J. Bom, Wissenkerke repelt en dorst vlas
met aangepaste kombine in één werkgang
Machinaal oogsten van morellen
Oogstmethode vlas volgt die van graan:
Historie
Werkwijze
Methoden
Aanpassingen
De jongste ontwikkelingen in de
oogstmethoden van vlas wijzen
in een richting die ook die van
graan is gegaan. Wellicht dat
over enige jaren het afzonderlijk
repelen en dorsen van de vlasbol
letjes tot het verleden behoort, en
dat net als bij graan het dorsen
op het land plaatsvindt. Op prak
tijkschaal vindt dat nu reeds
plaats op het bedrijf 's Graven-
hoek van de heer J. Bom te Wis
senkerke (Noord-Beveland). Met
behulp van een door Bom zelf
bedachte en in samenwerking
met mechanisatiebedrijf Leen-
poel B.V. te Kamperland ge-
konstrueerde repelinrichting
voor vlas op een kombine wordt
het in het zwad liggende vlas op
het land in één werkgang gere
peld en gedorst. Tevens wordt
hierbij het zaad gereinigd.
Hiertoe is een demontabele repe
linrichting als voorzetstuk op een
gewone kombine bevestigd. Dat
is een zelfde soort kombine als
die destijds de graandorsmolen
van het boerenerf verdrongen
heeft. De repelinrichting voor
vlas voorop de kombine vormt
een kombinatie die tot nog toe
enig in zijn soort is.
Vanaf de tweede helft van de ja
ren 70 is er een hoop geëksperi-
menteerd op het gebied van me
chanisatie van de vlasoogst. In
eerste instantie zijn die eksperi-
menten niet goed uitgepakt, de
methoden, gericht op het groen
oogsten van vlas, waren kort ge
zegd te ingewikkeld. De heer
Bom, één van de leden van de
vlaskern, is toen op eigen zeilen
verder gevaren. Hij is zich gaan
richten op een dors-repel unit,
waarbij het geoogste zaad als
zaaizaad kan dienen. Na een aan
tal jaren waarin telkens aanpas
singen en veranderingen nodig
waren is hij nu zover dat een
systeem bereikt is dat erg goed
funktioneert.
Na geplukt te zijn in een goed
rijp stadium blijft het vlas 10 tot
14 dagen (deze zomer maar een
week) liggen om de zaden te laten
drogen. In deze veldperiode kan
het vlas eventueel een keer ge
keerd worden. Het dikkere zwad
zorgt voor meer open land tussen
de zwaden, waarop onder natte
De vlasoogst/combinatie in volle aktie
weersomstandigheden de zwaden
met bolletjes op 'droge' stukken
gekeerd kunnen worden. Deze
zomer was dat niet nodig. Daar
na is het de beurt aan de kombine
om de bolletjes eraf te kammen
en te dorsen. Het strovlas legt de
kombine weer netjes in een zwad
achter zich neer.
De ervaring heeft Bom geleerd
dat na het dorsen het zaad droog
genoeg is. Als het eventueel,
door in een enigszins onrijp sta
dium geoogst te zijn, nog iets
'jeugdwarm' is, moet het zaad
heel dun over de betonvloer uit
gespreid worden en zonodig een
keer met de voorlader worden
omgewerkt. Bom: 'Men moet de
temperatuur van het opgeslagen
zaad aan de hand van een steek-
thermometer goed in de gaten
houden, want lijnzaad is een heel
raar zaadje en broei moet zeker
voorkomen worden'.
Het strovlas blijft gedurende 5-6
weken op het land liggen, en
wordt dan eenmaal gekeerd. De
ze veldperiode, waarin het dauw-
rootproces plaatsvindt, is 1-2 we
ken langer dan gebruikelijk,
doordat het zwad wat dikker is.
Door dit dikkere zwad ontstaat
er geen mooie bruine dauwroot,
maar de kwaliteit van het dauw-
root strovlas dat ontstaat is toch
alleszins redelijk.
Het nadeel van de weersafhanke-
Een frontaanzicht van de aangepaste kombine: in de 'tentjes' links
en rechts op de kombine wordt het vlas gerepeld. Daarna worden
de bolletjes naar de kombine getransporteerd waar vervolgens
wordt gedorst
lijkheid blijft bestaan. 'Daarom
heb je een grote dorskapaciteit
nodig, om op tijd het lijnzaad
veilig te stellen', vertelt Bom. De
kombine van Bom pakt twee za
den tegelijk en kan daardoor ca.
1 ha per uur verwerken. Onder
gunstige omstandigheden heeft
Bom met de kombine in twee da
gen 20 ha vlas verwerkt. De tech
niek, met name de reinigingska-
paciteit voor de zaadjes, laat nog
niet toe dat er meer dan 1 ha per
uur gedaan kan worden.
