De waarde van organische
meststoffen in de akkerbouw
KORTE WEIMKEIM
C.A.R. Zevenbergen
Plaagdieren: hoe
kom je eraf
Organisch materiaal is goed voor uw grond. Argumenten daarvoor zijn
er te over. Voor het op peil houden van een voldoende organische stof
gehalte van de bouwvoor wordt gerekend met een jaarlijkse toevoer van
ca. 2000 kg effektieve organische stof per ha (inkl. wortel- en gewas-
resten). Effektieve organische stof is de organische stof die na ca. 1 jaar
vertering nog over is.
Door aanvoer van organisch materiaal wordt de bodemvruchtbaarheid
verbeterd. Organische materiaal heeft daarom waarde. Over de waarde
van met name stro, dierlijke mest en schuimaarde gaat dit artikel.
Waaruit bestaat de waarde van orga
nisch materiaal?
1. Opbrengstvermeerdering
Uit meerjarig onderzoek is gebleken,
dat bij toevoer van 3500 kg organi
sche stof (boven de gewasresten) ge
rekend kan worden met gemiddeld
5% opbrengstvermeerdering bij
aardappelen en groentegewassen en
met gemiddeld 3% bij de suikerop
brengst van suikerbieten.
Wel dient U te bedenken, dat orga
nische stof uit stro, groenbemes-
tingsgewassen, dierlijke mest enz. bij
elkaar moet worden opgeteld en dat
genoemde opbrengstvermeerderin
gen slechts voor de eerste 3500 kg
organische stof gelden. De volgende
3500 kg organische stof geeft een la
ger percentage.
2. Gehalte aan de voedingselemen
ten stikstof, fosfaat, kali en mag
nesium
De gemiddelde gehalten aan ge
noemde voedingselementen in de
diverse dierlijke mestsoorten staan
ondermeer vermeld in het vlugschrift
voor de landbouw nr. 357: "Bemes
ting van bouwland".
Dit vlugschrift is verkrijgbaar bij de
landbouwvoorlichtingsdiensten.
Niet alle elementen komen direkt of
volledig tot werking, ook gaat er een
gedeelte verloren. Eén en ander
hangt onder andere samen met het
aanwendingstijdstip van het organi
sche materiaal. Dierlijke mest en
schuimaarde worden meestal al aan
gewend in het najaar.
Stikstof
Van de totale hoeveelheid stikstof
gaat al tijdens aanwending van dier
lijke mest in het najaar heel wat ver
loren.
In het najaar na aanwending moet
nen niet in waardeberekeningen te
worden opgenomen. Op de kunst-
mest-stikstofgift dient dan niet be
zuinigd te worden. De bij de mine
ralisatie van organische stof vrijko
mende stikstof zorgt voor een stuk
extra opbrengst, dat met kunstmest-
stikstof niet bereikt kan worden.
Fosfaat
De werkingsfaktoren (w.f.) van fos-
Een deel van het organisch stof effekt ook van stro wordt terug gevonden in de
opbrengstvermeerdering.
met niet meer dan gemiddeld 10-15%
(werkingsfaktor 0,1-0,15) van de to
tale stikstofhoeveelheid gerekend
worden. Bij geregelde aanwending
van organisch materiaal zal meer
stikstof tot werking komen, nl. de
stikstof uit eerdere organische stof-
giften. Onder gunstige omstandighe
den (neerslag na aanwending) zal
een gedeelte van de vrijkomende
stikstof uit b.v. dierlijke mest door
een te velde staande groenbemester
worden opgenomen en daardoor niet
verloren gaan.
Daarentegen bevat stro erg weinig
stikstof. De koolstof/stikstofverhou
ding is hoog, waardoor in het jaar na
het graangewas 7 kg N per ton stro
extra gegeven moet worden om een
goede vertering mogelijk te maken.
Voor konsumptie-aardappelen dient
de stikstof uit organische stofbron-
faat uit dierlijke mest in het eerste
groeiseizoen na aanwending zijn als
volgt:
Rundveedrijfmest 0,6
Varkensmest 1,0
Kippemest 0,7
Slachtkuikenmest 0,8
Voor schuimaarde wordt gerekend
met een werkingsfaktor (w.f.) van
0,5, d.w.z. 50% van de fosfaat komt in
het eerste groeiseizoen voor de plan
tengroei beschikbaar.
Kalium en magnesium
Beide elementen komen in het eerste
groeiseizoen volledig tot werking. Bij
gebruik van dierlijke mest kan veelal
in de behoefte van de gewassen aan
kalium voor enkele jaren worden
voorzien.
Op percelen, waarop magnesiumge
brek ervaren wordt, kan magnesium
AKKERBOUW
LUIZEN KUNNEN IN TAR
WE veel schade aanrichten.
