VOOR we
VROUW
p.j. zuid
geluid
Landschappen van Schouwen-Duiveland
P.J.Z. Noord-Beveland
gaat door
vit de
Oost Zeeuws-Vlaanderen let op!
redaktie Peter Risseeuw
onder redaktie van de Reakliekommissie
Bond van Plattelandsvrouwen voor Zee
land en Brabant
Redaktieadres:
Mevr. P.J. de Roov-Janse
Chezeeweg 18, 4424 ZG Wemeldinge
SC/TOVk/e/y - DV/lfC-LAS/D
/n /jua
Schouwen-Duiveland heeft aan de kant van de Noordzee een brede
strook'met duinen met daarachter polders.
De duinen kunnen we verdelen in de hoge buitenduinen en de veel vlak
kere binnenduinen.
In het polderland zijn sommige polders al heel oud (Schouwen, Drei-
schor, Duiveland) en andere polders later bedijkt in de wateren die
om de oorspronkelijke drie eilanden stroomden.
Tenslotte verdween ook een groot deel van Schouwen-Duiveland. Hoe
dat gebeurde kunnen we zien in het inlagen-landschap aan de zuidkust.
Buitenduinen
Achter Burgh-Haamstede treffen we
een breed duingebied aan dat aan de
zeekant abrupt ophoudt. De duinen
hebben daar te lijden van afslag eh
vanaf het strand zien we het klifduin
meer dan 10 meter omhoogrijzen.
Binnen dit duingebied vinden we vlak
achter de zeereep de Westerse Laag
te en daarachter wéér hoge duinen.
Bij Westenschouwen zijn die sinds
1922 bebost met dennen, in het mid
dengedeelte is de grote meeuwenko
lonie, waar in het broedseizoen
dinsdags en vrijdags exkursies naar
toe gaan, en bij de vuurtoren is een
gedeelte waar de duinen nog echt in
beweging zijn: het Stuifduinenreser-
vaat. Een uitstekende indruk van de
ze hoge duinen krijgt men op een
wandeling van de vuurtoren naar het
Domeinbos (alleen buiten het broed
seizoen). Vooral in de herfst met veel
trekvogels en de kleurige bessen aan
duindoorn, vlier en liguster is zo'n
wandeling een feest.
Tussen dit hoge duingebied in het
midden en de hoge duinen vlak ach
ter Haamstede liggen lagere duinen en
duinvalleien die bekend staan als 't
Zeepe. Het woord "zeepe" heeft te
maken met siepelen, stromen van wa
ter dus. Het gaat er om natte valleien
met lage duinen er omheen. Kleine
bosjes van elzen, berken of meidoorns
geven vogels schuilplaats. Door wa
terwinning verderop in het duin is de
grondwaterstand er de laatste jaren
wel verlaagd. In 1981 is 't Zeepe aan
gekocht door Natuurmonumenten.
Ten noorden van de vuurtoren met
rood-witte banen om zichtbaar te zijn
voor vliegtuigen (vliegveld Haamste
de is nog steeds een zweefvliegveld)
liggen de Verklikkerduinen en daar
vindt op het brede strand ook nu nog
duinvorming plaats. Het is een kust-
gedeelte dat aangroeit en het verlies
aan de Kop weer gedeeltelijk goed
maakt. De naam "verklikker" komt
van een vuurtorentje dat vroeger be
langrijk was voor het binnenvaren
van het Brouwershavense Gat. Tus
sen de Verklikkerduinen en Renesse
zijn in het verleden zanddijken ge
maakt; ze zijn nu overstoven en ma
ken een natuurlijke indruk.
Binnenduinen
Achter al deze hoge duinen ligt op
Schouwen het interessante binnen-
duinlandschap. De binnenduinen zijn
de oudste duinen uit de vroege mid-"
deleeuwen en zijn laag en hobbelig.
