gehalte aan schadelijke stoffen te verlagen kan gier gezuiverd
worden, zoals hier op het Proefstation Sterksel.
Bestrijding van schadelijke insekten
met behulp van bakteriën, virussen,
schimmels en aaltjes biedt een veel
belovend alternatief in plaats van of
in aanvulling op de chemische
bestrijdingsmiddelen. Dat is af te lei
den uit de onderwerpen die driehon
derdvijftig onderzoekers met elkaar
zullen bespreken op het internatio
nale kongres over biologische insek-
tenbestrijding dat van 18 tot 22
augustus in Veldhoven gehouden
wordt.
Een aanzienlijk deel van de gepro
grammeerde voordrachten is gewijd
aan de bakterie Bacillus thuringien-
sis. Deze produceert sporen die een
giftige stof bevatten die zeer effek-
tief is tegen allerlei schadelijke in
sekten en kevers. Het voordeel van
dit bio-insekticide is dat het ver
spreid kan worden met de bestaande
technieken voor chemische middelen
en dat er verschillende varianten van
bestaan die specifiek tegen bepaalde
soorten ingezet kunnen worden.
Ook zullen de mogelijkheden ter
sprake komen om het vermogen om
dit toxine aan te maken 'in te bou
wen' in planten en deze zo 'resistent'
te maken tegen insekten.
Mikro-organismen of parasieten
Totnogtoe gaat de aandacht binnen
de biologische bestrijding vooral uit
naar methoden met roofinsekten,
zoals de sluipwesp, die schadelijke
insekten parasiteren. 'Deze metho
den zijn suksesvol, maar beperken
zich noodgedwongen tot teelten on
der glas. Buiten de kas zijn ze niet
goed toe te passen. Bakteriën, zoals
Bacillus thuringiensis en virussen,
kunnen daarentegen ook in het open
veld toegepast worden. Bovendien is
een bakterie een relatief eenvoudig
systeem waar men al heel veel van af
weet en dat voor specifieke doelein
den kan worden verfijnd, bijvoor
beeld door middel van genetische
manipulatie', aldus de voorzitter
van het organiserend komité, dr.
Just Vlak.
Over de hele wereld worden er mo
menteel al zo'n 4000 ton bakteriële
insekticiden per jaar geproduceerd.
Vrijdag 29 augustus 1986
