Hygiëne op het akkerbouwbedrijf,
waarom en hoe?
Voorkom Phoma-aantasting door
zorgvuldige behandeling
Konsequenties
Phoma
Kansen
Blik op de toekomst
Wat was er aan de hand?
korte wenken
akkerbouw
Het beleid
Tenslotte
Japanse wetenschappers
kweken superras rijst
Ziektebeheer onder de loupe
Tabel Verspreiding van ziekten en plagen door middel van bietenrooiers
Besmetting van de aanhangende grond
Niet Matig Matig tot zwaar
Door de huidige teeltmethoden in de
akkerbouw vormen grondgebonden
ziekten en probleemonkruiden een
steeds grotere bedreiging. We trach
ten deze bedreiging zoveel mogelijk in
te dammen door ondermeer chemi
sche onkruidbestrijding. Dit blijkt
echter voor een aantal ziekten en on
kruiden niet afdoende te zijn.
Vele ziekten en plagen, die de laatste
jaren op steeds meer bedrijven aan
getroffen worden, zijn zeer moeilijk
of niet te bestrijden. Hierbij kan ge
dacht worden aan knolcyperus, wil
de bieten, kleefkruid, Rhizomanie,
aardappelcystenaaltje, bietecyste-
naaltje, sclerotinia, rhizoctonia enz.
Deze ziekten en plagen kunnen op ve
le manieren de Nederlandse land
bouw, en daarmee ook uw bedrijf,
veel geld kosten. Als een ziekte of
plaag optreedt, geeft dat kosten, om
dat deze met arbeid of chemische
middelen bestreden moet worden. Dit
betreft bijvoorbeeld cystenaaltjes,
knolcyperus en kleefkruid.
Er kunnen aanzienlijke opbrengstder
vingen plaatsvinden door bijvoor
beeld cystenaaltjes of Rhizomanie.
Bij een aantasting met Rhizomanie is
een rendabele teelt van suikerbieten
voor een zeer groot aantal jaren uit
gesloten. Dit is ondermeer reeds het
geval in grote delen van de Italiaanse
Povlakte.
Er kunnen wettelijke teeltverboden of
Bij het nader onder de loupe nemen
van de vele ziekten die in de aardap
pelsector voorkomen en het gewas
voortdurend bedreigen is naast Aar
dappel Moeheid, de Phoma er ook
één van de eerste orde. Voor de Pho
ma gelden er dan ook in Nederland
wettelijke maatregelen.
De phoma is een echte wondpara-
siet. dat wil zeggen dat de schimmel
wanneer deze aanwezig is, de knol
kan binnen dringen bij verwonding.
En verwonding van aardappelknol
len kan in het algemeen optreden bij
verwerking daarvan. Dat begint al
bij het mechanisch rooien, maar
gaat door bij het in de bewaarplaats
brengen, maar ook bij het sorteren
en verdere bewerking. De schimmel
kan voorkomen op en in de knol in
een latente vorm en wacht zijn kans
af tot er verwonding optreedt en dan
de knol binnendringt. Een nadere
voorwaarde daarbij is dat het vol
doende koud moet zijn. De meeste
andere "parasieten" ontwikkelen
zich bij hogere temperaturen, maar
het bijzondere van de phoma is dat
deze zich ontwikkelt bij lage tempe
raturen. Het liefst beneden de 7°
Celsius. Voorts kan de phoma op al
lerlei manieren in de grond voorko
men. En dan is het verhaal zo onge
veer compleet. Vanuit de grond op
de knol. Vanuit de latente vorm
wachten op verwonding bij lage tem
peraturen. Dan pas de gelegnheid
krijgen om de knol binnen te drin
gen en te ontwikkelen. En dan pas
gaat de knol tot rot over.
De beste kansen voor de schimmel
treden op waar veelal lagere tempe
raturen zijn en waar tegelijkertijd
veel verwondingen zijn. Dat is met
name in de Scandinavische landen,
maar ook in Schotland en Ierland.
