Te kleine Zeeuwse akkerbouwbedrijven
hebben financiële problemen
M en voorziet dat een toenemend
aantal zelfstandige ondernemers er
werk buiten het bedrijf bij gaat zoe
ken. Ze zijn daar toe gedwongen om
toch aan een voldoende groot inko
men te geraken. Uit zeer veel ges
prekken met die grondgebruikers
blijkt ook duidelijk dat ze echter he
lemaal niet van plan zijn om de bij
hen in gebruik zijnde grond, af te
stoten door middel van verkoop. De
reden hiervan is dat men meent, dat
door die grond te behouden, men
daarmee toch nog het inkomen kan
vergroten. Bovendien verwacht men
dat bij een neergaande konjunktuur,
de grond kan worden gebruikt om er
een aanvullend inkomen op te beha
len. Zoiets doet men veel liever dan
aankloppen bij een sociale voorzie
ningsregeling.
E en struktuurverbetering in de
landbouw d.m.v. grond is dan ook in
de akkerbouwgebieden niet te ver
wachten op korte termijn.
D,
D,
I
H et inkomen van akkerbouwers met een geringe oppervlakte grond is te laag en dat veroorzaakt proble
men. In de meeste gevallen is het voor die boeren onmogelijk een oplossing voor deze problemen te vinden
door het bedrijf te vergroten met grond. In Zeeland staat men in het algemeen erg huiverig tegen vergroting
van het bedrijf met een niet aan grond gebonden produktietak. In Brabant vindt er wat dat betreft nog steeds
een sterke uitbreiding op dat gebied plaats. Deze feiten staan te lezen in het werkverslag van de sociaal
ekonomische voorlichtingsdienst van de Zuidelijke Landbouw Maatschappij.
D e S.E.V. dienst blijft met het werk
en alle energie zich richten op het
gezin en het bedrijf. Vooral de indivi
duele voorlichting heeft een groot
stuk bevrediging, omdat de mens, het
gezin, het bedrijf in zeer veel gevallen
kan worden geholpen. Daarbij mag de
groepsvoorlichting niet achterblijven.
Deze voorlichting is noodzakelijk om
de mensen bewust te maken voor de
mogelijkheden die er zijn.
Werkvers/ag E.S. V. Z.L.M.
1978/1979
Steeds meer part-time
Meer intensivering
Stabilisatie grondprijs
Voorlichting
Een veelheid van zaken
Zeer veel individuele
voorlichting
Groepsvoorlichting en
kursussen
Op veel bedrijven met name die van
jongere boeren is een duidelijke
drang tot verdere intensivering van
het bouwplan, door het opnemen
van meer knol- en tuinbouwgewas-
sen.
Een melk-veehouderijbedrijf kan toe
met minder grond, dit bewijst de
praktijk. Toch staat vooral de
Zeeuwse en West-Brabantse boer
met een geringe oppervlakte grond
niet te springen om over te schakelen
op een melkveebedrijf. Eerder zien
we een afname van het aantal be
drijven met melkvee.
Ondanks een moeilijke prijszetting
van het fruit gaan verschillende on
dernemers door met verjonging van
hun bedrijven. Speciaal in de ruil
verkaveling Kapelle/Wemeldinge
vanouds een fruitteeltgebied maakt
men gebruik van de mogelijkheden.
Men kan verder konkluderen dat
wetten en maatregelen steeds inge
wikkelder worden, vertaling hiervan
naar de praktijk eist studie en inzicht.
Ook het ruimtelijk beleid gaat niet
voorbij aan de agrarische sektor
maar laat zijn invloed gelden. Hier
bij heeft de agrariër hulp en advies
nodig op het gebied van de mi
lieuaangelegenheden, het natuur- en
landschapsbehoud, de ruimtelijke
ordening, de ruilverkaveling enz.
