Jac De Bruijn experimenteert met
computer op akkerbouwbedrijf
Programma's
Een boer met techniek in zijn vingers
Proces automatisering
Advies
Ingenieurs
Sommige mensen hebben een bij
na griezelig gevoel voor alles wat
met computers te maken heeft.
In het moderne jargon worden ze
wel "computer-wizzards" ge
noemd. Toetsenbord en beeld
scherm hebben geen geheimen
voor hen, ze schrijven zelf pro
gramma's, "kraken" naar belie
ven andere systemen en begrijpen
niet waarom gewone mensen
zo'n moeite hebben met de we
reld van digitale verwerking en
computer prints. Er zijn ook
boeren die onder die categorie
vallen, en Jac De Bruijn uit
Kruisland is er beslist één van.
De Bruijn is een boer met techniek in
zijn vingers en daar maakt hij ge
bruik van op zijn akkerbouwbedrijff
van 33 hectaren. Het bouwplan be
vat naast aardappelen en suikerbie
ten ook ongeveer 11 hectaren groen
ten. Het bijzondere is dat De Bruijn
die niet alleen teelt, maar ook gro
tendeels zelf verwerkt tot diep-
vriesprodukten. Daarvoor heeft hij
een volledige verwerkingslijn staan,
van was- en blancheerinstallaties tot
en met invriescellen. Hij hoeft zijn
technische liefhebberij dus niet te
beperken tot computerspelletjes,
maar kan op het eigen bedrijf zijn
talenten volop aanwenden. En dat
heeft hij dan ook gedaan.
Zo'n vier jaar geleden begon De
Bruijn zich serieus te verdiepen in de
het erg moeilijk het programma zelf
bij te stellen of uit te breiden als het
niet bevalt of is verouderd. De
Bruijn werkt met het CP/M opera
ting systeem, dat gebruikt wordt
voor professionele sorteerprogram-
ma's, tekstverwerking en calculatie
programma's. CP/M is een stuur
programma; dat door opdrachten de
structuur van programma's kan wij
zigen en dus aanpassingen kan be
werkstelligen.
Na het passend maken van
bouwplan- en boekhoudprogram-
ma's was de volgende stap voor De
Bruijn zijn verwerkingslijn voor vol-
legrondsgroenten te automatiseren.
Die lijn bestaat onder meer uit een
inschepautomaat, wassers, een blan-
ceur, een ontwateringsschoker, een
uitpersband, mengketels en aan het
einde een verpakkingsmachine en
een platen vriezer, van waaruit het
De installatie heeft een kapaciteit van 1.000 kg produkt per uur
computer en zijn mogelijkheden. In
middels heeft hij een handvol diplo
ma's behaald en het nodige door
zelfstudie opgepikt. Een regionale
computer hobbyclub zorgde voor
aanvullende kennis en contacten. En
de resultaten zijn er. Zijn computer
heeft hij zelf in elkaar geknutseld en
gesoldeerd uit diverse pre-fab onder
delen. Het is, zoals hij het zelf om
schrijft, een "Apple-achtige" com
puter geworden. De monitor is een
omgebouwde draagbare televisie en
de printer is met een waarde van on
geveer duizend gulden het duurste
onderdeel van zijn uitrusting. Toch
blijkt de apparatuur tot veel in staat,
tot meer zelfs dan vergelijkbare
merkcomputers bieden. Bouwplan,
mestgift- en gewasbescherming zijn
tegenwoordig in de computer onder
te brengen. De programma's die dat
moeten verwerken laten echter nog
veel te wensen over, vindt De Bruijn.
"Het PAGV in Lelystad, die hebben
een goed programma. Maar dat ge
ven ze niet uit handen, als boer kan
je alleen een betaald advies aanvra
gen. Terwijl het PAGV toch ook
met overheidssubsidies werkt.
Waarom stellen ze dat programma
dan niet gewoon ter beschikking
van boeren die dat willen gebruiken?
