Jan Paas Broekman
Veenkoloniaal akkerbouwer:
Fabrieksaardappelen als hoofdgewas
K.N.L.C.-bedrijfsreportage
De Veenkoloniën en de fabriek
saardappel zijn de laatste tijd vo
lop in het nieuws. Sluiting van
Avebe-fabrieken. alternatieve
gewassen, sombere perspektie-
ven, het lijkt allemaal niet zo
gunstig. Dat er in de Veenkolo
niën toch ook goed draaiende
bedrijven zijn. bleek wel uit de
gesprekken die wij hadden met
Jan (41) en Rika (35) Paas
Broekman uit Exloërveen in de
gemeente Odoorn.
Het bedrijf Paas Broekman in Exloërveen.
10
ook. Als de Avebe verdwijnt, is de hele
Herinrichting voor de landbouw niet
meer nodig. Maar zover zal het ho
pelijk nooit komen.
Ook vreest Jan dat er her en der be
planting aangebracht zal worden.
"Ik vind bomen best mooi. maar niet
bij mijn land", aldus Jan. Zijn grond
ten westen van Exloërveen ligt in de
pas aangevraagde ruilverkaveling
Odoorn. In dat gebied is wel wat te
verbeteren; een deel van de grond
ligt ruim 4 kilometer van huis. Wel
zegt Jan dat goed land ver weg, beter
is dan slecht land dicht bij huis.
Jan en Rika Paas Broekman en hun kinderen Ina (9) en Gea (4) staan
midden in hun bedrijf.
Volgens Paas Broekman blijft er bij
de huidige regeling niet veel keus.
"Als je fabrieks
aardappelen wilt blijven verbouwen,
dan zul je wel moeten overgaan tot
bewaring. Het is een soort "Russi
sche vrijwilligheid".
De bewaarappelen zijn in het
begin van dit jaar afgeleverd
en de resultaten zijn goed. Er was
weinig gewichtsverlies en er trad
vrijwel geen rot op. Technisch lijkt
het geen enkel probleem om de fa
brieksaardappelen nog veel langer te
bewaren. Als de aardappelen onder
gunstige omstandigheden worden
gerooid en verder met zorg worden
behandeld, zal het bewaren geen
problemen opleveren, zo is de erva
ring van Paas Broekman.
AVEBE
In een gesprek met een Veenkolonia
le boer komt de Avebe natuurlijk tel
kens weer aan,de orde. Het standpunt
van Paas Broekman is duidelijk:
"Avebe moet blijven. Op dit moment
zijn er geen andere mogelijkheden
dan 50van de grond met fabrieks
aardappelen te betelen".
Dat via Avebe goed pootgoed te koop
is, noemt Paas Broekman een goede
zaak.
Hij koopt regelmatig poters klasse E
en vermeerdert ze dan 1 of 2 keer.
Selecteren en sorteren gebeurt ook
op het bedrijf zelf.
Toch zijn er over Avebé wel kritische
opmerkingen te maken. Vooral het
niet goed lopen van de voorlichting
aan de boeren zit Jan dwars. De
Avebe-direktie is naar de leden/le
veranciers toe niet open genoeg over
de stand van zaken. Toch moet Ave
be blijven bestaan en volgens Jan ligt
daar een taak voor de landbouwor
ganisaties. Die roeren zich ook wel.
maar hij mist daarbij toch wel het
geluid van zijn Drents Landbouw-
genootschap. Het D.L.G. heeft on
der zijn leden meer Avebe-leveran-
ciers (zo'n 3500) dan de Veenkolo
niale Boerenbond en de Groninger
Maatschappij van Landbouw samen.
Hij ziet hier dan ook duidelijk een
taak liggen voor het D.L.G.
Herinrichting
Exloërveen ligt gedeeltelijk in het
deelgebied de Kanaalstreek van het
herinrichtingsgebied Oost Gronin
gen en de Groningse-Drentse Veen
koloniën, kortweg "de Herinrich
ting". Voor Paas Broekman hoeft dit
allemaal niet zo nodig. Aan de verka
velingssituatie is niet veel te verbete
ren, niet bij hem en niet in de omge
ving. Kleine verbeteringen zouden
ook wel op te lossen zijn met een ge
wone ruilverkaveling. Er komt nu van
alles en nog wat bij en het duurt al
leen maar langer.
Hij zag veel liever dat via de Herin
richting de Avebe gesteund zou wor
den. Een gezonde Avebe is op dit mo
ment veel belangrijker dan wat dan
Tevreden
Het bedrijf Paas Broekman is wat
groter dan het gemiddelde Veenko
loniale akkerbouwbedrijf, het is
daarom niet helemaal representatief
voor het gebied. Jan en Rika besef
fen dit terdege als zij zeggen dat zij
tevreden zijn niet hun bedrijf. Het
bedrijf is dan ook hun grootste hob
by en dat is te zien. Het woon- en het
bedrijfsgedeelte tonen duidelijk bei
der liefde voor hun vak en hun be
drijf. Het geheel staat er bijzonder
verzorgd bij en dat is niet alleen zo
toen de foto's gemaakt werden. Dit
bedrijf toont aan dat een Veenkolo
niaal akkerbouwbedrijf wel toe
komst heeft mits aan een paar voor
waarden wordt voldaan. De opper
vlakte moet minstens 50 ha. zijn. de
eigen-vermogenspositie moet goed
zijn, 50% fabrieksaardappelen moet
mogelijk blijven en als laatste, de
boer moet vakman zijn.
Als de Avebe blijft draaien, dan zien
Jan en Rika Paas Broekman de toe
komst vol vertrouwen tegemoet.
