Sociaal Ekonomische Voorlichting
bereikt veel leden van de ZLM
Genieten van de
'laatste' zomerdagen?
Werkverslag Sociaal Ekonomische Voorlichting:
Agrarische Studiereizen
De sociaal ekonomische voorlichting van de ZLM is een neutrale en
objektieve dienstverlening van de ZLM waar veel gebruik van wordt
gemaakt door de leden. Dit blijkt uit het jaarverslag over 1985 - 1986.
Het spreekuur werd bezocht door ca. 250 personen. Er werden 1012
gezinnen bezocht die om advies vroegen, en aan de ondernemer en
zijn gezin zijn 1042 schriftelijke adviezen en rapporten verstrekt.
Door middel van 59 lezingen en gespreksgroepen werden 2648 men
sen bereikt. Aan 17 kursussen werden 67 dagdelen (3 keer 50 minu
ten) besteed met een totaal aantal deelnemers(sters) van 456. Er wer
den 76 artikelen geschreven, waarvoor een grote lezerskring bestaat.
In dit verslagjaar bleek dat voor
goed ingewerkte krachten bij de so
ciaal ekonomische voorlichting een
grote belangstelling bestaat. Vooral
de banken zijn afnemers van gerou
tineerde krachten.
Het inwerken van nieuwe voorlich
ters vraagt tijd en aandacht. Het zou
noodzakelijk zijn, aldus de dienst in
haar verslag, hieraan nog meer tijd
en aandacht te besteden doch het
normale werk dient ook door te
gaan. Het is dan ook van uitzonder
lijk belang dat er nu een mogelijk
heid bestaat om landelijk anticipa
tiekrachten aan te stellen die na een
inwerkperiode direkt ingezet kunnen
worden.
De vraag naar individuele voorlich
ting groeit nog steeds. De SEV zoekt
steeds meer naar samenwerking met
andereri en verwees waar dat nodig
en wenselijk was. 'De voorlichtings
dienst wil haar vertrouwensfunktie
behouden en zo mogelijk nog verder
uitbouwen, onpartijdige en niet-
kommerciële voorlichting is en blijft
noodzakelijk'.
Ondernemerschap van groot belang
Ondernemen is bepaald niet afwach
ten wat de toekomst zal brengen en
je daar zo goed mogelijk bij trachten
aan te passen. Ondernemen is voor
uit proberen te ^ien wat de toekomst
zal brengen en daarvoor tijdig de
geëigende maatregelen nemen.
De volgende ontwikkelingen worden
op dit gebied door de SEV gekonsta-
teerd. Aan de ene kant is er de on
dernemer die zich opstelt als een ma
nager ten behoeve van het bedrijf,
die probeert marktgericht te produ
ceren met een open oog voor bedrijf-
sekonomische aspekten en voor
planmatige beheersing van kosten en
opbrengsten. Hij aanvaardt de uit
daging die op hem afkomt, in
vesteert in vakkennis en laat zich
niet uit het veld slaan. Verder reali
seert hij zich dat de tendens naar be-
drijfsvergroting onmiskenbaar is. In
de meeste gevallen heeft hij een goe
de uitgangspositie of hij, weet die te
verwerven. 'Aan de andere kant zien
we ondernemers en bedrijven die het
nu en in de toekomst moeilijk zullen
krijgen. Hierbij valt te denken aan
bedrijven met een geringe omvang
waarvan, vanwege de beperkende be
palingen van superheffing, interim-
wet en een overschotsituatie van di
verse produkten, financiële offers
zullen worden gevraagd die zij niet
kunnen opbrengen'.
De voorlichters valt het op dat naast
soms spanningen om financiële rede
nen er ook spanningen zijn over za
ken als melk-, mest- en stand-
plaatsproduktierechten (straks mis
schien ook voor suiker en graan,
waarvoor fikse bedragen worden be
taald om het eigen en bedrijfsbelang
veilig te stellen). In de praktijk, zo
wordt in het verslag gekonkludeerd,
verwerven die ondernemers produk-
tierechten die reeds een sterk bedrijf
hebben. Vaak wordt de vraag
gesteld of het aksent niet meer ge
legd moet worden op die bedrijven
die de melk werkelijk nodig hebben
voor hun voortbestaan...