Nu ben je voor eigen gebruik aange
wezen op mindere programma's. En
de leveranciers daarvan geven je ook
•weinig begeleiding. Ze komen, in
stalleren het systeem, en de boer-kan
op zijn best een één of tweedaagse
cursus volgen. Daarna zie je de leve
rancier niet meer terug, tenzij tegen
betaling, en moet je het zelf maar
zien te redden. Verder is het met de
garantie op programma's dikwijls
slecht gesteld. Voor de gebruiker is
produkt op pallets naar de vriescel
wordt afgevoerd. De groenten is dan
verwerkt tot diepgevroren "tegel
tjes", verpakt ~>in zakjes die het
huismerk "Hoeve de Vosberg"
dragen.
Nu is procesbeheersing wat anders
dan boekhouden en bedrijfsecono
mische berekeningen. Voor proces
beheersing is communicatie nodig
tussen de machines en de compu
ter.De computer moet "weten" hoe
het proces verloopt. Dat gebeurt via
sensoren die bijvoorbeeld tempera
tuur en gewicht meten op verschil
lende plaatsen in de verwerkingslijn.
Op grond van de informatie die de
sensoren leveren beslist de computer
welke machine of transportband aan
het werk moet worden gezet om het
Jac. de Bruin bij het begin van zijn groentenverwerkingslijn
proces voortgang te doen vinden,
daarnaast^zijn er sensoren die een
controlefunctie uitoefenen. Zij
"luisteren" bijvoorbeeld naar het
geluidsniveau van de motoren. Als
dat een bepaalde waarde over
schrijdt, is dat een teken dat er iets
mis is met de motor en dat de zaak
moet worden stilgelegd. Ook wordt
gecontroleerd of de transportbanden
wel echt draaien, en niet door slip of
breuk zijn uitgeschakeld.
Al met al heeft De Bruijn een zeer
professionele verwerkingslijn opge
bouwd, en het onderhoud en de ver
dere verbetering daarvan vraagt dan
ook veel tijd. Bovendien heeft de in
stallatie een capaciteit van 1000 kg
produkt per uur, en dat is meer dan
voor het eigen bedrijf nodig is. Re
den waarom De Bruijn van plan is
zich in de toekomst minder op de
eigen teelt en meer op verwerking
toe te gaan leggen. Behalve de diep-
vriesprodukten heeft hij ook een
verswinkeltje aan huis en rijdt een
medewerker elke week met een
bestelwagen door de omgeving om
de produkten af te zetten. Het mag
duidelijk zijn dat De Bruijn niet al
leen een technische knobbel heeft,
maar ook een goed ontwikkeld ge
voel voor commercie.
Wat De Bruijn op zijn bedrijf doet
vereist meer technisch en organisato
risch talent dan waarover de meeste
mensen beschikken. Zo vroeg hij op
17-jarige leeftijd zijn eerste octrooi
aan op een rooimachine die speciaal
as ontwikkeld voor het rooien van
eerste-jaars plantuitjes. En nog
steeds ontwerpt hij liever apparaten
dan ze kant en klaar aan te schaffen.
Tussen de bedrijven door laat hij een
zelfgemaakte hectaren-teller zien.
Zo simpel in elkaar gezet als het
maar kan. Een zakrekenmachine
van een paar tientjes is verbonden
met een magneetje dat op het trek-
kerwiel bij elke omwenteling een
voelertje passeert. Even de omreke
ningsfactor in het geheugen van de
zakrekenmachine zetten en de teller
is gereed voor gebruik.
zien of per gewas en perceel variabe
len kunnen uitdraaien. Ik wil weten
hoe ik zo economisch mogelijk mijn
bouwplan in kan delen met de opge
geven gewassen. Daarvoor moeten
de grondmonstergegevens en het
bestrijdingsmiddelenboekje op mag
neetschijf beschikbaar zijn. Daarna
moet ik kunnen invoeren wat ik op
elk perceel wil telen, en van de com
puter is als antwoord krijgen waar,
hoeveel en welke bestrijdingsmidde
len en kunstmeststoffen ik moet ge
bruiken. Bovendien moet het totaal
aan benodigde kunstmest en bestrij
dingsmiddelen worden gegeven, plus
de daarbij behorende kosten. Dat
geeft een totaal kostenplaatje per ge
was, per perceel en voor het totale
bedrijf. Ook de voorlichtingsdienst
is nog niet zover dat ze dat soort vra
gen kan beantwoorden. "Ligt de ak
kerbouw op automatiseringsgebied
dan achter op de veehouderij? "In
zekere zin wel" meent De Bruijn,
"maar dat heeft ook zijn oorzaken.
