"Ecologische landbouw bedrijven betekent
niet dat men er rijk van wordt
De alternatieve landbouw
Akkerbouwer J. de Zwart uit Oost burg:
EKO-circuit
Voorlichting
Idealisme
In het dagelijks leven wordt het
begrip alternatieve landbouw
vaak vereenzelvigd met een spel
van kosmische krachten en ande
re zaken die gewoonlijk in de
mystieke hoek worden geplaatst.
Hoewel binnen de alternatieve
landbouw stromingen zijn te on
derscheiden die de hele kosmos
betrekken in de teelt van land- en
tuinbouwprodukten, betekent dit
niet dat daarmee de alternatieve
landbouw is gedefinieerd. Binnen
de alternatieve landbouw hebben
we te maken met een scala van
landbouwsystemen die onderling
meer of minder van elkaar ver
schillen.
In de praktijk kunnen ruwweg
twee richtingen in de alternatieve
landbouw onderscheiden wor
den. De biologisch dynamische
en de ecologische landbouw. De
eerste heeft als achtergrond een
antroposofische levensbeschou
wing, waarbij ook kosmische rit
men een rol spelen. Deze tak van
de alternatieve landbouw roept
waarschijnlijk de meeste weer
stand op bij de gangbare land
bouwers. De B.D.-landbouw
wordt vaak verweten geheel ge
speend te zijn van rationaliteit of
realiteitszin.
De ecologische landbouw is min
der 'extreem' en staat dichter bij
de gangbare landbouw dan de
B.D.-landbouw.
De 'EK. O-richtlijnen' zeggen
hierover het volgende: 'Het doel
is een optimale opbrengst met
behoud van bodemvruchtbaar
heid. Moderne technieken kun
nen worden gebruikt als die in
overeenstemming zijn met de
uitgangspunten. Voedselproduk-
tie moet dicht bij huis plaatsvin
den. Transport over lange afstan
den is duur en betekent verspil
ling van energie'. In Oostburg
beoefent akkerbouwer J. de
Zwart op een deel van zijn bedrijf
de ecologische landbouw. Wij
hadden een gesprek met hem.
Jan de Zwart:Eko-landbouwpraktijk gericht".
In het Zeeuws-Vlaamse Oostburg
heeft akkerbouwer Jan de Zwart
sinds twee jaar ruim viereneenhalve
hectare van zijn 48-hectare grote be
drijf gereserveerd om daarop ecolo
gische landbouw te bedrijven.
'In 1970 heb ik in Kerk-Avezaath een
cursus biologisch-dynamische land
bouw gevolgd. Het was allemaal erg
theoretisch en als praktiserend boer
heb ik er weinig aan gehad. Hoewel
ik de antroposofische gedachtengang
in de B.D. landbouw niet afwijs, zie
ik meer heil in de ecologische land
bouw omdat deze meer op de prak
tijk gericht is. Omdat ik al langer
bezig was met geïntegreerde land
bouw is de gedeeltelijke overstap
naar de EKO-landbouw niet zo ver
wonderlijk'.
De door de Stichting Alternatief
Warenonderzoek (SAW) opgestelde
EKO-richtlijnen verbieden het ge
bruik van bestrijdingsmiddelen en
kunstmeststoffen en schrijven een
ruime vruchtwisseling voor (mini
male rotatie vijfjaar). Er dient reke
ning te worden gehouden met na
tuurlijke evenwichten en de mense
lijke waardigheid.
In de gangbare landbouw is het ge
bruikelijk dat een bemestingsadvies
vaak per element en eenmalig wordt
gegeven, dus stootsgewijs, wat al of
niet tijdelijk het evenwicht in de bo
dem verstoort. De EKO-landbouwer
probeert zo te bemesten dat de bo
dem een optimaal gehalte aan orga
nische stof heeft. Op deze manier
komen de voedingsstoffen geleide
lijk beschikbaar voor de planten.