Bedrijfsovername
De bedrijfsoverdracht wordt niet
eenvoudiger, het is immers vaak niet
mogelijk om door uitbreiding van de
produktieomvang op het eigen be
drijf de zoon/dochter een volwaar
dig inkomen te bezorgen en hierdoor
een zekere vermogensvorming te
verkrijgen, zo vermeldt het verslag.
Er dient daarom gezocht te worden
naar alternatieve mogelijkheden bui
ten het bedrijf. Wat opvalt is dat bij
het vormen van een maatschap met
de bedrijfsopvolger op bedrijven
waar slechts bestaansrecht is voor
één kind verschillende ouders menen
dat er toch een plaats opengelaten
moet worden voor het toetreden
(toetredingsbeding) van twee kinde
ren. Ieder gezin dient zijn eigen
oplossing voor dit vraagstuk te vin
den, men dient zich echter goed te
realiseren dat er maar zeer weinig
bedrijven zijn waar voor twee opvol
gers ook in de toekomst perspektie-
ven zijn. Steeds weer wordt onder
vonden dat de andere kinderen
moeite hebben met overdracht tegen
verkeerswaarde van verpachte
grond, zeker van die gronden die
voor een hogere prijs gekocht zijn
dan de verkeerswaarde van verpach
te grond.
Tevens blijkt dat bedrijfsovername
van bedrijven met een niet al te ster
ke positie moeilijk of niet realiseer
baar zal zijn. Of deze bedrijven ver
kocht zullen worden of als part-time
bedrijven zullen worden voortgezet
moet worden afgewacht.
Beleid marktgerichter
De SEV konstateert dat er ten be
hoeve van de landbouw in Neder
land, een meer marktgericht beleid
gevoerd gaat worden. Noch op de
korte noch op de langere termijn zal
het mogelijk blijken om voor een
overschottenmarkt te produceren
zonder dat dit invloed heeft op de
prijsvorming. Iedereen in de land
bouw zal dienen te beseffen, zo staat
in het verslag, dat kostprijsverla
ging, kwaliteitsverbetering en pro-
duktiviteitsverbetering geen loze
kreten maar trefwoorden zijn. Hier
op inspelen is noodzakelijk, indivi
dueel en gezamenlijk. Een uitdaging
om gezamenlijk (landbouworganisa
ties, koöperaties, handel en in
dustrie) te zoeken naar alternatieve
gewassen en/of produkten waarvan
geen overschotten zijn is noodzake
lijk. Het gaat niet alleen om het telen,
maar ook om het tot waarde bren
gen van het produkt en er een afzet
voor kreëren. De wetten inzake mi
lieu aangelegenheden waarmee de in
dividuele ondernemer te maken
krijgt zullen aanpassingen vragen
die niet door iedereen bijgehouden
kunnen worden maar waar wel op
ingespeeld dient te worden. Dit zal
niet zonder de hulp van de overheid
kunnen, zo meent de SEV.
Grondgebruikerszaken
In de afgelopen periode moesten
weer verschillende pachters hun be
drijf kopen. Overnameplannen en
financieringsbegrotingen werden op
gesteld. De lage rentestand maakte
dat velen de pachtgrond die ze aan
geboden kregen kochten. Vroegtij
dig advies vragen over grondgebrui
kerszaken blijkt in de praktijk de
nodige vruchten af te werpen. Dit
zelfde kan gezegd worden over de
ruilverkavelingen in de verschillende
fasen van uitvoering, zo meldt het
verslag.
Projekt 'Rekenen voor beslissen'
Het proefprojekt 'rekenen voor
Denken wij in Nederland eind
augustus, begin september al aan
het woord nazomer, in vele ge
bieden van Europa zomert het in
die periode nog volop. Maar ge
lukkig, de échte hitte is dan voor
bij. Een ideale tijd om er een
paar dagen op uit te trekken en te
genieten van de laatste zomerda
gen van 1986.
Wanneer en waar?
Voor de hele snelle beslissers zijn er
nog enkele plaatsen vrij voor de
Agrarische Studiereis naar de El-
zas/Vogezen, van 25 t/m 30 augus
tus 1986. Een interessante reis met
veel agrarische bezoeken en goed
eten.
Iets meer tijd om te beslissen heeft u
voor de 5-daagse busreis naar de
Harz, van 1 t/m 5 september 1986.
Onbezorgd genieten in een luxe hotel
in een bos- en heuvelrijke omgeving.
