Oude boerder[jen
in
Zeeland (xxu STEEH'
8
WOOR het eerst in deze serie verplaatsen we
ons naar een gemeente ten oosten van het
Kanaal door Zuid-Beveland, n.l. naar Yerseke, dat
als de veronderstelling daaromtrent juist is, met de
naam Gersicha reeds vóór het jaar 1000 werd ge
noemd. Dat was in een tijd dat het Verdronken
land van Zuid-Beveland nog ongeveer vijf eeuwen
bestaan voor de boeg had. In de jaren 1530 en
1532 ging dit gebied door zware stormrampen ver
foren. Yerseke bleef toen behouden en reeds
eeuwen daarvoor liep ongeveer halverwege tus
sen de beide woonkernen Yerseke en Yersekedam
de Steeweg in westelijke richting naar het gebied
van de Moer, dat iaaggelegen en moerassig was.
Kort na het begin van de Steeweg treffen we
een hoger terreingedeelte aan, dat daarna overgaat
in het laag liggende weidegebied van de genoemde
Moer. Op die hogere gronden, en wel op het meest
westelijke gedeelte ervan, bevindt zich aan de lin
kerzijde van de Steeweg de hofstede, in de volks
mond sedert het begin dezer eeuw bekend als de
hoeve van „boer Bakker", wiens kleinzoon er thans
het bedrijf voert.
Ofschoon zowel'het woonhuis als de houten land-
bouwschuur in de vorige eeuw zijn vernieuwd en
slechts een honderdtwintig jaren oud zijn, voeren
gegevens over een landbouwbedrijf op deze plek
ons zo ver in de geschiedenis terug, dat ze boeiend
genoeg leken om ze hier te vermelden.
De oudste gegevens.
LIET is, als zo dikwijls op Zuid-Beveland het geval,
ook nu weer de Hattinga-kaart van 1747 die de
ligging van de hofstede tegen het eind van de eerstë
helft der 18e eeuw reeds aangeeft.
De oudste gegevens echter in de overlopers (veld-
boekan) van de parochie en heerlijkheid Yerseke gaan
met enige onderbrekingen terug tot het jaar 1547. Dan
wordt het perceel waarop thans de hofstede is gelegen,
genoemd met een grootte van 150 roeden (y2 gemet)
waarbij de vermelding „daer 'thuys op staet"; we kunnen
wel aannemen dat de bedrijfsgebouwen (toen nog gering
in omvang) in de onmiddellijke omgeving lagen.
Echter nog ver voor laatstgenoemd jaar wordt van de
hofstede gewag gemaakt. Dat is in 1409, als Jan Kerstoffels
van Ostee, baljuw van Yerseke, verkoopt aan Claes Ker-
vinck van Reimerswaal zijn ambacht in de parochie van
Yerseke, groot ca. 942 gemet.
Tot de onverdeelde boedel behoorde o.a. „een vierde
part in de hofstede, daer 't steenen huys op staet". Dit
laatste ontleenden we aan een artikelenreeks geschreven
door de bekende Yersekse historicus wijlen G. D. van
Oosten in de Yersekse Courant (nr. 12 - 1964).
Reeds meer dan 51/2 eeuw geleden wordt de hofstede
dus vermeld en hoe belangrijk deze pfek en de direct
aansluitende percelen vanouds waren, blijkt eerst recht
wanneer we ons realiseren, dat de hofstede behoorde tot
het bezit der Heren van Yerseke, die hun burcht of kasteel
in de onmiddellijke nabijheid hadden gebouwd.
van Yerseke voor het eerst genoemd. De burcht is enkel#
malen in oorlogen en twisten verwoest (o.a. omstreeks
1400 tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten), later
weer opgebouwd, doch opnieuw en voorgoed te grond#
gegaan, vermoedelijk in de 16e eeuw.
Omtrent de grootte van de burcht kreeg men in 1926
een idee, toen een muurfundering van 16 meter lengte
bij een dikte van 90 cm. bij graafwerk te voorschijn kwam.
In 1964 werd het hele perceel verder ontgraven en
vond men de omtrek der zware funderingen 20 x 30
meter (bestaande uit zgn. Zeeuwse moppen, bekleed
met Belgische kalksteen). Op die plaats staat' nu de
champignonkwekerij van Gebrs. de Munck.
Bij dit stevig bezit der Heren van Yerseke behoorde dus
vanouds de onderhavige hofstede, waarheen we nu terug
keren.
De gebouwen.
ZOALS reeds gezegd, deze zijn niet ouder dan van
het midden der vorige eeuw. Het woonhuis vertoont
aan de zijde van de weg een kleine gedenksteen met het
jaartal 1853 en de letters M D K. Enkele verbouwingen en
veranderingen hebben sedertdien plaats gevonden, zowel
in- als uitwendig, zodat hiervan op bouwkundig gebied
weinig interessants te zeggen valt. Deze woning zal het
oude woonhuis, dat sedert eeuwen op het met B (zie
kaartje) aangegeven perceel stond, hebben vervangen.
