Heeft een teler
wel belang bjj de
termijnmarkt in
aardappelen?
8
In het Hollandsch Landbouwweekblad van 9 mei J.l. maakt ir. D. S. Tuynman onder de
titel: „Termijnmarkt in opspraak" een aantal behartenswaardige opmerkingen over de ter-
mijnhandel in aardappelen. Zo wordt door de heer Tuynman er op gewezen, dat naast te
strenge keuringseisen (waardoor een groot aantal partijen niet kon worden geleverd) „cor
nervorming" de prijs nogal sterk zou hebben opgedreven. In principe gebruikt men immers
de termijnmarkt om de risico's van prijsfluctuaties af te dekken.
Uiteraard spelen op de termijnmarkt ook speculanten mee die, zonder van betekenis
aan de effectieve handel deel te nemen, met de handel in contracten een bestaan vinden.
Onze termijnhandel in aardappelen is slechts, van nationale betekenis, ofschoon thans
van Franse zijde wordt gedacht aan een uitbreiding voor de aardappeltermijnmarkt tot het
gehele gebied van de E.E.G.
Het voordeel van een vergrote markt zou kunnen zijn, dat het speculatieve element wat
minder sterk naar voren komt, omdat er meer deskundige spelers zijn. „Het is de vraag",
zo vervolgt de heer Tuynman zijn opmerkingen „of een betrekkelijk kleine markt als de
aardappeltermijnmarkt afdoende mogelijkheden biedt om het innemen van overheersende
posities te voorkomen. Naar verluidt heeft men op de Rotterdamse termijnmarkt een uit
breiding van posities onmogelijk gemaakt toen de prijzen te veel van de werkelijkheid af
weken. Naar onze mening zou de beheerder van de termijnmarkt er goed aan doen om in
dit opzicht een inzicht in de gang van zaken te geven. Aan de goede trouw behoeft van
die zijde zeker niet te worden getwijfeld".
De heer Tuynman besluit met het advies, dat het opereren op deze termijnmarkt hem
vooralsnog alleen een zaak lijkt voor diegenen, die deze markt door en door kennen.
Daarbij denkt hij dan in de eerste plaats aan exporteurs en diegenen, die op termijn grote
contracten voor effectieve levering in het binnenland afsluiten.
Uit het vorenstaande heb ik de conclusie getrokken, dat nog steeds in brede kring, met
name bij de telers, de werking van het termijnmarkt-mechanisme onvoldoende bekend is.
Dit is te betreuren, omdat een termijnmarkt ook voor de teler een nuttige funktie kan ver
vullen. In dit artikel wil ik dan ook gaarne een uiteenzetting geven van wat een termijnmarkt
is, op welke wijze de termijnmarkt wordt georganiseerd en het belang van de teler bij de
termijnmarkt. Een en ander tegen de achtergrond van de door de heer Tuynman gemaak
te opmerkingen.
Aldus de heer A. Hartman te Numansdorp in het Hollands
b Landbouwblad van 6 juni j.l., dat wij in het geheel over
nemen daar ook in het Zuidwesten de belangstelling voor de
gang van zaken bij de aardappeltermijnmarkt groot is.
RED
Wanneer men zich in het wezen van de termijn
markt wil verdiepen, valt het onmiddellijk op, dat
hierover nauwelijks enige lectuur beschikbaar is.
Zelfs in landen, waar op grote, d.w.z. internationale
schaal termijntransacties worden afgesloten, ont
breekt een vrijwel volledige verhandeling over dit
belangrijke aspect. In Nederland hebben wij echter
wel de beschikking over een volledige verhandeling
betreffende de termijnhandel in aardappelen. In 1961
werd er namelijk aan het bestuur van de Nederland
se Vereniging voor de Termijnhandel in aardappelen,
een rapport uitgebracht door de Stichting voor Eco
nomisch Onderzoek der Universiteit van Amsterdam,
als uitvloeisel van een binnen de vereniging gerezen
ernstig verschil van mening over de betekenis van
de termijnhandel in aardappelen in Nederland. Ook
toen was er blijkbaar een verschil in inzicht waaraan
wij overigens dit voortreffelijk rapport te danken
hebben. Voor zover nodig zal in het hierna volgende
naar dit rapport worden verwezen.
Het verschil tussen een gewone markt en een ter
mijnmarkt komt het duidelijkst tot uitdrukking in de
manier van afwikkelen van tot stand gekomen za
ken en niet in de verhandelde goederen zelf.
Onder termijnhandel verstaat men derhalve het
kopen en verkopen van goederen voor levering op
een toekomstig tijdstip. Hierbij is het echter meestal
de bedoeling de goederen op dat overeengekomen
tijdstip niet te ontvangen of af te leveren, doch tot
afwikkeling van het prijsverschil tussen de oor
spronkelijke en een nieuwe, aan deze tegengestelde
zaak.
Niettemin blijft het voor de termijnhandel een ver
eiste, dat effectief kan worden geleverd, met andere
woorden, dat levering in natura van op een termijn
contract verkochte aardappelen kan plaatsvinden.
Op deze wijze wordt immers een brug geslagen
tussen de effectieve markt en de termijnmarkt, waar
door men een gelijkwaardige verhouding tussen het
prijsbeloop op beide markten handhaaft.
De termijnhandel heeft dientengevolge uitsluitend
tot doel, de huidige prijs voor een tijdstip in ;ie toe
komst te vormen (zie o.a. blz. 5 Rapport etc.). An
ders gezegd, op de termijnmarkt staat niet het ar
tikel, noch de kwaliteit, doch de prijs in het centrum
van de belangstelling.