Bezoeken aan agrarische bedrijven,
oude, statige steden zoals Goslar en
Göttingen en wandelen in een na
tuurpark.
Heeft u liever wat meer drukte om u
heen, dan is Portugal de juiste be
stemming.
Van 3 t/m 10 september verblijft u
in de prachtige stad Lissabon. Van
hieruit worden ekskursies gemaakt
beslissen', opgezet in de winter
'84/'85 in Zuid-Beveland en Oost
Zeeuws-Vlaanderen, is met tien
groepen in West-Brabant en Zeeland
voortgezet. De samenwerking met
de Rijkslandbouwvoorlichting was
goed. De bijeenkomsten (vijf per
groep), zijn - zo blijkt uit de evalu
atie - tot tevredenheid van deelne
mers en begeleiders verlopen. Door
70% van de deelnemers werd om een
vervolgbijeenkomst gevraagd. Het
doel was het bewust maken van het
belang van bedrijfsekonomisch in
zicht en het aanbrengen van vaardig
heden in het rekenen, gericht op het
nemen van beslissingen ten behoeve
van het bedrijf.
Ook aan andere vormen van groeps-
voorlichting werd veel aandacht
besteed, o.a. aan de voorlichting in
de verschillende fasen van de ruilver
kaveling. In Axel en Zaamslag werd,
in samenwerking met de distriktsin-
genieur van de landinrichtingsdienst,
een inleiding gehouden over 'Wat
betekent de ruilverkaveling voor de
boer'. Dit leidde er mede toe dat er
een aanvraag tot ruilverkaveling
werd ingediend voor dit gebied. In
Woensdrecht werd over hetzelfde
onderwerp een inleiding gehouden in
samenwerking met de NCB. Het
meerjarenplan 'Boerin en Maat
schappij, opgesteld door de agrari
sche kommissie van de Plattelands
vrouwen in samenwerking met de
SEV, is een ander (geslaagd) voor
beeld van groepsvoorlichting door
de SEV.
Financiering
Van de meeste bedrijven, die een be
roep deden op de SEV, werd een li
quiditeitsprognose gemaakt. De
oplossingen die werden gevonden
met de ondernemers bestonden uit
herfinancieringen, het afstoten van
een bedrijfstak, zoeken naar inko
mensmogelijkheden buiten het be
drijf en bedrijfsbeëindiging.
Betalingsmoeilijkheden doen zich
voor in elke bedrijfstak, maar het
diepst slaan de financiële problemen
toe bij de leghennen en opfokbedrij-
ven. Voor veel bedrijven is de situa
tie uitzichtloos. Het is moeilijk om
in deze tijd financieel zwakke bedrij
ven de juiste adviezen te geven. Het
slagen hangt in grote mate af van de
instelling van de betreffende onder
nemer en zijri vrouw. De SEV onder
vindt daarbij soms moeite de men
sen aan te tonen dat het niet gaat om
naar alle windrichtingen en maakt u
kennis met het vriendelijke Portuge
se volk.
Er echt even uit zijn bent u in het
kleine land Luxemburg. De busreis
er na toe door de Ardennen is al de
moeite waard. U logeert in een hotel
in Clervaux, vandaar uit bezoeken
aan de ommuurde stad Luxemburg,
agrarische bezoeken, wijnkelders,
een porseleinfabriek en het kasteel
van Clervaux. De mooie busrit langs
de Moezel geeft u een goed beeld van
de mooie omgeving in dit land, dat
van 11 t/m 16 september 1986 be
zocht wordt.
Zon, zee en aardige mensen zijn de
trefwoorden voor het eiland Kreta.
Maar Kreta biedt meer. Oudheden,
veel landbouw, vaak op een primi
tieve manier uitgeoefend, bergen en
hoogvlaktes, schilderachtige dorp
jes. Van 26 september tot 3 oktober
verblijft u in een hotel aan zee aan
de noordkust van het eiland.
Op het Spaanse eiland Mallorca valt
heel wat te bekijken, schitterende
vergezichten, druipsteengrotten, de
beroemde parels van Mallorca, glas
blazerij, en een ongerept binnenland
met veel boomgaarden: amandelen,
de zekerheid maar om de rentabili
teit van het bedrijf op korte en lange
termijn en of er voldoende beschik
baar komt uit het bedrijf voor le
vensonderhoud, rente, aflossing en
investeringen. In sommige gevallen
blijven de banken te lang doorgaan
met financieringen omdat de zeker
heden voor hen voldoende zijn. De
kredietoffertes van de banken verto
nen overigens onderling grote ver
schillen, waarbij de SEV behulp
zaam bij het beoordelen daarvan is.