'Het verlies aan zaad op het veld
is bijna nihil. Andere oogstme
thoden werken ook goed maar
zijn duurder of laten nog te veel
zaad achter op het veld', aldus
Bom. Bij de Franse methode
(plukken, spreiden in zwad, dro
gen, zaad afwrijven van de sten
gel, eventueel nadrogen, dorsen
en reinigen) blijft er altijd een be
paald percentage achter op het
veld (dat dan 's winters wel als
nog van de stengel wordt afge
haald, voor lijnolie), en is er een
weerrisiko. Bij de Russische me
thode (plukken en repelen tege
lijk, uitgebreid drogen, dorsen en
reinigen) is er een minimaal weer
risiko, de verliezen zijn ook mini
maal, maar de droogkostén zijin
relatief hoog omdat het zaad
'nat' geoogst wordt. Bij beide
methoden moet achteraf nog ge
dorst worden, en is nogal wat
Het gerepelde vlasstro verlaat
de kombine weer in zwaden
mankracht vereist, reden waar
om Bom goede perspektieven ziet
voor zijn systeem. De eerste
vruchten daarvan heeft hij in
middels geplukt: een zeer vlotte
oogst in 1986. Wellicht dat het
voor andere boeren een opening
is om erop in te haken.
In de opeenvolging van werk
zaamheden past het in ieder geval
goed in het bouwplan van de heer
Bom. Na het trekken en het
repelen-dorsen van het vlas heeft
hij het voorzetstuk van de kom
bine gehaald, waarna de oogst
van het graan kon beginnen. Als
dat klaar is, is het tijd het stro
vlas te persen, waarna de tijd
voor het rooien van de aardappe
len is aangebroken.
Lex Kattenwinkel
,.~r s «,v
Het vlaszaad wordt in bakken gestort en vervolgens in de
schuur opgeslagen
Morellen of andere zure kersen worden steeds meer machinaal ge
oogst, vooral nu de Munckhof trilmachine sterk is verbeterd. Deze
door vier wielen aangedreven en bestuurde machine is nu volhydrau-
lisch. De morellen worden van de boom af getrild, opgevangen op
een zeil en middels een transportband naar grote bakken met op 5°C
gekoeld bronwater gevoerd. Handwerk blijft ook hierbij bestaan,
want blad, takjes en andere ongerechtigheden moeten nog uit de wa
terbakken worden gevist. De tijdsduur tussen oogst en verwerking tot
jam wordt zo kort mogelijk gehouden, liefst zo dat de vruchten geen
nacht in het water blijven staan.
Deze machine van 140.000 gulden is
in gebruik bij loonbedrijf Veens uit
Andelst. Mede, op initiatief van de
veiling Zetten, is getracht wat te
doen aan de kostprijskant, gezien de
lage opbrengsten (door veel goedko
pe importen uit het Oostblok). In sa
menwerking met een tiental telers
wordt dit innovatieprojekt in de om
geving van Zetten verder ont
wikkeld.
Tot nu toe werden de bomen zoda
nig gesnoeid dat de vruchten zo laag
mogelijk kwamen te hangen (pluk-
gemak), bij gebruik van de schud
machine is dat echter ongunstig.
'Om het opvangzeil en de trilbek
goed onder de bomen door te kun
nen laten gaan mogen er tot een
hoogte van 70 cm geen gesteltakken
voorkomen', zo deelde ons de heer
Andela van de veiling Zetten desge
vraagd telefonisch mee. Dat bete
kent dat de bomen anders gesnoeid
moeten gaan worden, maar een idea
le situatie kan natulirlijk niet van het
ene op het andere jaar ontstaan. Het
De verbeterde Munckhof plukmachine voor morellen is hier in bedrijf bij
fruitteler Frans Brandenburg uit Heteren
vergt enige jaren eer de bomen aan
de nieuw-gestelde norm kunnen vol
doen, omdat niet alle laag zittende
gesteltakken er in één keer afges
noeid kunnen worden. Ook de snoei
hoger in de boom behoeft aanpas
singen. Morellen groeien aan éénja
rig hout, dientengevolge zitten ze
vaak een eind van de stam. Om ze
niet buiten het zeil te doen vallen
moeten de takken zonodig wat inge
kort worden. Bomen of stroken die
nog ongeschikt waren om met de
machine geplukt te worden zijn
overgeslagen en moeten met de hand
worden nageplukt. De bomen die
met de machine zijn geplukt blijven
vrijwel schoon achter. De verliezen
zijn laag, reden waarom het meren
deel der telers zeer tevreden is. Vori
ge week dinsdag (12 aug.) zijn de
laatste getrilde morellen geoogst. Dit
jaar is ii) Zetten e.o. ca. 20 ha op de
ze manier geplukt, bij plukkosten
van 40 ct/kg. Volgens de heer Ande
la is het gebruik van de machine op
een areaal van ca. 25 ha rendabel.
12
Vrijdag 22 augustus 1986