In de veehouderij is een aantal zaken
makkelijker te automatiseren, om
dat ér meer dingen vastliggen. De
melkprijs bijvoorbeeld, is een gege
ven, in tegenstelling tot die van aar
dappelen of uien die je nooit van te
voren weet. Van een koe kun je ook
makkelijker bepaalde gegevens vast
leggen dan van een perceel. Dat be
tekent niet dat automatisering op het
akkerbouwbedrijf onmogelijk is,
maar wel dat het meer individueel,
meer bedrijfsgebonden moet gebeu
ren dan op een melkveebedrijf. De
akkerbouwer zal zelf de moeite moe
ten nemen gegevens van zijn eigen
bedrijf in de computer te brengen.
Data van bodemonderzoek bijvoor
beeld. Daarom is motivatie een abso
lute noodzaak, je moet er wat voor
over hebben om het te doen slagen".
Proces automatisering is een vak apart
Een dergelijke inventiviteit is niet
voor iedereen weggelegd, maar toch
kan de agrarische sector profiteren
van het werk en de ervaringen van
"voortrekkers" als De Bruijn.
"Schakel niet ineens over van een
handboekhouding op een volledige
computerboekhouding" is één van
zijn adviezen. "Niet elk programma
is foutloos, vooral de grote niet. Dat
kan ook bijna niet, de programma's
zijn tegenwoordig zó gecompliceerd
dat de fabrikant ze ook niet hele
maal meer kan doorrekenen en uit
testen. Je zult de mogelijkheden en
tekortkomingen dus deels zelf moe
ten uitvinden. Als je alle informatie
in de computer heeft gestopt en er gaat
iets mis of er is een extra kolom cij
fers nodig waarin het programma nu
juist niet voorziet, dan heb je niets
meer om op terug te vallen. Hou ge
rust de eerste één a twee jaar naast
de computer een handboekhouding
bij. Pas dan heb je genoeg kennis
opgedaan om volledig op de compu
ter te kunnen vertrouwen".
Zorg er ook voor dat de computer
goed beveiligd is tegen stroomonder-
breking of plotselinge hoge
stroomstoten.
Het huidige aanbod van program
ma's voor het akkerbouwbedrijf
vindt hij niet geweldig. "Cebeco
heeft een totaai systeem, maar dat
geeft nu juist niet de mogelijkheden
die ik van belang vindt. Ik wil niet
alleen gegevens van het totale bedrijf
Dat wil natuurlijk nog niet zeggen
dat iedere akkerbouwer opnieuw het
wiel moet gaan uitvinden. Uitwisse
ling van kennis en het opzetten van
gezamenlijke gegevensbestanden,
databanken, vindt De Bruijn een on
misbare zaak. En als je er ook tech
nisch wat meer in geïnteresseerd
bent, is aansluiting bij een hobby
computerclub zeker de moeite
waard. Daar zijn echte deskundigen
te vinden, hoewel de waarde daar
van ook weer niet overschat moet
worden. "Aan informatica-
ingenieurs kun je ontzettend veel
hebben", zegt De Bruijn, "maar
schakel je eigen gezond verstand niet
uit. Ingenieurs zijn opgeleid om
moeilijk te denken en zien daardoor
vaak eenvoudiger oplossingen over
het hoofd".
De Bruijn is ondertussen nog lang
niet klaar met zijn bedrijf. Hij is be
zig met de constructie van een vrie-
sinstallatie voor los produkt. Die
wordt samengesteld uit onderdelen
die hij her en der op de kop heeft ge
tikt. Verder wil hij een warmte
krachtkoppelingsinstallatie aanbren
gen, en de benutting van afvalwarm
te staat ook nog op zijn verlanglijst
je. En dan hebben we het nog niet
eens gehad over zijn experimenten
met de geautomatiseerde afweging
en opzakking van aardappelen. Boer
- handelaar - computerexperrt Jac
deBruijn zit niet met zijn duimen te
draaien.
Vrijdag 22 augustus 1986
13