Erfverharding
7
J. H. VAN NIEUWENHUIZEN
R.L.V.D. - Goes
Het is voldoende bekend, dat een goede verharding naar en rond de be
drijfsgebouwen, evenals de aanwezigheid van een verharde stortplaats voor
suikerbieten van groot belang is.
Het aanbrengen van een goede verharding is echter vrij kostbaar, vandaar
dat op veel bedrijven de verharding nog veel te wensen overlaat.
Voor het verharden zijn diverse materialen te gebruiken, hoewel het be
langrijk is er op te letten, dat het te gebruiken materiaal zoveel mogelijk
aan de volgende eisen voldoet:
Laag in kosten van aanleg en pnderhoud;
b. Weinig onderhevig aan slijtage en breuk;
e. Gemakkelijk te reinigen.
Niet alle verhardingsmaterialen voldoen aan de gestelde eisen. Om de
totale kosten van de verharding te drukken, verdient het aanbeveling deze
materialen geheel of gedeeltelijk zelf te verwerken.
PUINVERHARDING MET LOSSE DEKLAAG
Puin is een veel gebruikt materiaal voor het verharden van erven en bie
tenstortplaatsen.
Het materiaal is niet duur, maar het aanbrengen vraagt veel werk. Op
kleigrond wordt het puin 25 cm dik gespreid op een zandbed van 15 cm dik.
Daarna dient het puin bij voorkeur door een wals goed vast te worden ge
reden.
Vervolgens kan een losse deklaag worden aangebracht van grind, steen
slag, fijne hoogovenslakken, split, etc.
De laatste jaren zijn veel erven verbeterd met split van gebrande rode
mijnsteen. Op een bestaande puinverharding kan worden volstaan met split
112 mm ter dikte van 3 cm (25 m2 per ton).
In plaats van puin kan ook grover split (2060 mm) worden gebruikt,
maar dit is duurder dan puin.
Kosten
Puin en zand ca. 3,tot
3 cm gebrande rode mijnsteen ca.
of 3 cm fijn grind ca.
Totaal
ƒ6,—
ƒ1,—
ƒ0,80
ƒ4,tot ƒ7,per m2 (eigen arbeid)
Genoemde materialen vragen echter steeds onderhoud, worden vlug vuil,
zijn moeilijk of niet te reinigen en zijn niet geschikt voor bietenstortplaatsen.
1^^..
Gebleken is dat deze deklaag door de boerzêlf kan worden aangebracht.
Het voordeel van deze dunne matten t.o.v. beton is, dat de bestaande ver
harding kan blijven zitten. De eerste ervaringen zijn gunstig, maar het resul
taat over meerdere jaren moet worden afgewacht.
Voor bietenstortplaatsen is het echter ongeschikt.
KLINKERS
Klinkers zijn verkrijgbaar als gebakken en betonnen stenen. Beide kunnen
worden geleverd in een zodanige vorm, dat ze in elkaar grijpen en daardoor
beter blijven liggen dan de stenen met de normale rechthoekige vorm. Niet
temin blijven er, vooral de eerste jaren, bij een klinkerverharding gemak
kelijk verzakkingen optreden. Dit laatste kan ook het geval zijn bij beton-
tegels, hoewel het herstraten hiervan minder tijd vraagt dan bij klinkers.
Kosten
20 cm zand ca.
klinkers 8 cm dik (50 per m2) ca.
arbeidsloon voor het leggen etc. ca.
2,-
8-
4,-
Totaal ca. 14,per ms
Voor bietenstortplaatsen zijn klinkers minder geschikt dan b.v. tegels.
BETONTEGELS
Voor erfverharding dienen de tegels min. 8 cm dik te zijn. De meest voor
komende afmeting van tegels is 30 x 30 cm. Er zijn 11 stuks per m2 nodig.
Grotere tegels (50 x 50 cm of 40 x 60 cm) zijn eveneens goed bruikbaar,
vooral voor bietenstortplaatsen (verplaatsbaar).
De grotere tegels zijn iets duurder.
Kosten
20 cm zand
betontegels 50 x 50 cm
ca 2,—
ca 12,
Totaal ca 14,per m2 (eigen arbeid)
ERFVERHARDING MET BETON
De meest duurzame verharding is die van beton. Mits goed uitgevoerd, is
het onderhoud gering. Op een vaste ondergrond kan het beton ongewapend
worden aangebracht ter dikte van 12 cm. Wanneer dit niet het geval is, zullen
bouwstaalmatten moeten worden toegepast. Dit laatste is echter toch aan te
bevelen, zeker voor bietenstortplaatsen. De wapening moet bestaan uit bouw-
staal met een maas wijdte van 15 x 15 cm en een draaddikte van 5 6 mm. Voor
bietenstortplaatsen een dubbele wapening gebruiken.