Wanneer op 70% van de halmen
bladluizen worden aangetroffen, is
een bestrijding gewenst. Wanneer
U toch een bespui ting tegen afrij -
pingsziekten uitvoert en 30% van
de halmen is bezet met luis, dan is
het verantwoord om een gelijktij
dige bestrijding tegen de luis uit te
voeren.
BESTRIJDT U de afrijpings-
ziekten in de tarwe, dan moet U
wel wachten tot alle aren aanwezig
zijn. De bestrijdingsmiddelen
moeten goed op en tussen de pak
jes van de aar terecht komen.
Spuit bij windstil weer, kort voor
of bij het begin van de bloei.
SCHIETERS IN SUIKERBIE
TEN veroorzaken veel last. Komt
U ze tegen, hak ze dan zo diep
mogelijk weg. Ze zijn nadelig voor
de suikeropbrengst en geven
moeilijkheden bij de oogst. Ook
hebt U kans dat de schieters
kiemkrachtig zaad leveren, zodat
U naast de jaarlijks toenemende
aardappelopslag ook nog biet en -
opslag krijgt.
14
STAMSLABONEN SCHOF
FELEN moet U niet te snel doen.
Het gewas wortelt erg ondiep en
met het onkruid verdwijnen ook de
wortels van de bonen. Het is vaak
een moeilijke keuze van onkruid
laten staan of de bonen beschadi
gen. Is schoffelen noodzakelijk
gebruik dan smalle schoffels en
werk erg ondiep.
VEILIGHEID TIJDENS DE
WERKZAAMHEDEN mag U,
ondanks alle drukte, nooit verge
ten. Zorg dat de aftakassen afge
schermd zijn. Sleutel nooit aan
draaiende machines en laat lege
verpakkingen van bestrijdings
middelen nooit slingeren.
VEEHOUDERIJ
KAPOT GETRAPTE GRAS-
LANDPERCELEN zijn het re
sultaat van het abnormale natte
weer. Ook het gras is slecht afge-
vreten, doordat het is bevuild met
slijk. Zulke percelen moeten zo
gauw mogelijk worden gebloot,
zodat de volgende snede weer goed
wordt afgevreten.
EEN GELIJKMA TIGE SPREI
DING van het gras is te bereiken
Grijp niet onmiddellijk naar be
strijdingsmiddelen om plaagdie
ren als kakkerlakken, mieren,
boktorren of ratten en huismui
zen te bestrijden. Er zijn andere
methoden voorhanden en anders
kan de gemeente of de afdeling
bestrijding van dierplagen van
het ministerie van VROM een
uitweg bieden. Dat is de centrale
boodschap uit de folder Plaag
dieren: hoe kom je eraf.
De folder is verkrijgbaar bij het
ministerie van VROM, bureau
beheer en districutie, postbus
20951, 2500 EZ 's-Gravenhage,
telefoon 070-264201, toestel 2301
uit schuimaarde en dierlijke mest een
waardevolle aanvulling van de mag
nesium bodemvoorraad betekenen.
3. Verbetering groei-omstandighe-
den
Calcium (kalk) is één van de bouw
stenen van de gewassen. Hiervan is
echter ook op zure gronden meer dan
genoeg voorhanden.
Veeleer verbetert kalk door verho
ging van de pH de groei-omstandig-
heden voor veel gewassen.
In het kalkrijke zuidwestelijk kleiak-
kerbouwgebied is verhoging van de
pH slechts over een beperkt gebied
nodig.
Wel draagt de kalktoevoer via vooral
schuimaarde en in geringere mate
via dierlijke mest er toe bij, dat
kalkverliezen door uitspoeling en
door onttrekking van de gewassen
gekompenseerd worden.
Tevens wordt de verzurende werking
van sommige stikstofmeststoffen en
de zure regen geneutraliseerd. Sa
men met de organische stof toevoer
wordt voor een verbetering van de
groei-omstandigheden van de ge
wassen in de bouwvoor gezorgd.
In de meeste gevallen wordt de
waardeberekening gebaseerd op de
onder 1. en 2. genoemde voordelen.
Konsulentschappen voor de Akker
bouw in Zuid-West Nederland
Is verhoging van de pH noodzake
lijk, dan kan ook.de zuurbindende
waarde (kg's CaO) in geld worden
uitgedrukt.
De hoeveelheid organische stof op
zich blijft buiten beschouwing. Een
deel van het organische stof effekt
vindt U trouwens terug in de op
brengstvermeerdering.
Waardeberekening
Bij een waardeberekening van orga
nisch materiaal is het nodig, dat de
samenstelling bekend is. Zonodig
kan monstername plaatsvinden door
het Bedrijfslaboratorium voor ge
was- en grondonderzoek te Ooster
beek.
Hierna kan berekend worden hoe
veel materiaal nodig is voor b.v. 3500
kg organische stof.