Bij de afwikkeling van een contract effectieve
levering/ontvangst moet er uiteraard geen ver
schil van mening kunnen ontstaan over kwantiteit
en kwaliteit van de goederen. Hiervoor werden dan
ook regels opgesteld, welke zijn opgenomen in het
Reglement voor de Termijnhandel in aardappelen.
Van deze mogelijkheid tot effectieve levering wordt
doorgaans een zeer bescheiden gebruik gemaakt.
Nauwelijks 2,5 van de omgezette hoeveelheid con
sumptie-aardappelen (Bintje oogst 1968, op november
1968 en april 1969 totaal 537.690 ton) werd effectief
geleverd resp. ontvangen.
Het grote belang voor de teler is, dat het voor
hem mogelijk wordt voor een tijdstip in de toekomst
het prijsrisico uit te schakelen door het nemen van
een positie op de termijnmarkt. Hij dient hierbij wel
te bedanken, dat hij daardoor dan tegelijkertijd zijn
inkomen vastlegt. De termijnhandel in aardappelen
kan daarom voor de producent zeer bepaald een nut
tige functie vervullen!
Natuurlijk leent zich de termijnhandel, zoals overi
gens iedere handel, ook voor speculatieve transacties.
Dit houdt echter niet in, dat transacties afgesloten
op de termijnmarkt, uitsluitend als speculatief moe
ten worden aangemerkt. Integendeel, er kan mijns
inziens eerst van speculatie worden gesproken, wan
neer op de termijnmarkt aardappelen worden veie
kocht, die men niet heeft, de speculant verwacht
op een later tijdstip tegen een lagere prijs te kuni*
nen kopen (terug graaien) of aardappelen worden
gekocht, met de verwachting deze later op de ter»
mijnmarkt tegen een hogere prijs te kunnen ver
kopen.
Indien het marktbeeld evenwel tegengesteld ver*
loopt aan hqtgeen men zich hiervan had voorgesteld,
moeten soms aanzienlijke bedragen worden gesup
pleerd. De N.V. Nederlandse Liquidatiekas te Amster
dam is, conform het Reglement, met de vaststelling
en afwikkeling hiervan belast. Het vorenstaande be
tekent nog niet, dat men gestorte bedragen als ge
heel verloren moet beschouwen, want dat hangt af
van het verdere prijsverloop tot het moment van
sluiting, doch men moet wel over voldoende geld*
middelen of krediet beschikken om een en ander te
kunnen financieren. Dit kan op zich zelf een reëel
bezwaar zijn voor een teler om op de termijnmarkt
te opereren.
Vervolgens komen wij dan terecht bij de kwestie
van de „manipulaties", waarvan „cornervorming"
wel de belangrijkste is.
Hieronder wordt verstaan het streven van een of
meer lieden naar een kooppositie van zodanig om
vang, dat het de wederpartijen niet mogelijk is ten-
volle hun leveringsplicht na te komen, zodat zij aan
de genade van de cornervormers zijn overgeleverd.
„Cornervorming" komt echter niet uitsluitend op
termijnmarkten, doch eveneens op effectieve mark*
ten voor. De techniek van de termijnhandel werkt dit
evenwel wat meer in de hand.
Andere vormen van manipulaties kunnen zijn: be
wust onjuiste berichtgeving, misleidende biedingen,
het noemen van onjuiste prijzen, schijntransacties
en het demoraliseren van de markt (zie blz. 28/29
rapport etc.). Vooral het laatstgenoemde punt valt
moeilijk in regels te vatten. Neem nu maar eens het
simpele feit, dat „men" rondvertelt, dat effectieve
levering door een teler vrijwel is uitgesloten, omdat
de keuringseisen zo streng zijn, dat slechts een en»
keling hieraan kan voldoen! Dit is je reinste demora
lisering en mist zeer beslist zijn uitwerking niet!
Toch wil ik hier met nadruk beklemtonen, dat de
eisen, welke de P.D. terzake stelt, namelijk als bij
export naar de nabuurlanden (Duitsland en België),
voor een teler met een goed produkt geen enkel be
zwaar zal opleveren. De keuring door of namens
de koper dient eveneens op deze eisen gebaseerd te
worden. Keurt deze ten onrechte af, dan worden
veel partijen bij bindend advies alsnog goedgekeurd.
Een teler moet in deze dan ook niet te gauw de moed
laten zakken.
OP WELKE WIJZE DE TERMIJNMARKT
WORDT GEORGANISEERD
De aardappeltermijnmarkt gaat uit van de Stich*
ting Aardappeltermijnmarkt te Rotterdam en staal
onder controle van de N.V. Nederlandse Liquidatie-
kas te Amsterdam. Het secretariaat van de Stichting
voornoemd is thans gevestigd Beursgebouw, Meenl
110 te Rotterdam (postbus 1752); de Kas is gevestigd
aan de Herengracht 695 te Amsterdam (postbus 252).
Met andere woorden, de verhouding tussen beide
lichamen is zo, dat de stichting de termijnhandel is
aardappelen organiseert en regelt. De Kas waar*
borgt overeenkomstig de bepalingen van het Ree
glement voor de Termijnhandel in aardappelen -m
aan elke contractant de regelmatige afwikkeling vaa
termijnzaken in aardappelen. Men kan echter niet
zelf deze zaken tot stand brengen. Termijnzaken