Daar worden de aardappelen, ook
de pootaardappelen, veelal laat in de
herfst gerooid, bij voor de phoma-
schimmel gunstige temperaturen.
6
teeltbeperkingen worden opgelegd.
Denk hierbij aan knolcyperus en aard
appelmoeheid,
De export kan enorm geschaad wor
den. Relatief kleine belemmeringen in
de export kunnen verstrekkende ge
volgen hebben voor de afzet van on
ze landbouwprodukten en daarmee de
prijsvorming negatief beïnvloeden.
Ongerechtigheden in of aan onze ex-
portprodukten zijn maar al te gauw
aanleiding tot het sluiten van grenzen.
Dit werkt altijd door op andere pro-
dukten en landbouwsectoren. Enige
reden tot ongerustheid bij onze werk
methoden in de akkerbouw is er dus
wel. De schade die wordt geleden
openbaart zich niet altijd even dui
delijk.
In de veehouderij en de (glas) tuin
bouw is men echter door schade (en
schande) wijs geworden. In de inten
sieve veehouderij en bij een aantal
teelten in de glastuinbouw staat de hy
giëne, vanwege de risiko's van infek-
ties en besmettingen, hoog in het
vaandel.
Ook binnen de akkerbouw is de tijd
gekomen zorgvuldiger om te gaan met
grond en bedrijf. Iedereen zoekt na
twee minder goede jaren naar moge
lijkheden om de kosten te drukken.
Vermijden van kosten, nu en in de
toekomst, hoort daar echter ook bij.
Dit is te bereiken door geen grond van
het ene naar het andere perceel te ver
slepen (noch binnen, noch van buiten
Door het veelvuldig voorkomen van
stenen in de grond treden bovendien
veel beschadigingen op. Met name
mechanisch rooien heeft hier en daar
desastreuze gevolgen gehad in poot-
en consumptie-aardappelen. Is het
een wonder dat in Schotland bij
voorbeeld nog steeds ongeveer de
helft van de aardappelen met de
voorraad worden gerooid en dan
met de hand worden opgezocht.
Daar worden zelfs nu nog de school
vakanties op afgestemd. Veel han
den zijn nodig voor het oprapen van
de aardappels. Tot de beginjaren
1970 hebben we ons in Nederland
nauwelijks iets aangetrokken van de
phoma-schimmel. Tot dat plotseling
hier en daar tot in enkele partijen
aardappelen voorkwam.
Vroeger werden in Nederland de
pootaardappelen via het rooidatum-
beleid van de NAK, altijd in juli en
augustus geoogst en opgeslagen bij
vrij hoge temperaturen. In ieder ge
val bij temperaturen waarbij de pho
ma geen schijn van kans kreeg. Geen
of weinig stenen in de grond zorgden
naast een beperkte mechanisatie voor
minimale beschadigingen.
Maar ook de consumptie
aardappelen werden "vroeger" veel
eerder geoogst dan tegenwoordig. Al
kwam de schimmel hier en daar
voor, we hadden er geen last van. In
nog warmere landen dan Nederland
heeft natuurlijk de phoma-schimmel
helemaal geen betekenis. In Neder
land is in de loop der jaren de situa
tie binnen de aardappelteelt nogal ge
wijzigd. In de eerste plaats is de me
chanisatie bijna voor 100% doorge
voerd zowel bij poten, rooien als bij
het sorteren. Al hebben we weinig
stenen in de bodem, bij zo'n volledig
doorgevoerde mechanisatie zijn lich
te, vaak onzichtbare wonden onont
koombaar. Hoewel pootaardappe
len in het algemeen nog steeds tame
lijk vroeg gerooid worden is daar bij
consumptie-aardappelen duidelijk
verandering in gekomen. Mede door
het eigen bedrijf), geen sorteergrond
naar het perceel terug te brengen, het
bestrijden van aardappelopslag op af
valhopen en op het land, door alleen
goedgekeurd zaaizaad te gebruiken
en, zodra dit daadwerkelijk is in
gesteld, alleen organische mest aan te
kopen die aan een aantal kwaliteits
eisen voldoet (met name met betrek
king tot verontreinigingen).