Helaas ligt het materiaal meestal al
op het perceel en moet men achteraf
uitrekenen op basis van geleverde
kwaliteit of teveel of te weinig gele
verd en/of betaald is.
Voor de berekening van de waarde
van organisch materiaal kan het vol
gende invulschema worden gehan
teerd. Het schema is ingevuld voor
stro.
Organisch materiaal: stro
Besparing op de a' nkoop van kunstmest
kg w.f.
10 P2O5 I) x x
45 K20 2) x x
N 3) x x
MgO 4) x x
CaO 4) x x
prijs per kg
1,30
ƒ0,55
totaal
13,-
24.-
OpbrengstvermeerderingS) bij aanwending
Mest, schuimaarde
5% van de aardappelopbrengst/groentegewas
3% van suikeropbrengst
of bij aanwending stro
3% van de aardappelopbrengst (1200 kg a 0,22)
2% van suikeropbrengst
264-
Bruto waarde
301,—
Extra kosten voor uitrijden/hakselen
voor opslag
voor analyse
voor weegbrug
120-
120,-
Netto waarde/ha
Netto waarde/ton (bij 4 ton stro per ha)
180,—
45,-
als bij de eerste keer schudden
langzaam wordt gereden (4-6 -km
per uur) met een hoog toerental
van de aftakas. Bij een te hoge
snelheid ontstaan hopen, die bij de
volgende bewerkingen niet goed
worden verspreid. Dan krijgen we
natte plukken in de kuil en kans
op boterzuur.
REINIGING VAN DE LIG-
BOXEN is geen luxe. A Is er rub-
bermatten aanwezig zijn, moeten
deze worden verwijderd. Onder en
tussen deze matten is het eert"
broeiplaats van bakteriën. Bedenk
dat hygiëne nog steeds zeer be
langrijk. is.
U verkoopt met elke ton stro ca. 250 kg effektieve organische stof overeen
komend met de effektieve organische stof in ruim 1 ton slachtkuikenmest of in
ca. 10 ton varkensdrijfmest van gemiddelde samenstelling!
Opmerkingen invulschema:
1) Afhankelijk van de bemestingstoestand (Pw-getal 25).
Bij bemesting volgens onttrekking voor hakvruchten met niet meer
dan 2x onttrekking van 70 kg 140 kg P2O5 rekenen.
Bij Pw-getallen lager dan 25 kan meer fosfaat gerekend worden.
2) Afhankelijk van de bemestingstoestand (K-getal 18).
Bij bemesting volgens onttrekking rekening houden met de gemid
delde gewasonttrekking van 150 kg K2O per ha per jaar (denk aan
bouwplanbemesting). Bij K-getallen Tager dan 18 kan meer kali
gerekend worden.
3) Geen stikstof rekenen bij toepassing voor konsumptie-aardappe
len.
Verder de stikstof in hoofd hoofdzaak rekenen indien regelmatig
organische materiaal wordt toegediend of bij voorjaarsaanwending.
4) De hoeveelheden CaO (kalk) en MgO (magnesium) in het organisch
materiaal alleen in de waarde betrekken, indien de gehalten bekend
zijn en een duidelijke noodzaak bestaat uit oogpunt van pH-ver-
hoging bij kalk of verhoging van magnesium bodemvoorraad bij
magnesium.
5) In het schema is uitgegaan van de meeropbrengst percentages bij
3500 kg organische stof per ha of bij 4 ton stro.
Bij kleinere hoeveelheden moet met evenredige lagere percentages
gerekend worden. Bij grotere hoeveelheden met aanzienlijk minder
dan evenredig hogere percentage rekenen.
Samenvatting
In dit artikel staat de waarde van organische materialen centraal. De gelds
waarde van organische materialen wordt veelal bepaald door de direkt voor de
gewassen beschikbare voedingselementen en de meeropbrengst. Met een in
vulschema is het mogelijk om voor- of achteraf zelf de waarde van het organi
sche materiaal te berekenen op basis van 3500 kg organische stof of 4 ton stro.
Om de waarde zelf te berekenen is het evenwel noodzakelijk om over de analyse
en het gewicht van het geleverde materiaal te beschikken.
Bij een grotere toevoer dan ca. 3500 kg organische stof nemen de meerop
brengstpercentages niet evenredig toe.
Door de toevoer van extra organische stof kan verder het organische stof
gehalte van de bouwvoor op peil gehouden worden, het bodemleven bevorderd
worden enz.
Bij verkoop van 1 ton stro is, om het verlies aan organische stof te kompense-
ren, ruim 1 ton slachtkuikenmest of ca. 10 ton varkensdrijfmest van gemiddelde
samenstelling nodig.
JJ. Kroon,
C.A. in Z.-West Nederland
Vrijdag 22 juni 1984