Het instrument ruilverkaveling is en
blijft voor "de landbouw" van zeer
grote betekenis. Dat de praktijk dit
inziet bewijst de vele aanvragen voor
ruilverkaveling in het afgelopen ver
slagjaar.
Het valt te betreuren dat door een
kleine groep mensen getracht wordt
de ruilverkavelingen in diskrediet te
brengen, door te stellen dat er niets
of te weinig gedaan wordt aan het
natuurbehoud.
Wij zijn ten zeerste overtuigd dat aan
het natuurbehoud bij de uitvoering
van ruilverkaveling zeer veel aan
dacht wordt besteed en worden hier
in gesterkt door de exkursies die we
met niet-agrariërs hielden naar uit
gevoerde ruilverkavelingen.
Velen praten mee en liefst negatief,
zonder de moeite te hebben geno
men, zich zelf op de hoogte te stellen
van de veranderingen in een derge
lijk gebied. Indien ze het zien staan
ze versteld waarover ze zo negatief
zijn geweest.
Daarentegen vond er een stijging
plaats van de verkeerswaarde van
verpachte grond. Dit laatste moet als
zeer ernstig worden aangemerkt,
omdat dit de prijzen zijn, waarmee
de jonge boer/bedrijfsopvolger het
meest te maken heeft. Het interes
seert een jonge beginnende boer
weinig of er vrije prijzen betaald
worden van 40.000,— per ha, of
van 25.000,— per ha. Bij beiden
valt geen verteerbaar inkomen te
behalen.
Voor de zelfstandigen blijkt een goed
sociaal beleid van betekenis te zijn.
Veel gezinnen en bedrijven konden
met de bestaande regelingen worden
geholpen.
Dit kan niet gezegd worden over de
bestaande regelingen t.b.v. het
struktuurbeleid; met uitzondering
van de rentesubsidieregeling, de re
geling ter bevordering van samen
werkingsverbanden, de W.I.R. en de
regelingen die gelden in ruilverka
velingen.
Het beëindigingsbeleid van het O. en
S.-fonds werkt niet in de praktijk.
Gelukkig weten velen de S.E.V. te
vinden en maakt men gebruik van de
medewerkers(sters) van de afdeling
voorlichting; die en dat mag ook in
een verslag gezegd worden, zich in
zetten voor het individu, maar ook
voor de groep. Zij zijn dan ook het
vertrouwen dat men hen geeft, in de
praktijk waard.
Dit vertrouwen moet worden waar
gemaakt d.m.v. het adviseren, het
verstrekken van informatie, het be
geleiden en het verlenen van diensten.
Evenals andere jaren kunnen we weer
getuigen van een goede samenwer
king met mensen en diensten waarvan
velen zich ook inspannen voor de
"landbouw" en de mensen die er de
kost mee verdienen.
'e vrije prijs van de landbouw
gronden is gestabiliseerd. In een
aantal gebieden is een daling van het
prijsniveau waarneembaar.
10
e S.E.V. dienst houdt zich met
een grote hoeveelheid zaken bezig.
We doen er maar een greep uit en
daarbij zijn we ons terdege bewust
dat we de volledigheid geweld aan
doen.
Zoals te verwachten is stimuleert
men b.v. de bedrijfsverzorgingsdien-
sten. In Zeeland wordt getracht om
de bestaande verenigingen verder uit
te bouwen. Het ledental bedraagt
daar nu 600.
In Zonnemaire werd door 26 land
bouwers samen met de loonwerker
een bietenrooikombinatie opgericht.
Er worden daarbij 197 ha bieten en
20 ha knolselderij gerooid. Men
heeft bij dit projekt samengewerkt
met het C.A.R. en de BOVAL. De
rooikombinaries die reeds eerder
werden opgericht voldoen goed, en
een kombinatie die er reeds zes jaar
ervaring heeft opzitten, besloot om
de samenwerking voor nog eens zes
jaar vast te leggen. In diverse delen
van het Z.L.M. werkgebied liggen er
nog mogelijkheden die voordelen
bieden aan zowel boer als loonwer
ker.