Vorkheftruck
Over één machine op zijn bedrijf is
Jan Paas Broekman bijzonder tevre
den. Al jaren geleden heeft hij een
vorkheftruck aangeschaft en hij zou
hem beslist niet meer willen missen.
Deze machine is voor allerlei zaken
te gebruiken en Jan verbaast zich er
over dat niet meer akkerbouwers
bakjes op pallets bewaren: de kunst
mest staat in zakken op pallets. Met
een hydraulisch bediende bak op de
heftruck wordt het een shovel of
wiellader. Ook voor zware klussen
als het uittillen van de betonroosters
in de luchtkanalen van de bewaar-
schuur is de heftruck te gebruiken.
"Eigenlijk zou elke akkerbouwer een
vorkheftruck moeten hebben, al was
het alleen maar om zijn rug te spa
ren". aldus Jan.
Chr. Reinders.
Een deel van de inbrengapparatuur in de nieuwe fabrieksaardappelbe
waarplaats. Handkracht komt er niet meer aan te pas.
25 november 1983
Exloërveen ligt aan de rand van het grote Veenkoloniale gebied van
Drenthe en Groningen. Westelijk van dit lintdorp liggen tot aan de
Hondsrug de veen- en madegronden van het stroomdal van de Hunze.
Oostelijk ervan liggen de dalgronden, het afgegraven hoogveen van het
vroegere Bourtanger Moeras.
Net als dat van de meeste buren is het bedrijf Paas Broekman een
volledig akkerbouwbedrijf.
Vader Willem Paas Broekman is er in 1940 begonnen op een gemengd
bedrijf van 20 ha. Stukje bij beetje is het vergroot tot de ruim 62 ha. van
nu. Daarvan wordt 2,5 ha. gepacht.
Toen vader een aantal jaren geleden 65 jaar werd, heeft Jan het bedrijf
volledig overgenomen, nadat hij al zo'n 15 jaar in maatschapsverband
met vader had samengewerkt.
nog 45 ton per ha, gerekend naar
uitbetalingsgewicht. In andere jaren
is zijn streefgetal 50 ton en dat haalt
hij meer dan eens. Voorwaarde voor
dergelijke opbrengsten is wel dat al
les goed voor elkaar is. In de loop der
jaren is alle dalgrond (zo'n 30 ha)
gemengwoeld. Op de veengronden is
al in 1959 begonnen met de bezan-
dingsmachine. Inmiddels is op dit
deel vap het bedrijf zo'n 10 cm zand
gebracht en dat maakt het mogelijk
om ook hier volledig akkerbouw te
plegen. Voor het zaaien en rooien
van de suikerbieten schakelt Jan de
loonwerker in. De oppervlakte graan
is te klein voor een eigen maaidorser.
Samen met een dichtbij wonende
neef, wordt deze machine gebruikt.
Aardappelbewaring.
Alle aardappels gaan naar de fabrie
ken van Avebe. Nu een aantal fa
brieken is gesloten, zal een deel van
de oogst bewaard moeten worden tot
in januari. Jan heeft daarop inge
speeld door een nieuwe schuur te
bouwen voor de bewaring van fa
brieksaardappelen. Er kan zo'n 900
ton in worden opgeslagen. "De
schuur is wel wat groter en duurder
geworden dan nodig was geweest
voor alleen de aardappelen, maar ik
had ook ruimte nodig voor poters en
voor opslag van kunstmest en ma
chines", aldus Jan. Voor de schuur is
BRT-subsidie toegezegd en Jan heeft
ook een bijdrage uit de pot van de 4
miljoen ontvangen voor de inbreng
apparatuur en voor erfverharding.
Goed pootgoed is noodzakelijk
voor een goede opbrengst. De poters
krijgen dan ook veel aandacht.
De fabrieksaardappels zijn in de
Veenkoloniën het belangrijkste pro-
dukt. Zo ook bij Paas Broekman. Het
machinepark is daarop ook volledig
aangepast. Van poot- tot rooimachi-
fie is alles aanwezig. Volgens Jan
hoeft niet naar alternatieve gewassen
gezocht te worden zolang de op
brengsten van de aardappelen maar
goed zijn. In het toch beslist niet ge
weldige jaar 1982, had hij gemiddeld
Veenkoloniaal bouwplan
Ruim 10 jaar geleden zijn de laatste
koeien verkocht. Het bedrijf heeft nu
het typisch veenkoloniale bouwplan
van 50% fabrieksaardappelen. 25%
suikerbieten en 25% granen. Het be
drijf is zo ingedeeld en gemechani
seerd. dat er geen vreemde arbeids
krachten nodig zijn.
Jan; "Ik wil het geen éénmansbedrijf
noemen, maar een gezinsbedrijf.
Mijn vrouw Rika is volledig van alle
zaken op de hoogte en helpt zonodig
mee. Ook vader en moeder, die naast
ons wonen, zijn nog erg geïnteres
seerd in het bedrijf en vader springt
graag bij".
Het resultaat is een goed afgewerkte
en bijzonder praktische schuur die
zo'n drie ton heeft gekost. In dit be-
•drag zitten ook alle kosten van in
brengapparatuur, ventilatie-systeem
en erfverharding. Jan: "Ik ben erg
tevreden over deze investering; het
werk is er een stuk plezieriger en ge
makkelijker op geworden. Zuiver
bedrijfs-economisch gezien is zo'n
schuur natuurlijk te duur. De 10
gulden bewaarpremie die Avebe be
taalt, is niet voldoende, ik zou liever
een ander systeem zien. Een geleide
lijk oplopende premie, zoals bij sui
kerbieten, zou beter zijn".
