Blauw en blauwgevoeligheid
van aardappelen
Is bewaren van konsumptie-
aardappelen financieel zinvol?
AKTIE ZUIDWEST
Elk jaar ontstaat bij de oogst van konsumptie aardappelen in meer of
mindere mate knolbeschadiging. Daarbij onderscheiden we verschil
lende vormen. In de eerste plaats de uitwendige beschadiging, zoals
huidbeschadiging, snijwonden, barsten en kneuzingen. Zeker zo be
langrijk is echter de inwendige (onderhuidse) beschadiging, het zoge
naamde blauw, of stootblauw, dat meestal pas goed wordt onderkend
als de oogst achter de rug is.
Wat is blauw nu eigenlijk?
Onder de schil van de aardappel zit
ten soms lichtgrijs tot zwarte plek
ken. die in grootte kunnen variëren,
maar toch verscheidene cm2 groot
kunnen zijn. Meestal blijft de
blauwverkleuring beperkt tot het ge
deelte tussen de schil en de vaatbun-
delring. Het blauw kan echter tot
binnen de vaatbundelring doorlo
pen. Op het naveleinde komen deze
plekken vaker voor dan op het top-
einde. Grote knollen hebben meer
kans op blauw-dan kleine. Blauw is
het^ gevolg van een enzymatisch pro
ces'. In het kort komt het hier op neer
dat een kleurloze stof in de aardap
pel door het in verbinding komen
met zuurstof via wat tussentrappen
blauwkleurt. Dit proces duurt onge
veer I a 3 dagen.
Voor een goed begrip is het noodza
kelijk dat we onderscheid maken
tussen blauw en blauwgevoeligheid.
Een partij kan best' blauwgevoelig
zijn. maar dat hoeft beslist niet te
betekenen dat er veel blauw in voor
komt. Ook het omgekeerde is het
geval.
Hoe belangrijk is blauw?
Blauw is zondermeer een van de be
langrijkste kwaliteitsaspekten. waar
dan ook zeer zwaar op gelet wordt.
Het moet toch wel duidelijk zijn dat
wij als land met een zeer grote export
van aardappelen het juist van de
kwaliteit moeten hebben. De Neder
landse konkurrentiepositie ten op
zichte van de andere landen is er de
laatste jaren niet beter op geworden.
In de eerste plaats is bij de konkur-
renten het kwaliteitsniveau duidelijk
beter geworden, waardoor onze tra
ditionele voorsprong op dit punt
kleiner is. Als gevolg van de sterk
gestegen transport kosten, zullen wij
bij een gelijke kwaliteit, aardappelen
moeilijk tegen konkurrerende prij
zen kunnen blijven aanbieden. Bij de
frites en chips verwerkende industrie
moeten of de blauwe plekken met de
hand worden verwijderd of de fri-
tes-strips of -schijfjes moeten worden
uitgelezen. Dit is erg arbeidsintensief
en het geeft verlies aan opbrengst.
Hoe blauw te voorkomen?
Bij de volledige gemechaniseerde
oogst blijkt de lange weg die de
aardappel aflegt via de rooimachine,
wagen, stortbak, transportbanden,
boxenvuller en sorteerlijn een uiterst
gevaarlijke weg te zijn. Iedere kon-
sumptieteler is er zo langzamerhand
van overtuigd dat knolbeschadiging
in de hand gewerkt wordt door:
oogsten bij te lage bodem tempera
tuur, rooien in te droge en kluiterige
grond, rooien met te hoge kettings
nelheden en/of te grote valhoogten.
Ook het opwarmen bij het afleveren
is erg belangrijk. De genoemde pun
ten zijn veelal bekend. In de praktijk
moet hier meer aandacht aan be
steed worden.
