"Drainage mag nooit een sluitpost
en het stiefkind zijn!" m vanwezei
w e komen oorspronkelijk uit Groningen en
kwamen hier in 1952 in Brabant terecht. Ik was
toen zestien jaar. Vader werkte al in het drai
neerbedrijf en wij groeiden er in op. In die tijd
werd het draineren nog veel met de draineer-
schop of wel boor genoemd, uitgevoerd. In
Groningen hadden ze daarvoor een uitsteken
de schop ter beschikking, waarmee je in twee
steken op een diepte van één meter kon komen.
We hebben die schop hier geintroduceerd. In
die tijd werden die alleen in Blijham in Gro
ningen gemaakt. Je kon hier wel fabrieksdrai-
neerschoppen, boren, kopen, maar meestal
waren die van inferieure kwaliteit, ze verbogen,
braken, of de grond gleed er moeilijk af. 't Is nu
wel een andere tijd, zegt Piet, die net zijn 43e
verjaardag vierde. We hebben nog volop ge
werkt met aarden buizen, en dan gingen er
3300 buizen op één kilometer. Er kwam toen
heel wat meer kijken bij het werk dan nu. Eén
ding is echter niet veranderd en dat is dat
kwaliteit voorop moet staan en daar moet ik als
verkoper van drainagewerken altijd pal achter
kunnen staan. Wil ik tenminste als kleine zelf
standige in de agribusiness recht van voortbe -
staan hebben!
J e zou het misschien niet direkt zeggen, maar
ook in ons bedrijf hebben we heel veel te ma
ken met het weer. Wanneer het te nat is dan
moeten we ook het werk stopzetten, want in de
eerste plaats kun je dan geen kwaliteitswerk
leveren en in de tweede plaats kun je de ma
chine niet verplaatsen terwijl je daarnaast
bovendien flinke schade toe zou brengen aan
de struktuur van de grond. Maar ook mist zoals
we die nu al weer gedurende een paar ochten
den hebben gekend speelt ons parten. We
moeten dan noodgedwongen niks doen. Met
mist kun je niet werken wantje kunt niks zien,
niet uitzetten, niet richten, net als de veer
dienst, dan moetje uit de "vaart". Ook tijdens
vorst en winterweer is er oponthoud. In zo'n
winter zoals we die het afgelopen seizoen ken
den is er voor ons bitter weinig te verdienen.
Dat betekent gedwongen thuisblijven en niets
doen. Toen het in 1976 zo droog was heeft dat
voor ons ook gevolgen gehad. De boeren inte
resseerden zich ineens niet meer zo voor drai
nage. Drains doorspuiten was er ook niet bij,
ook al omdat er toen geen water in de sloten
stond, maar veel meer nog omdat niemand
toen de noodzaak inzag van een goedwerkende
drainage, 't Is misschien wat onaardig, zegt
Piet, maar voor onze bedrijven zou het steeds
vooral in het voorjaar, zo net na het zaaien,
flinke hoeveelheden moeten regenen. Is er dan
wat mis op een akker met de drainage dan
komt dat in die tijd het "mooist" tot uiting.
Wanneer het dan even kan komen de op
drachten later vanzelf.
Nu er weer veel akkers zijn vrijgekomen van de gewassen is ook de drukke
tijd aangebroken voor de drainagebedrijven. Draineren is een dure ingreep
die echter, indien goed gelegd, wellicht een mensenleven of zelfs meer
meekan. Misschien met de moderne materialen zelfs nog veel langer.
Ervaringen heeft men daar nog niet mee. Na een nat jaar zoals we dat in
1979 hebben gekend is ook de belangstelling voor draineren weer opge
leefd. Overigens is dat een normaal verschijnsel, want in droge jaren is de
roep om zoet water extra hard en in natte jaren wordt een grondgebruiker
keihard op de gebreken van de veldontwatering gewezen. Een drukke tijd
dus voor de draineerbedrijven. Bij een van hen, Piet Smit in Steenbergen
gingen we een praatje maken.
Piet Smit uit Steenbergen
Draineren is investeren in de toekomst.