I ndividuele voorlichting vraagt veel
aandacht. De vraag ernaar is groot.
In zeer veel gevallen is de problema
tic komplex. De relatie bedrijf-gezin
komt steeds meer naar voren. Een
goede studie en analyse voordat men
de voorlichtingsboodschap kan
brengen is in heel veel gevallen
noodzakelijk. Men kan de hoeveel
heid werk nooit afleiden uit aantal
len bezochte of voorgelichte bedrij
ven, Het is vooral de vertrouwensre
latie die er moet zijn tussen voor-
lichter(ster) en voorgelichte wil het
individueel werk goed kunnen ge
beuren. Ook worden wij zeer veel
door de telefoon benaderd voor het
geven van een advies.
Bedrijfsovername. In 156 gevallen
werd advies uitgebracht bij bedrijf
sovername. Deze bedrijfsovername
houdt de gemoederen van de jonge
boer, zijn vrouw en de respektieve-
lijke ouders uittermate bezig. Bij
beide partijen is er vaak een zekere
angst voor wat de toekomst zal
brengen. Soms vraagt men de voor
lichter toekomstvoorspellingen (ze
kerheden) die niet te geven zijn. In
verhouding tot de vermogensbe
hoefte is er vaak een te geringe ren
tabiliteit. Terwijl de fiscale proble
men toenemen. Een goed opgezette
maatschap met de zoon in een
vroegtijdig stadium op een levens
vatbaar bedrijf heeft de minste
moeilijkheden bij overdracht.
Op fiscaal terrein is overleg met een
goede boekhouder zeer dringend ge
wenst, bij overname van eigendom
men.
Bedrijfsontwikkeling. In 128 gevallen
werden adviezen gevraagd over be
drijfsontwikkeling, dit betrof vergro
ting met grond, grondbank, rente
subsidie, het aantrekken van verede
ling, het uitbreiden van de veestapel
door nieuwbouw of uitbreiding ge
bouwen, het intensiveren van het
bouwplan gepaard gaande met in
vesteringen, het inplanten van
boomgaarden, het uitbreiden van
kassen. Veel aandacht werd besteed
aan de mogelijkheden voor rente
subsidie. Een Lichte stijging in het
verslagjaar tot 32 aanvragen vond
plaats.
Vererving en Boedelscheiding. Er
werd 62 maal advies gevraagd over
erfrechtelijke kwesties en boedel
scheiding. De hoofdproblemen lig
gen in veel gevallen bij de grond en
de gebouwen en wederzijds onbe
grip. De voorlichting hierover is
soms moeizaam maar toch kan in
veel gevallen samen met de notaris
en een boekhouder een oplossing
worden gevonden.
Bedrijfsfinanciering. In 98 gevallen
werden advies gevraagd bij bedrijfs
financiering en/of begeleiding fi
nanciële problemen. Met aanvragen
met tussenkomst van het Borgstel
lingsfonds wordt men weinig gekon-
fronteerd, mogelijk houdt dit ver
band met de exekutiewaarde van de
grond voor de bank. De omvang van
de financiering loopt uiteen van de
tail financieringen tot zeer uitgebrei
de financieringen vooral op melk
veehouderij- en veredelingsbedrij
ven.
Nieuwe gevallen in het kader van de
rijksgroepsregeling zelfstandigen
kwamen niet veel vóór. De afwer
king van sommige aanvragen duurt
lang, te lang. Er is een zeer goede
samenwerking met de kredietadvi
seurs van de banken.