'Ik ruil het bolkaf van mijn vlas tegen
vaste stalmest van veeboeren. Bij het
opzetten meng ik dit met wat oude
schuimaarde en dan laat ik het com-
posteren. Met de voorlader zet ik het
dan één of twee keer om. Zo krijg ik
dan een goede organische mest die
vóldoeride stikstof levert voor m'n
gewasssen. Sinds kort gebruik ik ook
22 anril 1QRR
drijfmest, die ik laat com posteren
door er stro aan toe te voegen', aldus
de Zwart.
Bij een aantal teelten in de EKO-
landbouw is de onkruidbestrijding
een probleem. In de gewassen waar
machinale bestrijding niet mogelijk
is moet dit met de hand gebeuren.
Dit is ook de belangrijkste reden dat
Jan de Zwart het ecologische ge
deelte van zijn bedrijf voorlopig nog
niet zal uitbreiden. Jan de Zwart is
aan het onderzoeken in hoeverre het
mogelijk is bij trage kiemers voor
opkomst onkruidbestrijding met be
hulp van branders toe te passen.
In 1982 heeft het alternatiéve ge
deelte (4,5 ha) een bruto opbrengst
van ruim vijfentwintig duizend gul
den opgeleverd. Bij een vergelijking
van ecologische landbouw met de
gangbare landbouw dient te worden
opgemerkt dat de verhouding van de
verschillende kostenfactoren bij de
beide landbouwsystemen erg van el
kaar verschillen. Bij de ecologische
landbouw worden geen kósten ge
maakt voor kunstmest en bestrij
dingsmiddelen. De kosten voor ar
beid (onkruidbestrijding) daarente
gen zijn vaak groter dan dat in de
gangbare landbouw het geval is.
'Wetend dat het erg gevaarlijk is cij
fers te noemen toch nog het volgen
de: vorig jaar heeft de zomertarwe
op het alternatieve gedeelte 8100 kilo
met een prijs van tachtig ceqt opge
bracht. Zomei;tarwe is een gewas dat,
ook als alternatieve teelt, zeer weinig
arbeid vraagt. Ook moetje bedenken
dat de vorige zomer ook voor de
granen erg goed is geweest. In de
bruine en witte bonen is het afgelo
pen jaar erg veel arbeid nodig ge
weest voor de onkruidbestrijding
terwijf de opbrengsten tegenvielen.
Omgerekend naar hectares was de
opbrengst van beide gewassen bijna
zestienhonderd kg. De bruine en
witte bonen brachten respektievelijk
3,00 en 4,20 per kg op.
Het ecologisch verdeelcentrum in
Nieuwland hanteert voor 1983 de
volgende prijzen:
- Uien (direct na oogst) 0,70
- aardappelen (middelvroeg) 0,50
- blauwmaanzaad 7,00
- zomer- en wintertarwe 0,80
- capucijners 2,15
- bruine bonen 3,00
- witte bonen 4,20
- groene erwten 2,15
Deze prijzen gelden voor produkten
van goede kwaliteit.
De op de produktiebedrijven van het
EKO-circuit geproduceerde land- en
tuinbouwprodukten worden, voor
zover ze niet aan huis worden ver
kocht, geleverd aan één van de acht
verdeelcentra. Zo'n verdeelcentrum
koopt de produkten van de telers en
verkoopt deze aan de winkels of aan
verwerkers van produkten. Boven
dien bepaalt het verdeelcentrum sa
men met de boeren wat er in een
bepaald jaar geteeld wordt en hoe
veel. Overschotten worden zoveel
mogelijk vermeden. Volgens Willem
Timmermans van het verdeelcen
trum 'Delta' in Nieuwland is de
kwaliteit van de alternatieve pro
dukten de laatste jaren duidelijk
gestegen. "We kunnen het niet meer
maken de klant een aangetaste appel
aan te bieden die ook nog eens twee
keer zo duur is als een appel uit de
supermarkt. Dat pikken ze gewoon
niet meer. Wij zijn daarom meer
consument-gericht gaan werken. De
vaste tien winkels waaraan wij leve
ren zien er veel aantrekkelijker uit
dan vroeger. Heel anders dan de
stoffige donkere winkeltjes waar jul
lie misschien aan denken'.