Ook het reinigen van machines is van
belang. Dit betreft ook de machines
van uw loonwerker. U mag, als klant,
van uw loonwerker verlagen dat de
ze met gereinigde machines op uw be
drijf komt. Dit geeft extra kosten van
ƒ50,— tot ƒ150,—, afhankelijk van
het werktuig. Onderzoek in 1983
toonde aan dat zich zeer grote hoe
veelheden cysten in de grond op en
aan machines kunnen bevinden (zie
tabel).
Het onderzoek betrof 63 bietenrooi
ers/percelen. Aanhangende grond:
gemiddeld 50 kg (25-125 kg).
Een zelfde onderzoek op onkruidza
den zal het zelfde beeld te zien geven.
Voorbeelden van het verslepen van
ziekten en plagen met machines zijn
er volop, zoals een met duist veron
treinigde maaidorser die op een duist-
vrij perceel heeft gewerkt.
Het is van belang dat U op uw eigen
bedrijf zorgt voor reinigingsappara-
tuur en een bezinkput. U kunt dan
zelf de nodige maatregelen nemen om
te voorkomen dat grond van andere
bedrijven bij U de kavel op gaat. Dat
voor een loonwerkbedrijf deze faci-
betere teelttechnieken en het doel
matige gebruik van gewasbescher
mingsmiddelen wordt steeds later
gerooid. Men kan in vele gevallen
zelf als boer bepalen wanneer zo on
geveer het gewas kan worden dood
gespoten en geoogst. In de praktijk
betekent dat wel, dat thans Neder
landse consumptie-aardappelen in
de 2e helft van september en zelfs tot
in oktober worden geoogst. En het
kan in die tijd van het jaar al be
hoorlijk koud zijn in ons land. Het
op een laag peil houden van de
phoma-schimmel en het zorgvuldig
oogsten en opslaan is dan ook drin
gend gewenst. Dit temeer daar steeds
meer aardappelen gedurende een
langere tijd moeten worden bewaard
ten gerieve van onze afnemers.
Valplekken in suikerbieten komen
ook dit jaar weer voor. Zijn het
struktuurplekken of betreft het
het BIETECYSTEN AALTJE?
Teken even aan in Uw bouwboek
waar deze plekken zitten. Voor
dat er weer bieten worden gezaaid
kunt U dan gericht deze plekken
laten onderzoeken op aaltjes. Re
geren is immers vooruit zien.
Onkruidzaden kunnen gemakke
lijk via maaidorser en pers wor
den verspreid. Maak de machines
- ook die van de loonwerker! -
steeds goed schoon, voordat U
naar een volgend perceel rijdt.
Met een kompressor of industrie
stofzuiger kunt U prima resulta
ten behalen. BEDRIJFSHYGIË-
NE, weet U wel.
Wilt U in de komende jaren
WERK EN KOSTEN BESPA
REN, bestrijd dan veen wort el,
Bietencystenaaltje:
wit 18
geel 45
geel/wit 3
Aardappelcystenaaltje 56
Wiirot 58
liteiten noodzaak zijn, spreekt voor
zich.
Bedrijfshygiëne is van belang voor het
individuele akkerbouwbedrijf en voor
de Nederlandse landbouw in zijn ge
heel. Het is moeilijk te bepalen of en
wanneer voorzorgsmaatregelen wor
den beloond.
Het is in vele gevallen even moeilijk
Toen in de beginjaren 1970 in enkele
partijen consumptie-aardappelen
phoma-rot voorkwam heeft de over
heid, in nauw overleg met het aard
appelbedrijfsleven, maatregelen
getroffen om de ziekte in te
dammen.
- Alle pootgoed partijen onderzoe
ken op het voorkomen van laten
te besmetting, aan de hand van
een monster van 100 knollen.