De vakken niet groter maken dan 15 m2, terwijl voor de voegen board of
dunne plankjes kunnen worden gebruikt.
Kosten
Beton van centrale 12 cm dik ca 9,
Bouwstaal 5 mm ca 1,50
Zand, bekisting en hulp aannemer ca 4,
Totaal ca 15,per m2
Zelf beton maken wordt ongeveer 1,50 per m2 goedkoper, maar vraagt veel
werk. Meestal wordt een verhouding gebruikt van 1 deel cement, 2 delen zand
en 3 delen grind (1-2-3 beton).
Om 2 m3 beton te maken is nodig ongeveer 650 kg cement, 1 ms zand en
lVa m3 grind.
Een losse deklaag heeft veel bezwaren.
BESTAANDE PUINVERHARDINGEN
Bestaande puinverhardingen kunnen worden verbeterd door het aanbren
gen van een deklaag van 810 cm of 6 cm asfalt.
Op een vers aangebrachte puinverharding is dit op kleigrond te riskant,
mits het puin door een wals goed is vastgereden en het puin goed is verdicht
met zand.
Het aanbrengen van asfaltverhardingen is echter het werk van een we
genbouwer. Deze hebben meestal niet veel interesse voor de relatief kleine
verhardingsobjekten op landbouwbedrijven.
Een asfaltverharding vraagt ook onderhoud en is niet geschikt voor bieten
stortplaatsen.
Bij het aanbrengen van een deklaag met beton, dient het peil hiervan be
neden dat van de vloeren in de gebouwen te blijven. In de meeste gevallen
is dit niet mogelijk en zal een gedeelte van de puinverharding moeten wor
den verwijderd.
Bij het aanleggen van een nieuwe verharding heeft het weinig zin eerst
puin aan te brengen en het puin daarna met beton af te dekken. Beter is
dan om direkt op een zandbed 12 cm gewapend beton aan te brengen. Deze
methode is wel iets duurder, maar het vraagt veel minder werk.
Kosten
Bestaande puinverharding aanwezig.
ca. 10 cm ongewapend beton ca. 7,
zand, bekisting en hulp aannemer ca. 3,
Totaal ca. 10,per m2
HET AANLEGGEN VAN ASFALTMATTEN
Een bestaande puinverharding kan ook worden vêrbeterd met dunne asfalt-
matten. Ze zijn in de handel onder de naam „Roadtape*. De matten zijn vol
komen waterdicht, ca. 4 mm dik en worden geleverd op rollen yan 10 m
lengte en 1 m breed. Gewicht ca. 50 kg per rol. De ondergrond moet goed
stevig en vlak zijn afgewerkt. Het uitrollen van de matten gebeurt zodanig,
dat de matten elkaar 10 cm overlappen. De naden worden aan elkaar ge
last door verhitting met een (gas)brander. Daarna wordt het „tapijt" 2 keer
besproeid met asfaltmulsie en afgestrooid met steenslag.
Kosten
Bestaande puinverharding aanwezig.
Asfaltmatten
Asfaltemulsie
Steenslag ca
Propaangas
6,tot 7,per m2 (eigen arbeid)
Beton is een ideale verharding.
ERF-STABILISATIE
Een bestaande erfverharding van voornamelijk zand en grind kan worden
verbeterd door deze materialen in een betonmolen te mengen met ca 40 kg
cement per m2 bij een dikte van 12 cm.
Alvorens een en ander te gaan toepassen, dient eerst een monster van de
bestaande verharding te worden onderzocht, b.v. op het wegenlaboratorium te
Twello.
De totale kosten voor deze erfverharding bedragen dan zonder arbeid ca
5,per m2.
Een bestaande verharding met veel puin en/of klei is niet geschikt.
KONKLUSIE
Voor het aanleggen van erfverhardingen en verharde stortplaatsen voor
bieten, zal de voorkeur moeten worden gegeven aan betontegels of (gewapend)
beton. Deze materialen zijn tevens geschikt voor het aanleggen van rijstroken
als kavelverharding, hoewel hier bij voorkeur een profiel-tegel beter op zijn
plaats zal zijn.
Genoemde prijzen zijn richtprijzen, waarbij per geval de aanlegkosten, de
prijzen van de materialen (soort en kwaliteit)de transportafstand en derge
lijke sterk kunnen variëren!