Werkprogramma 1986 - 1987
Omdat er met nieuw aangestelde
mensen wordt gewerkt van wie de
meesten nog in hun inwerkperiode
verkeren, zal vooral het groepswerk
niet uitgevoerd kunnen worden op
een wijze zoals de SEV dat graag zou
wensen. Getracht wordt dit op te
vangen door de schriftelijke voor
lichting nog intensiever te doen dan
in voorgaande jaren gebeurde. In de
praktijk blijkt echter dat schriftelij
ke voorlichting veel individuele vra
gen oproept. Ten behoeve van het
inwerken van de nieuwe medewer
kers, zal een beroep worden gedaan
op de kliënten om meer op spreeku
ren en/of zitdagen te verschijnen.
Het moet dan mogelijk zijn meer
mensen te helpen in een kortere tijd.
Het projekt 'U staat er wel achter,
maar hoe staat U er voor?', dat af
gelopen jaar geen doorgang kon vin
den, zal in de kringen van Noord-
Brabant en in die van Tholen, St.
Philipsland, Schouwen-Duiveland in
samenwerking met plattelandsvrou-
weii en jongeren in twee afdelings
vergaderingen worden uitgevoerd.
In de overige kringen zal het niet
mogelijk zijn dit projekt uit te voe
ren. Het doel, zo staat in het werk
programma te lezen, is dat er een
nog betere bewustwording optreedt
van de huidige positie en situatie van
eigen bedrijf en gezin, dat er kennis
wordt genomen van de mogélijkhe-
den die er voor bedrijf en gezin zijn,
dat alle mogelijkheden die er zijn zo
goed mogelijk worden benut en dat
men kritisch blijft op de positie van
de zelfstandigen onder de zich wijzi
gende omstandigheden.
Verder zal, in samenwerking met het
konsulentschap in Zeeland, in Tho
len en St. Philipsland, Schouwen-
Duiveland, Oostburg en Zaamslag
het projekt 'Rekenen voor Beslissen'
worden uitgevoerd, bestaande uit
vijf middagen of avonden.
vijgen en citrusvruchten. De periode
van 1 t/m 8 oktober is ideaal, u ver
blijft in een hotel in Palma Nova,
vlakbij de hoofdstad Palma.
Voor uw aanmelding, nader overleg
of het aanvragen van de brochure
'Agrarische Studiereizen 1986' kunt
u opbellen naar het Sekretariaat van
Agrarische Studiereizen, mevrouw
L. Deumer, Roermondsplein 20,
6811 JN Arnhem, tel. 085 - 512087
tussen 08.00 en 18.00 uur (eventueel
085 - 427784).
Verzorgd reizen in vertrouwd ge
zelschap.
Aanvraagformulieren afschot
reewild seizoen 1987
Belanghebbenden, die nog niet in
het bezit zijn van een aanvraagfor
mulier voor een vergunning tot af
schot van reeën, kunnen dit aanvra
gen bij het ministerie van landbouw
en. visserij. Met een vergunning mo
gen reegeiten en reegeitkalveren tus
sen januari en maart 1987 en reebok
ken tussen mei en september 1987
worden afgeschoten.
De formulieren moeten vóór 1 okto
ber 1986 worden gestuurd.
Diegenen die in het vorig seizoen in
het bezit zijn geweest van een af-
schotvergunnmg, krijgen het aan
vraagformulier automatisch toege
zonden.
De formulieren kunnen worden aan
gevraagd op het volgende adres:
Ministerie van Landbouw en Visse
rij, Direktie Natuur, Milieu en Fau
nabeheer, Postbus 20401, 2500 EK
Den Haag.
Afgelopen jaar hebben enkele voorlichters de dienst der SEV verlaten.
Hier neemt Jaap van Wijck, voorlichter te Zeeuws Vlaanderen, samen
met zijnvrouw afscheid van de ZLM. Voorzitter Doeleman wenst hem
daarbij het allerbeste.
Vrijdag 22 augustus 1986
15