Ze liggen ongeveer tot de Hoge Weg,
Hoge Zoom en Laone. Opmerkelijk
is dat deze lage duinen over de zee
klei heen gestoven zijn. De zandlaag
is er 2-5 m dik en eronder ligt dus de
jonge zeeklei, heel anders dan bij de
binnenduinen van Holland die op
strandwallen gevormd zijn. De men
selijke invloed is hier groter geweest
dan in de zeeduinen, maar toch heeft
het geheel nog een sterk natuurlijk ka
rakter, ook omdat deze binnenduinen
in 1953 droog bleven en hun bomen
behielden. Opmerkelijk zijn hier de
zg. vroongronden: hobbelige duin
graslanden, die eeuwenlang als schra
le weidegrond gemeenschappelijk
werden gebruikt. Hier vinden we
langs de Vroon weg bij Biesterveld het
enige heideveldje van Schouwen: wel
een bewijs van de kalkarmoede van
de grond.
In de vochtige delen van de binnen
duinen zijn eeuwenlang elzenhak-
Het Ontstaan van Schouwen -
Duiveland
Dit was de titel die de heer F.
Beekman, leraar aardrijkskunde
aan de Rijksscholengemeenschap
te Zierikzee, koos voor zijn inlei
ding voor de afdeling Noordgou-
we O. op 18 februari te
Zonnemaire.
De heer Beekman hield zijn be
toog aan de hand van een serie
schitterende dia's, die hij allemaal
zelf op Schouwen-Duiveland ge
nomen had.
De heer Beekman geeft een sa
menvatting van zijn inleiding
houtbosjes ("elzenmeten") geweest,
omringd door houtwallen, waar langs
greppels elzen stonden die om de 7
jaar gehakt werden, en als brandstof
werden verkocht.
In het begin van deze eeuw zijn veel
elzenmeten ontgonnen tot boom
gaard, terwijl er nu veel campings in
dit besloten landschap te vinden zijn.
Begrijpelijk, want net als vroeger ga
ven de bomen beschutting tegen de
vrij harde zeewind die hier aan de kust
altijd waait.
Oude polders
Het volgende landschap zijn de oude
polders: Schouwen, Dreischor en
Duiveland. Oud slaat hier alleen op
het feit dat ze al zo lang bekend zijn
- al meer dan 1000 jaar - en op het feit
dat ze bestaan uit een jonge zeeklei
laag die op laagveen rust (zg.
oudland-profiel). Het uiterlijk van de
ze polders is helemaal niet oud: nieu
we boerderijen met jonge
erfbeplanting en een moderne verka
veling met rechte wegen.
Dit is het land dat in 1953 het meest
geleden heeft: het stond bijna een jaar
onder zout water en tussen 1955 en
1962 is er door herverkaveling een
nieuw landschap gemaakt.
Als oude elementen liggen in deze mo
derne, grote, vlakke polders oude ker-
kringdorpen. In dit dorpstype,
kenmerkend voor Z.W. Nederland,
staat in het midden iets hoger de kerk
(dankzij het Rampenfonds gerestau
reerd) met er omheen een ring van
huizen en werkplaatsen. Vaak is er
ook nog een gracht om de kerk heen
met mooie leilinden erlangs. Het dorp
Dreischor is wel een van de mooiste
voorbeelden. In de oude polders lig
gen nog enkele "vliedbergen", waar
ooit een kasteelboerderij op gestaan
heeft en ook zien we ronde meertjes,
"weekjes", ontstaan op plaatsen
waar-vroeger dijkdoorbraken geweest
zijn en waarvan deze doorbraakkol-
ken overbleven.
Nieuwe polders
De jongere polders zijn kleiner en zijn
omringd door binnendijken die ons
uitstekend kunnen helpen bij het ont
rafelen van de geschiedenis van de in
polderingen. De binnendijken zijn
bochtig, want ze zijn na doorbraken
met omleidingen hersteld.
Hoe jonger de polder des te hoger het
Na een periode van wikken en wegen over het al of niet laten voortbe
staan van onze afdeling zijn we er toch uitgekomen met een positief
resultaat. De vraag die bij ons in het bestuur het laatste half jaar het
meest naar voren kwam was: "heeft het nog wel zin om door te gaan
met het organiseren van aktiviteiten".