- Een verbod van uitpoten van
besmette pootaardappelen in de
Benelux (Nederland, België en
Luxemburg hebben één phytosa-
nitair beleid).
- Meer dan licht besmette partijen
riet, kweek en aardappelopslag
nog vóór de graanoogst. Spuit 7
a 10 dagen vóór de oogst met 4 li
ter glyfosaat. Tegen kweek is 3 li
ter voldoende. Gebruik 250 a 300
Itr. water.
Voor het handhaven van een goe
de BODEMSTRUKTUUR op
klei is een goede kalktoestand on
ontbeerlijk. Reparatie en onder
houd van de kalktoestand, geleid
door grondonderzoek, is dan ook
op zijn plaats. Verbeter tevens het
rendement van kunstmest en or
ganische mest; kalk is hierbij een
belangrijk hulpmiddel.
Om te DRAINEREN zijn de ko
mende maanden bij uitstek ge
schikt. Onderzoek in 1985 toonde
echter aan, dat slechts 35% van
de drains op de goede manier
wordt gelegd. Over omhul
lingsmateriaal is het laatste woord
ook nog niet gezegd. Alleen een
goed uitgevoerde drainage brengt
zijn geld op. Lees het betreffen
de vlugschrift nog eens door, of
vraag Uw bedrijfsvoorlichter
meer informatie.
10 35
4 14
14 46
7 0
0 5
te bepalen of reeds ontstane schade
door preventieve maatregelen te voor
komen zou zijn geweest. Dit mag ech
ter geen reden zijn om
voorzorgsmaatregelen achterwege te
laten.
CAT Barendrecht
P.W. VVaalkens
afkeuren en uit de roulatie ne
men als pootaardappel.
Het beleid is er gedurende de achter
ons liggende jaren steeds op gericht
geweest en is er nog op gerichtde ziek
te op een laag peil te houden. Zoda
nig dat geen schadelijke gevolgen
optreden bij de nateelt van pootaard
appelen in binnen- en buitenland.
We moeten gewoon aannemen dat
de phoma-schimmel vrij algemeen
voorkomt, dat de schimmel zich het
beste thuis voelt op wat laag gelegen
koude natte percelen. Het doel van
de schimmel om de knol binnen te
dringen en rot veroorzaken kan
slechts onder bepaalde omstandighe
den. Wettelijke maatregelen zijn te
recht van kracht om schade in de
vorm van rot tot het uiterste te be
perken. Met de wisselende omstan
digheden der natuur lukt dat het ene
jaar wat beter dan het andere. Door
toenemende inzichten en érvaringen
wordt het beleid regelmatig wat bij
gesteld. Dat wordt helaas niet altijd
overal even goed begrepen. We zul
len er mee moeten leren.
A. Vermeer
Een laboratorium van het Japan
se ministerie van landbouw, bos
bouw en visserij is erin geslaagd
een nieuwe rijstsoort te ontwikke
len, waarvan de korrel de grootte
van een pinda heeft. Aan de ont
wikkeling van de superrijst is tien
jaar gewerkt in het landbouwkun
dig onderzoekscentrum van Kyus
hu. Een korrel van de nieuwe
rijstsoort heeft een gewicht van 60
tot 70 milligram, ongeveer drie
keer zoveel als het gangbare ge
wicht van 20 tot 22 milligram van
een doorsnee Japanse rijstkorrel.
De nieuwe rijst werd verkregen
door kruising van 10 grootkorre-
lige rijstsoorten uit Japan en an
dere delen van Azië. Na elke oogst
werd met de grootste korrels ver
der geëxperimenteerd. De weten
schappers isoleerden de genen die
de omvang van de korrel bepalen.
Een woordvoerder van het labo
ratorium verklaarde dat er verder
geëxperimenteerd wordt om de
rijst te vervolmaken.
De rijst zal waarschijnlijk
vooral gebruikt worden als
veevoer.
Vrijdag 25 juli 1986