Ondergrond
Piet Smit werkte tot voor kort geheel alleen
als eigenaar beheerder van zijn draineerbedrijf.
waarbij hij een grote sleuvengraver gebruikte
die speciaal was ingericht voor het leggen van
drains. Hij was daarbij ook nog de man die het
werk uitzette, de administratie verzorgde en
dus in feite een schaap met vijf poten moest
zijn. Momenteel heeft hij echter de beschikking
over een volautomatische draineermachine,
uitgerust met twee motoren één van 105 pk.
voor de graafketting en een motor van 60 pk.
voor de rupsketting. Je kunt meKzo'n apparaat
dat al gauw een investering vraagt van om en
nabij de drie ton een kapaciteit bereiken van
400 tot 600 meter drain per uur. Waarom daar
zo'n variatie in zit is begrijpelijk als je de die
pere lagen van de te draineren grond nader
bekijkt, zegt Piet. Het heeft weinig met de
zwaarte in de vorm van afslibbaarheid te ma
ken, maar veel meer of al dan niet een ver
dichte en verharde laag in de ondergrond aan
wezig is. We zijn nu op dit ogenblik op zand
grond bezig, en toch halen we nauwelijks de
vierhonderd meter per uur, omdat er op zo'n
zestig centimeter diepte een keiharde oerlaag
aanwezig is, die na het draineren gebroken
moet worden. We draaien nu met zijn tweeën,
mijn compagnon en ik, vier weken met deze
machine en we zijn over de resultaten van het
werk dik tevreden. Nu we het werk samen doen
is het ook gemakkelijker te organiseren. Mijn
compagnon Jan van Meel, die kan even ge
makkelijk overweg met de machine als ik zelf.
Wanneer hij het apparaat bedient dan kan ik
b.v. in de tussentijd zorgen voor het uitzetten
en uitmeten van het werk. Je kunt de kontakten
onderhouden met de klanten en ook zorgen
voor de aanvoer van het materiaal. De boek
houding heb ik nu volledig overgegeven aan
mijn vrouw en zodoende word je enigszins
ontlast van al die taken. Voorheen, toen ik er
helemaal alleen voor stond, had je wel vijf
verschillende taken en het ergste was dat je in
feite er maar voor één betaald werd!
De draineermachine is van Nederlands fabri
kaat, gemaakt in Klaaswaal, door de fa. van
Steenbergen onder de merknaam "Holland-
drain". Nederland heeft een uitstekende naam
op dit gebied, zegt Piet. Eigenlijk is ons land de
bakermat van de drainage en vooral ook in het
buitenland hebben ze daar hun voordeel mee
gedaan.
Seizoenwerk
Draineren is ook een kwestie van voorberei
ding. Ik heb bijna heel mijn leven in dit werk
gezeten. Mijn vader eveneens en ik durf rustig
te zeggen dat ik zoveel van drainage weet om
dat ik zelf bijna door de buizen ben gekropen.
We kopen vooraf voldoende draineermate-
riaal. Dat doen we als bedrijf dus zelf, zodat het
voor de klanten, de boeren dus, ook voordelig
is want die behoeven hierover maar 4%> BTW te
betalen. Zouden ze dat materiaal zelf aan
schaffen dan zou er 18% BTW over betaald
moeten worden, terwijl ze het voordeel van de
quantumkorting missen. In eerste instantie
moeten wij als draineerbedrijven ook 18% be
talen, maar later krijgen we daarvan dan 14%
terug. Eigenlijk een addertje onder het gras
voor ons, want op die teruggave moet je nage
noeg altijd zo'n twee maanden wachten, met
als gevolg dat je toch maar mooi met een ren
teverlies zit te kijken waarvoor vadertje Staatje
geen enkele kompensatie geeft.
In juni ga ik meestal al het drainagemateriaal
naar de plaatsen brengen waar we na het oog
sten van de gewassen kunnen beginnen. Op je
eigen bedrijf beschik je vanzelfsprekend over
voldoende voorraad. In bepaalde maanden
hebje weinig te doen bij de boeren. De stille
tijd voor het draineerbedrijf, want de gewassen
staan op het veld. Meestal probeer je dan in
zo'n periode werk te verwerven bij ruilverka
velingen of bij de aanleg van sportvelden en
dergelijke. Aan de andere kant doen we ook
nog aan het doorspuiten van de drainreeksen
en zoiets is dan weer wel mogelijk als de ge
wassen op het veld staan. Maar in het algemeen
is die periode voor ons een stille tijd!
Verder weet je als draineerbedrijf zelden ver
vooruit over hoeveel werk je kunt beschikken.
Je bent nl. afhankelijk van de boeren, die op
hun beurt, zijn weer afhankelijk van de weers
gesteldheid en de prijsontwikkeling van de
produkten.