Samenwerkingsvormen. In 54 geval
len werd men betrokken bij de opzet
van een samenwerkingsvorm waarvan
sommigen voor subsidie in aanmer
king kwamen. In het afgelopen ver
slagjaar werden in Zeeland door 36
samenwerkingsverbanden omvatten
de 78 bedrijven een *samenwerkings-
subsidie aangevraagd, hiermee is het
totaal aantal samenwerkingsverban
den met een aanvraag op subsidie
gestegen tot 215, met een aantal be
drijven van 510, waarvan 195 goedge
keurd met een subsidie van
2.952.525,— In Brabant werden 8
samenwerkingskontrakten opgesteld.
Het accent van de voorlichting van
onze afdeling ligt op het juridische
vlak (kontrakten). Dat de menselijke
aspekten een zeer grote rol spelen
blijkt hieruit dat er nog al eens advies
gevraagd wordt bij meningsverschil
len.
Bedrijfsbeëindiging/beroepsverande
ring. In 32 gevallen werd advies ge
vraagd bij bedrijfsbeëindiging.
Slechts 1 geval werd beëindigd in het
kader van het O. en S.-fonds. De
beëindigingsregeling werkt niet.
Steeds meer komt beroepsverande
ring voor zonder bedrijfsbeëindi
ging. Men gaat eerst enige dagen,
dan enige maanden bij derden wer
ken tot dat er een volledige dagtaak
buiten het bedrijf is gevonden. Het
bedrijfje wordt aangehouden en be-
teeld met extensieve gewassen, dan
wel verhuurd. Voorlichting i.v.m. de
zogenaamde part-time farming
wordt steeds meer gevraagd.
In 5 gevallen werd advies gegeven
het melkvee af te stoten. In praktisch
alle gevallen lagen hieraan gezin
somstandigheden ten grondslag.
Kontrakten. Ieder jaar opnieuw
blijkt weer dat de moeilijkheden met
kontrakten pas op ons afkomen als
het kwaad is geschied. Een slecht
kontrakt dan wel het niet nakomen
van een kontrakt leidt vaak tot ver
velende gevolgen met financiële
konsekwenties. Er zijn slechts 2 mo
gelijkheden om moeilijkheden te
voorkomen door
a. kontrakten af te sluiten met bo
nafide handelaren
b. het kontrakt te lezen voor men
ondertekend.
Regelingen in het gezin. In veel ge
vallen werd men betrokken bij rege
lingen binnen het gezin omvattende
het gezinsbudget. Op verschillende
bedrijven werd men gekonfronteerd
dat de noodzakelijk geachte uitgaven
voor het gezin niet gedekt werden
door het inkomen uit het bedrijf wat
voor velen een intering van het ver
mogen betekent. Toch treft men op
veel kleinere bedrijven een flexabili-
teit aan, om zich hieraan aan te pas
sen. Een bedrijfsovername wordt op
deze bedrijven onmogelijk. Verder
hadden onze adviezen betrekking op
beloningsvormen, studieverzekering,
kleedgeld, studiekosten, kosten van
het op kamers wonen, huwelijk,
echtscheiding, boedelscheidingen,
testamenten en schenkingen.
Verzekeringen/Sociale Voorzienin
gen. In ruim 70 gevallen werd advies
gevraagd over A A W-uitkering,
AAW-voorzieningen en sociale ver-
zekeri rgen. We werden met slechts 8
nieuwe R.Z.-aanvragen gekonfron
teerd, wat waarschijnlijk als een
gunstig teken mag worden aange
merkt. Terugvordering R.Z. i.v.m. de
droogteschade werd voor de meeste
gevallen soepel opgelost in overleg
met C.R.M. en gemeenten.
Militaire Dienst. In 42 gevallen is
medewerking gevraagd i.v.m. vrij
stelling van persoonlijke onmisbaar
heid. In slechts 1 geval werd de vrij
stelling geweigerd. In 2 gevallen
werd bemiddeld bij oogstverlof.