De reden hiervoor is het geringe aantal leden dat bereid is om deel
te nemen aan aktiviteiten, of om mee te helpen voor het instuderen
voor ons jaarlijkse toneelstuk. Hiermee samen hangt het vertrek van
3 bestuursleden (1 statutair), zodat we er met z'n tweeën voor zouden
komen te staan.
Hierdoor zijn we echter nog niet uit
de problemen. Immers: de opkomst
moet beter worden en er moeten meer
jonge leden bij komen. Er zijn
tenslotte nog genoeg Z.L.M.-leden op
N.-Beveland die stimulerend kunnen
werken op hun kinderen voor de
P.J.Z., want het is zeker de moeite
waard om een afdeling, die minder
goed draait, welke dan ook, te
steunen.
De afgetreden bestuursleden zijn:
Nelly, Jolanda, Marius.
Het nieuwe bestuur ziet er als volgt
uit:
Hans van Maldegem - voorzitter, HB,
Ko v.d. Weele - vice voorzitter,
DB-lid,
Conny Klaassen - sekretaresse
Kees Steendijk - penningmeester
Wim Leendertse - HB-afgevaardigde
Peter Marcusse - algemeen lid.
Hans van Maldegem
Daarom hebben alle leden een brief
gehad met de stand van zaken erin
vermeld en met de mededeling dat er
op 31 januari een ledenvergadering
gehouden zou worden. Op deze ver
gadering zou de knoop doorgehakt
moeten worden. Op deze avond wa
ren slechts 8 leden en Henk, de be
roepskracht van de P.J.Z.aanwezig.
Na de officiële punten afgewerkt te
hebben zijn we van gedachten gaan
wisselen hoe de leden erover dachten.
De meningen waren verschillend van:
"het heeft geen zin meer" of "het zou
jammer zijn als het verdwijnt".
Uiteindelijk zijn er 4 v.d. 8 man be
reid gevonden om in het bestuur
plaats te nemen, zodat het voortbe
staan te verwezenlijken blijft.
Na de vergadering hebben we tijdens
een smakelijk koud buffet gezellig zit
ten praten om er een lijn voor de ko
mende jaren in te krijgen, waar veel
frisse ideeën naar voren kwamen.
■351ende
Via een aantal persberichten en een uitnoding voor de info-avond, heb
ben jullie kunnen vernemen, dat afd. West Zeeuws-Vlaanderen een
uitwisseling zal organiseren naar Denemarken. En dat jullie deelna
me daaraan zeer op prijs wordt gesteld.
Nu is mij echter ter ore gekomen dat
bij jullie het idee is ontstaan dat deze
uitwisseling alleen het werk van "het
westen" zal zijn. Dit is echter onjuist!
Wij, O.Z.V1., organiseren deze uit
wisseling wel degelijk mee. Dus even
als vorig jaar samen!! Het is mij wel
ongeveer duidelijk hoe dit idee tot
stand is gekomen, en daarom wil ik
op dezelfde wijze, dit idee bij jullie
herroepen. Het is niet mijn taak om
via de krant hier verder op in te gaan.
Ik hoop dat jullie ons, noch afd.
W.Z.V1. deze handelswijze kwalijk
zullen nemen, maar begrip proberen
op te brengen, hoe het één en ander
tot stand is gekomen.
Evenals vorig jaar hoop ik dat jullie
weer in grote getale komen naar de
info-avond, en dat we weer met een
gezellige groep op weg kunnen.
Namens O.Z.VI. Anja Dekker
28 febr. - Afd. Zevenbergen houdt de
algemene ledenvergadering in spor
thal "De Molenberg". Aanvang
19.45 uur. Omdat enkele belangrijke
zaken aan de orde zijn zoals agrarisch
werk, bestuursverkiezing is het nodig,
dat zoveel mogelijk mensen aanwezig
zijn. Tevens nieuwe bestuursleden ge
vraagd.