In slechte boerenjaren is de geneigdheid tot het
doen van investeringen gering. Begrijpelijk
overigens zegt Piet. Een agrariër handelt ook
vaak erg impulsief, als het op de beslissing van
draineren aankomt. Ze grijpen opeens de tele
foon en zeggen, ik heb wat te draineren zou je
morgen kunnen komen. Dat is natuurlijk
moeilijk, hoewel we vanzelfsprekend rekening
proberen te houden met de grondsoort en het
doel waarvoor de grond gebruikt gaat worden.
Wanneer iemand zegt dat hij nog wintertarwe
wil zaaien, dan komen we bij hem als het kan
eerst. Het gekke bij het draineer werk is ook.
zegt Piet, wanneer je b.v. in een bepaalde hoek
van een polder of een streek een perceel aan het
draineren bent, blijkt dat andere boeren in de
buurt ook ineens tot het besluit komen om ook
een deel van hun grond te laten draineren. Een
soort aanstekelijke impuls, zoals het "zien eten,
doet eten" is. Ik ben daar niet ongelukkig mee,
want dan kun je zonder al te veel te verhuizen
met je spullen een goede produktie maken.
Ook moet bij een boer eerst de oogst aan de
kant zijn voor hij grote besluiten neemt. Ik heb
nog wel eens de indruk dat drainage op vele
boeren bedrijven een soort sluitpost op de be
groting is. Eigenlijk is drainage het stiefkind
van de landbouw. Jammer, want ik ben ervan
overtuigd dat op ieder perceel in ons Neder
landse klimaat een goede drainage er binnen
een jaar of vijf zes rendabel uitdraait.
Meet- en stelwerk
Je levert als draineerbedrijf een stuk werk af,
waarbij de opdrachtgever toch een groot ver
trouwen moet hebben in jouw bedrijf. Draine
ren is kostbaar en je legt de drainreeksen er in,
er wordt grond opgegooid en niemand kan er
nog wat van zien, tot het flink gaat regenen.
Dan wordt er verwacht dat de buizen lopen.
Hoe kun je het vertrouwen winnen van de
boer? vraagt Piet zich hardop af. Meteen geeft
hij ook het antwoord, het werk moetje reklame
zijn en tevens ook de garantie voor de boer.
Wanneer bij mij zou blijken dat later een drai
nage niet goed zou werken dan garandeer ik
dat ik zoiets opnieuw zou leggen. De meeste
fouten bij draineren worden gemaakt bij het
uitzetten en meten. Mijn vader, zei altijd,
wanneer het meet- en stelwerk is gedaan is de
halve drainage in feite al achter de rug!
Weersgevoelig
Kwaliteit en resultaat
anneer je per jaar om rendabel te kunnen
werken ongeveer 150 kilometer drain moet
leggen dan zou je haast zeggen dat daaraan een
intensieve werving vooraf moet gaan. Piet ont
kent het en zegt, meestal komen de mensen
vanzelf naar jou toe. Bovendien moet het werk
ook de reklame vormen. Laatst draineerden we
een blok die grensde aan een kreek. Het laagst
gelegen gedeelte werd al jaren gebruikt voor
weiland. Ik adviseerde die landbouwer om ook
dat weiland te draineren en dan de drainmond
onder water in die kreek uit te laten komen.
Het speelde zich af bij een vader en een zoon.
De vader beweerde dat het gekkenwerk was
om drains onder water uit te laten komen, de
zoon zag wel wat in mijn voorstel. We voerden
het werk uit en zelfs nu na dit natte jaar zijn de
resultaten uitstekend, want de druk van het
hoger gelegen water in de drains heeft ook het
drainwater in die lage gedeelten weggestuwd,
de kreek in. Nu hoor ik dan ook niks dan lof.
Nu na drainage is het weiland bouwland ge
worden. Ze vertellen het aan anderen en die
vertellen het weer aan anderen en zo gaat het
door.