Volgens een door de wetenschap
winkel Economie van de Rijksuni
versiteit Groningen uitgegeven rap
port is de koopneiging van het pu
bliek veel groter dan de daadwerke
lijke afzet via een gespecialiseerde
winkel, nu doet vermoeden. 'Indien
onbespoten en natuurlijk bemeste
groenten ook bij de gewone groente
man en de buurtwinkel te koop zou-
den zijn, zouden deze produkten bij
één op de drie huishoudens regel
matig onderdeel van het menu zijn',
aldus het rapport. Willem Timmer
mans: 'Tot nu toe hebben wij nooit
aandacht besteed aan de distributie
via andere dan de vaste winkels
waaraan wij leveren. Wij zijn bang
de greep op onze produkten te ver
liezen. We houden de produktielijn
van producent tot consument graag
in het oog. Als er goede afspraken
gemaakt kunnen worden, bestaat de
kans wel dat we er in de toekomst
over gaan denken'.
De ecologische teler kan met zijn
vragen en problemen niet bij de
Rijks Landbouwvoorlichting terecht.
Deze is niet ingesteld op alternatieve
landbouwsystemen en kennis daar
van is dus niet of nauwelijks bij de
voorlichters aanwezig. Voor techni
sche informatie kunnen de ecologi
sche boeren een beroep doen op het
Ekologisch Landbouw Konsulent-
schap (ELK) in Amsterdam. Het
ELK geeft tweemaal per maand het
blad Ekoland uit waarin informatie
over bemesting onkruidbestrijding
en andere voor de teler belangrijke
onderwerpen wordt gegeven. Het
blad biedt de telers tevens de moge
lijkheid ervaringen e.d. uit te wisse
len.
Het ELK heeft tot nu toe weinig sa
mengewerkt met de rijkslandbouw
voorlichting en is financieel afhan
kelijk van de verdeelcentra die een
bepaald percentage van de omzet
voor de voorlichting reserveren.
Hierin gaat verandering komen.
Volgens Kees Water, voorlichter bij
het ELK, is er een aantal factoren die
een andere vorm aantrekkelijk ma
ken.
'Ten eerste is er een afname in de
groei van de omzetten van de ver
deelcentra te constateren, waardoor
de bereidheid van de verdelers veel
geld aan ons af te geven minder
wordt. Bovendien heeft de rijksover
heid ons aangeboden om een van de
voorlichters van ons konsulentschap
in dienst t^ nemen. Die houdt zich
dan bezig met ecologische land
bouw. Hij wordt dan voor de helft
•betaald door de Rijks Landbouw
Voorlichting. De andere helft beta
len wij. Wij willen ook meer in op
dracht gaan werken. Het ELK werkt
dan niet meer alleen via de verdeel
centra voor de telers, maar ook voor
andere instanties die iets over de
Eko-landbouw willen weten. Hier
voor moet natuurlijk wel betaald
worden. We zijn dan niet meer zo
afhankelijk van de verdeelcentra en
hopelijk kunnen we daardoor een
bredere weg inslaan'.
Ekologische landbouw bedrijven be
tekent niet dat men er rijk van wordt.
Men moet achter de uitgangspunten
staan. Door op een ecologische ma
nier te telen draagt men bij tot de
vorming van een samenleving die
meer oog heeft voor natuur, milieu en
menselijke waardigheid.
'Ik was al jaren geïnteresseerd in na
tuur, milieu en de effecten van de
landbouw daarop. Deze interesse en
de opvatting dat ecologisch/alterna
tief geteelde produkten gezonder zijn
dan de gangbaar geteelde, hebben er
toe geleid dat ik ruim twee jaar gele
den contact heb opgenomen met het
ELK', aldus Jan de Zwart.
A. Toussaint en L. Tholhuysen.
13