Ruimtelijke Ordening en Milieu. In
98 gevallen werd advies gevraagd
over aanvragen hinderwetvergun
ningen, bouwaanvragen, monumen
tenwet, bestemmingsplannen, wet
verontreiniging oppervlaktewateren,
verkoop ter voorkomen van onteige
ningen, tweede bedrijfswoningen,
beheersovereenkomsten, onder-
houdsovereenkomsten, bestem
mingsplanwijzigingen. De proble
matiek rond de R.O. wordt groter.
Het is van groot belang dat de afde
lingen zich met deze materie inten
sief bezig houden.
Grond- en Pachtzaken. Over dit on
derwerp komen zeer veel vragen.
Steeds meer blijkt dat sommigen die
in het kader van hun voorkeursrecht
grond moet kopen, hiervoor meer
betalen dan de prijs die geldt voor
verkeerswaarde van verpachte
grond. Jammer voor de pachters in
de omgeving, omdat dit de gemid
delde verkeerswaarde van verpachte
grond verhoogt, met alle konsek
wenties van dien. De verdere vragen
op dit terrein gaan over allerlei
uiteenlopende pachtzaken. Mede
naar aanleiding van enige artikelen
in het Z.L.M.-blad was er zeer veel
individuele vraag naar de Grond
bank financiering voor bedrijfsver-
groting. Zeer velen voldeden niet aan
de basisnormen die gelden bij de
Grondbank.
6 Bedrijven konden hun oppervlakte
aanzienlijk uitbreiden met behulp
van de Grondbank.
Aan een fruitteler uit de Sloepolder
werd een bedrijf toegewezen in de
Flevopolder. Met dit bedrijf kon een
ander fruitteeltbedrijf worden ver
groot tot ruim 10 ha. Bij de advise
ring aan het bedrijf dat vergroot
werd was men betrokken.
Woningvoorlichting. Over kosten,
subsidiemogelijkheden, financie
ring, verbouwingsplannen, nieuw
bouw, huurovereenkomsten, huur-
opzegging, monumentenwet, warm-
te-isolatie werd in 35 gevallen voor
lichting gegeven.
Relatie bedrijfsinkomen-gezinsuitga-
ven. Voorlichting op dit gebied wordt
weinig gevraagd. Al is enige verbe
tering merkbaar waarschijnlijk
voortvloeiende uit de E.V.A.V.-kur-
sussen.
Arbeidszaken. In 9 gevallen werd ons
advies gevraagd hoe te handelen bij
het ontslag van een werknemer.
n het afgelopen jaar werd door de
E.S.V. veel gedaan aan groepsvoor
lichting. De voorlichting wordt in
verschillende vorm'en gegeven.
Veelal gaat het echter om lezingen
die gehouden worden voor afdelin
gen van de Z.L.M. De onderwerpen
die daarbij aan de orde komen zijn
o.a. bedrijfsopvolging, sociaal eko
nomische aspekten voor bedrijf en
gezin, aktualiteiten in bedrijf en ge
zin, sociale verzekeringen, grond en
pachtzaken, beloning meewerkende
kinderen, beheersovereenkomsten
en nog vele andere onderwerpen.
Soms wordt de voorlichting uitslui
tend alleen als Z.L.M.-service gege
ven. 't Komt ook vaak voor dat er
gewerkt wordt in samenwerking met
de 3 C.L.O.'s en het R.A.K. of andere
instellingen. Er wordt verder veel
aandacht geschonken aan voorlich
ting via kursussen.
In het verslagjaar werden er 15 kur
sussen georganiseerd, met 341 deel
nemers en deelneemsters, waarbij
door de E.S.V. aan 41 bijeenkomsten
daadwerkelijk de lessen werden ver
zorgd.
Via het Z.L.M. Land- en tuinbouw
blad werd gebruik gemaakt van de
mogelijkheid om schriftelijke voor
lichting te verstrekken. Voorts wer
den er door de E.S.V. ook exkursies
en werkbezoeken georganiseerd.
Ruilverkavelingen vragen ook veel
begeleiding, terwijl ook de ruimte
lijke ordening de nodige aandacht
kreeg.
J