We adviseren de boer wanneer hij dat wil. An
deren weten precies wat ze willen en zeggen zo
diep en zo ver uit elkaar wil ik het hebben en
daarmee klaar. Wordt het aan ons gevraagd
dan bekijken we de grondsoort, de gemiddelde
lokale waterpeilen in de sloten en de gesteld
heid van de ondergrond. De beste diepte, in
dien mogelijk, ligt tussen één meter en één
meter tien. Maar meestal komt de draina
geuitvoering tot stand na intensieve samen
spraak met de eigenaar of gebruiker van de
grond. Het is per streek verschillend, daarom
kan ik hier nu ook geen vaste prijs noemen van
de kosten per ha. Dat hangt nl. helemaal af van
de aard van de grond, de diepte en de onder
linge tussenafstand van de drainreeksen.
Bovendien bekijk ik het ook van die kant als ik
bij een landbouwer een grote akker of meer
dere akkers in de buurt kan draineren, dan is er
altijd een korting mogelijk. Wanneer iemand
mij vraagt om ergens in een uithoek één ha te
komen draineren, dan zal zo'n werk altijd wat
duurder uit moeten komen.
Behoedzaam werken
e rekenen er mee dat deze volautomati
sche draineermachine, die ongeveer 300.000
gulden kost in een jaar of vijf is afgeschreven.
Let wel, zegt Piet, dan is hij naar we hopen nog
niet versleten. Het moet overigens al heel in
gewikkeld in elkaar zitten wanneer we niet zelf
in staat zijn om alles te repareren en tè revise
ren. Bovendien ben je zuinig en voorzichtig
met zo'n apparaat. Vanmorgen nog stootten we
op een boomstronk. Nou dan ga je zeer voor
zichtig te werk want geforceerd en kapot hebje
het zo. Dat behoedzame in je werk zal ook zijn
oorzaak wel vinden in het feit dat het nu een
maal spulletjes van jezelf zijn. Als het kapot
gaat moetje het ook zelf repareren en 't ergste
van alles is dat een stilstaande machine on
middellijk keihard in onze portemonnaie toe
slaat. In het zgn. slappe seizoen voeren we dan
de werkzaamheden aan zo'n machine uit die
niet direkt dringend zijn. Op die manier hopen
we lang met ons materieel te kunnen doen.
Maar een drainage zelf gaat onherroepelijk
langer mee zegt Piet beslist. Er is met die nieu
we materialen nog te weinig ervaring, maar ik
weet haast zeker dat ik later als opa. met mijn
kleinkinderen nog langs blokken zal lopen die
wij vandaag gedraineerd hebben, waarvan ik
dan nog eer zal hebben!
Drainagemateriaal steeds duurder
Ieder bedrijf kent zijn specifieke zorgen, zo
ook het drainagebedrijf zegt Piet Smit. Het is
nu eenmaal seizoenmatig werk, wat inhoudt
dat je vooral in de groeiperiode van de gewas
sen niets te doen hebt, vervolgens moet je dan
keihard, lang en intensief werken om voor de
bui "binnen" te zijn. Maar dat is nog onderge
schikt aan de steeds stijgende prijs van het
drainagemateriaal. In verband met wat je de
energiekrisis nummer twee zou kunnen noe
men stijgt de prijs van ons werkmateriaal. De
p.v.c. drainreeksen worden vervaardigd uit o.a.
aardolie. Dat heeft ernstige konsekwenties, al
leen al dit jaar werd. de prijs twee keer ver
hoogd. In juni ging de prijs met 9% omhoog, in
juli met 12,5% en een te verwachten verhoging
in september weer met 6%. Waar het einde van
deze ellende zal zijn is nog niet te voorspellen.
Ik kan op mijn beurt daarnaast de prijs van het
graven niet evenredig verhogen, hetgeen bete
kent dat die prijsstijging voor een groot deel
door mijzelf moet worden opgevangen met als
resultaat een smallere winstmarge. Je moet het
ook opvangen door b.v. nog langer te werken
en dat laatste moetje dan weer uitje eigen rug
halen. Voorts is het ook onredelijk dat je
voortdurend zo'n 14% BTW ergens onderweg
hebt zitten, waarover je zelf wél de rente hebt
moeten betalen, maar waarvan je niks terug
ziet. Of ze moeten die teruggaaf sneller regelen,
of ze moeten maar meteen voor dit materiaal
aan ons ook 4% in rekening brengen!
Nee, ons bestaan als draineerders gaat niet al
tijd over rozen. Je moet voortdurend scherp
calculeren terwijl mijn principe daarnaast is
dat ik niet wil konkurreren met de prijs maar
alleen met de kwaliteit van mijn werk. Boven
dien heb ik nu eenmaal mijn hart verpand aan
dit werk.
Vroeger
11