1 mrt. - Afd. Oost-Zeeuws-
Vlaanderen voetbalt in de sporthal te
Axel tegen het korfbal-team uit
Zaamslag. Hiervoor zijn nog enkele
spelers nodig. Bel even naar Chiel tel.:
01153-2257.
7 mrt. - Afd. Oost en West-Zeeuws-
Vlaanderen o/ganiseren een info-
avond. Hier zal dan een heleboel ver
teld worden over de aanstaande uit
wisseling met Denemarken. Hier zijn
alle leden, ouders van leden, be
langstellenden e.d. van harte welkom.
Het begint om 19.30 uur in hotel "De
Roode Leeuw" te Zuidzande.
8 mrt. - 3 C.J.O.-volleybaltoernooi in
"De Kruitmolen" te Middelburg.
land ligt. Dat komt omdat hier geen
veen in de ondergrond zit, er dus geen
inklinking na ontwatering optrad èn
omdat, bij een stijgende zeespiegel, de
aanslibbing langer door gegaan is.
Kreken in de jonge polders herinne
ren aan dit aanslibbings (schor)-
stadium. Vanaf de binnendijken zijn
deze verschillen in hoogte (tot 2 me
ter) tussen een oude en nieuwe polder
goed te zien.
De jongere polders in de voormalige
Gouwe ten oosten van Schouwen heb
ben in de Ramp minder schade gele
den. Veel oude bomen in
Schuddebeurs bleven gespaard. Land
en boerderijen leden minder en ma
ken nu een oudere indruk dan de gro
te polder Schouwen.
Ten oosten van Duiveland hebben de
polders Oosterland en Bruinisse wel
veel schade geleden: oostelijker in
Zeeland en Zuid-Holland waren de
waterstanden door opstuwing in de
nauwere zeegaten nog hoger.
In de polders (oud en nieuw) is over
wegend akkerbouw. Gerst, tarwe, sui
kerbieten, aardappels en peulvruchten
ziet men er op grote velden. Enorme
landbouwmachines doen het werk.
Bij Serooskerke is meer weiland, het
land ligt daar heel lang.
Inlagen
Tenslotte het inlagen-landschap
aan de zuidkust van Schouwen-
Duiveland. Als voorbeeld moge hier
de Koudekerkse Inlaag dienen. Veel
bezoekers denken dat het gewonnen
is als bedijking. Inlagen zijn echter
juist het resultaat van terugtrekken
van de mens.
Bezien we de data van dijkaanleg dan
blijkt dat meteen: de huidige zeedijk
bij de Plompetoren (eens de kerkto
ren van Koudekerke) is van 1568, de
inlaag- of binnendijk is van 1654.
Men vreesde voor dijk vallen, het plot
seling in de diepte verdwijnen van de
zeedijk, en legde daarom een nieuwe
dijk landinwaarts aan.
Geleidelijk tussen 1300 en 1600 zijn
vele inlagen (gedwongen) prijsgegeven
aan de inscharende oever van de
Oosterschelde. In dat "Zuutland"
verdween in totaal bijna 3000 ha land
en een 12-tal dorpen en gehuchten
met namen als Borrendamme, Jac-
kenkerke, Lookshaven, Zuidkerke en
Klaaskinderen.
De klei v/d inlaagdijken werd land
inwaarts gewonnen. Men groef een
laag klei af en reed dat met karren
naar de dijk. Zo ontstonden daar de
"karrevelden", laag gelegen met een
zilte flora en alleen nog geschikt als
slecht weiland, maar een pracht ge
bied voor steltlopers als tureluur,
kluut en scholekster.
In de inlagen zelf werd ook nog flink
gegraven en ontstonden langgerekte
eilandjes en veel waterplassen.
Ekonomisch van betekenis was hier
het zeekraal snijden, paling vissen en
vooral de vogelarij d.w.z. het rapen
van eieren van visdief en kapmeeuw.
En niet zo weinig ook, wel 10.000 per
jaar, die in de café's als hartig hapje
bij de borrel voor enkele centen ver
kocht werden!
Frans Beekman
Vrijdag 28 februari 1986
19