Vast staat ook dat de mate van ge
voeligheid van de knollen een faktor
is om rekening mee te houden. Van
de faktoren die op één of andere
wijze verband houden met de
blauwgevoeligheid, is de kalium-
De lange weg, die de aardappel moet afleggen van het veld naar de bewaarplaats
is uiterst gevaarlijk
Blauw in aardappelen is één van de belangrijkste faktoren in de bepaling van de
kwaliteit
Konsulentschappen voor de Akker
bouw en de Rundveehouderij in
Zuidwest Nederland
serie Aardappelen nr. 22
voorziening van de knol voor de
praktijk wel de belangrijkste.
Bouwplan bemesting, waarbij "alle
kali" in één keer wordt toegediend,
verdient op de daarvoor geschikte
gronden beslist aanbeveling.
Op hét analyse formulier van het
grondonderzoek is de hoeveelheid te
strooien kali om extra blauwrisiko's
te voorkomen tussen haakjes aange
geven.
Samenvattend kan worden gesteld
dat het in_ ruime rrjate beschikbaar
hebben van kali voor de aardappel
plant het risiko van beschadiging
sterk kan verkleinen, ondanks het
feit dat ook andere faktoren als
grondsoort e.d. van invloed zijn op
de blauwgevoeligheid en het ont
staan van inwendig blauw. Een rui
me kaligift moet gezien worden als
een verzekeringspremie, waardoor
extra risiko's worden vermeden. Uit
betaling naar kwaliteit betekent dat
de financiële opbrengst gemakkelijk
met 500,— per ha kan toenemen.
Daarom alleen al is "sparen op kali"
onverantwoord.
Droge zomers staan bekend als
"blauw jaren".
Grote valhoogten, hoge kettingsnel
heden, kluiten en verwerking tijdens
te lage temperaturen werken blauw
in de hand. Wanneer de rooimachine
technisch in orde is en goed wordt
afgesteld, zal dit ongetwijfeld leiden
tot het hoogste rendement.
Beschadiging voorkomen kan: gene
zen niet!
Bedrijfsvoorlichter,
C.A.R. Zevenbergen
Ing. J. Staal
Eigenlijk is dit een overbodige vraag. Gedurende het gehele jaar is er
behoefte aan aardappelen, in welke vorm dan ook. Slechts korte tijd
gaan aardappelen na het oogsten rechtstreeks naar hun eindbestem
ming; dit speelt zich globaal af in de periode juni tot en met september.
Zodra de oogst van zgn. "late" aardappelen begonnen is, ontstaat er
voor kortere of langere tijd behoefte aan opslagkapaciteit. Bewaring
van aardappelen, is nodig om regelmatig aan de vraag te kunnen vol
doen. Bovendien is het voor een goede prijsvorming van grote betekenis
dat het aanbod gespreid wordt. De vraag is echter wel, wie de aardap
pelen bewaart: de teler zelf of de handel en vooral ook: voor wie de
risiko's zijn.
Of bewaren van aardappelen finan
cieel altijd een zinvolle zaak is, is
minder eenvoudig te beantwoorden.
Gemiddeld genomen wel, maar er
zijn jaren dat bewaren verlies ople
vert. Over een reeks van jaren is het
resultaat positief. Het prijsverloop
van aardappelen is echter een on
voorspelbare aangelegenheid. Af
hankelijk van vraag en aanbod kan
het prijsverloop van jaar tot jaar
sterk uiteenlopen. Zelfs binnen één
seizoen doen zich soms grote ver
schillen in prijs voor. Wel kan zonder
overdrijving gesteld worden dat de
aanwezigheid van veel goed geoutil
leerde bewaarruimten de positie van
de Nederlandse aardappelen op de
markt heeft versterkt. Het gedurende
vele maanden op elk gewenst mo
ment beschikbaar hebben van een
"goede" aardappel is voor de afzet
een sterke basis.
Aan de bewaring van aardappelen
zijn naast een aantal technische een
drietal financiële aspekten te onder
kennen. Dit zijn:
1. De benodigde investeringen.
2. De kosten daarvan en de bijko
mende kosten.
3. De bewaarverliezen.
23 september 1983
Investeringen
Voor de opslag van konsumptie-
aardappelen kunnen in bestaande
gebouwen provisorische voorzienin
gen worden getroffen. Dit vraagt
geen grote investeringen, maar voor
een langdurige bewaring met be
houd van kwaliteit zijn deze ruimten
niet bedrijfszeker. Daarvoor is een
meer uitgebreide inrichting van be
waarruimten in bestaande of aparte
gebouwen nodig. Afhankelijk van de
situatie op het bedrijf en wat men er
zelf aan kan of wil doen, loopt de
investering uiteen van 10 tot 30
cent en meer per kg aardappelen.
Jaarkosten investering en bijkomen
de kosten
Globaal kunnen de kosten van rente,
afschrijving en onderhoud op 10%
per jaar worden gesteld. Afhankelijk
van de hoogte van de investering
geeft dit de volgende kosten per kg of
per ha aardappelen (bij een op
brengst van 45 ton per ha).
Kiemremming
Per keer "gassen" bedragen de kos
ten 1,— per ton of 0,1 cent per
kg. Bij drie keer "gassen" is dit 0,3
cent per kg.
bedrag investering
Serie Aardappelen nr. 23
ing. J.M. van der Weele
10% kosten per jaar
per kg
aardappelen
ƒ0.10
ƒ0,20
ƒ0.30
per ha
aardappelen
4.500,-
9.000-
13.500,-
per kg
1 cent
2 cent
3 cent
per ha
450,-
900-
1.350,-
Renteverlies
Aardappelen die bewaard worden
hebben een waarde in geld. Daaro
ver moet rente berekend worden. Bij
een bruto-opbrengst van 45 ton en
een prijs van 0.20/kg is de waarde
9.000.— per ha. Het renteverlies
per maand bewaring bedraagt dan
75.- per ha.
bewaarduur
renteverlies
4 maanden
6 maanden
8 maanden
per ha
ƒ300,
450,
ƒ600.
per kg aardappelen
0,66 ct/kg
1,00 ct/kg
1,32 ct/kg
Aan het bewaren van aardappelen zijn nogal
wat kosten verbonden maar over een reeks
van jaren loont het toch.
gewichtsverlies in
bewaarduur in maanden
kg/ha
guldens/ha
ct/kg
1
5
7
900
1.800
2.300
180
360
460
0,4
0.8
1,0
Overige kosten
Als inbrengen en opscheppen door
derden wordt uitgevoerd kost dit
450,— per ha of 1 cent per kg. De
kosten van energie voor ventileren
en opwarmen hangen samen met de
bewaarduur en bedragen 0,2 tot 0,5
cent per kg aardappelen.
Bewaarverliezen
Gewichtsverliezen tijdens de bewa
ring zijn onvermijdelijk. De bewaar
duur is bepalend voor de hoogte van
de verliezen.
Totale kosten van bewaring
Wordt uitge'gaan van een investering
in een bewaarruimte van 0,20 per
kg aardappelen, dan kunnen de to
tale kosten voor bewaring over 5
maanden als volgt worden samenge
vat.
bewaarkosten
omschrijving van aardappelen
bewaarruimte 2 ct/kg
renteverlies 0,8 ct/kg
kiemremming, 3 keer 0,3 ct/kg
inbrengen, opscheppen 1,0 ct/kg
ventileren, opwarmen 0,4 ct/kg
bewaarverliezen 0,8 ct/kg
totaal
5,3 ct/kg
Uit dit voorbeeld blijkt dat de prijs
van de aardappelen met meer dan 5
cent per kg moet stijgen wil bewaring
aantrekkelijk zijn. Gemiddeld geno
men is dit over een reeks van jaren
het geval geweest.
Alleen kwaliteit!
Het is bijna vanzelfsprekend dat al
leen een produkt van goede kwaliteit
in aanmerking komt voor bewaring.
In jaren dat er kans is op glazigheid
moet men terdege nagaan of het
produkt bewaarbaar is. Deze situatie
doet zich in 1983 voor. Bovendien
ligt de prijs nu op een redelijk ni
veau. Naast de kosten die bewaring
met zich meebrengt zijn dit niet te
verwaarlozen aspekten.
9