In dit hoog liggende terrein thans weiland met fruit
bomen zijn dikwijls funderingsresten (oude bakstenen
en puin) aangetroffen.
De landbouwschuur was oorspronkelijk geheel van hout
en met pannen gedekt. In latere jaren is de mestputzijde
opnieuw in steen uitgevoerd, zoals bij veel oude schuren
het geval is. De schuur staat ongeveer op de plaats waar
haar voorgangster in vroeger eeuwen was gesitueerd, n.l.
in de lengterichting langs de Steeweg, zoals ze ook«op
de kaart van Hattinga (1747) is aangegeven.
In die tijd lag aan de overzijde van de Steeweg nog
een boerderij, die reeds lang verdwenen is. Ook ligt daar
vanouds de moestuin van de hofstede. Hier was vroeger
een kleine vluchtheuvel aanwezig.
Eigenaars en pachters.
A LS de eigenaars van de beide zo historisch belang-
rijke percelen aan de Steeweg noemden de reeds
de Van Oostee's in 1547. Na een leemte van 40 jaren
vinden we in 1588 Jan Oolaerts van Oostee als zodanig
en hij bleef eigenaar van deze gronden tot ca. 1602.
Het perceel waarop eertijds de burcht stond, wordt in
die tijd aangegeven met de naam 't Hooge Werf. Daarna
vond een splitsing plaats en in 1609 bezit Jacob Clerc de
0.150 gemet (daer 't huys op staet) met enkele andere
percelen.
In 1616 is Bartel Willems daarvan eigenaar. Hij heeft
verder geen bezittingen in de hoek genaamd De Kakel-
dans, wel pacht hij er enkele percelen. Zowel Clerc als
Willems oefenen zelf het landbouwbedrijf uit. In 1623 wordt
de hoek aangegeven als „daer Corn. Balthazar's boagert
in ligt" en wordt als ..vanouds De Kakeidans genoemd.
Op de hofstede woont dan Lauwerus Pieterse Vogelaer,
die tot in 1644 wordt vermeld. Evenals zijn voorgangers
baant hij op (bewerkt) enkele overige percelen. Het be-
Maryni6 Oostdijk. Zij leidt het landbouwbedrijf, dat in
middels uit 9 gemet eigen grond en 10 pachtpercelen
(in Kakeidans) groot 18 gem. 196 roeden bestaat. Vijftien
jaar later in 1744 wordt als eigenaar aangeduid
Jan de Box. We vinden hem al in 1720 en ook nog in
1733 genoemd als schepen (gemeenteraadslid) van Yer
seke met name als medeondertekenaar van officiële
stukken (b.v. in transportregisters en boedelrekeningen),
In 1744 voert hij het bedrijf niet zelf, doch de hofstede
(met nu 12 percelen in Kakeidans) is verpacht aan Mar.
Anth. Duijn. In 1751, als Jan de Box nog steeds eigenaar
is, is de pachter Frans Stevense.
Jan de Box is omstreeks 1754 overleden en in 1758 is
de Steehof eigendom van Johannes Nederveen. Deze was
gehuwd met Adriana de Box (vrij zeker een dochter van
Jan de Box).
Behalve met de landbouw hield Nederveen zich kenne
lijk ook bezig met scheepvaart en/of visserij. In 1752
YERSEKE.
Goes, april 1969. W. E. P, van Ysseldijk.
De Steehof aan de Steeweg.
De Burcht
GRENZEND aan het eerstgenoemde perceel van 150
roeden lag een perceel van 130 roeden (het enige
vroon in de hoek genaamd „de Kakeidans") waarop deze
burcht stond. De plek zelf een rond hooggelegen boom-
gaardje was ons in onze jeugd reeds bekend en ook
het vage verhaal, dat daar eens, heel lang geleden, een
kasteel moest hebben gestaan.
In 1547 behoort dit perceel, zowel als dat van de hof
stede aan Heer Jan van Oostee. Ook in 1518,1440 en 1409
komen de van Oostee's als eigenaars dezer gronden voor.
.Van Oosten (zie hiervoren) verhaalt uitvoerig over de
burcht en zijn bewoners. Het bouwjaar is niet bekend,
doch in een document van 12 juni 1290 worden de Heren
drijf is tot dan en geruime tijd daarna nog van geringe
omvang.
Crijn Hyndrixs is de volgende eigenaar en komt als
zodanig in de overlopers voor in 1651 en 1658. Door het
opnieuw ontbreken van volgende gegevens kunnen we
eerst in 1686 vaststellen dat dan Adriaen Leijnsen het
huisperceel in eigendom heeft en 6 andere percelen In
de genoemde hoek in pacht heeft. Die pachtpercelen zijn
resp. groot 2 gem. 268 r., 1.035, 1.090, 1.186, 2.048 en
0.174 gemet en de situatie blijft tot 1701 dezelfde.
Dan volgt als eigenaar en gebruiker Mar. Oostdijk. Ook
in 1708, 1715 en 1722 staat hij als eigenaar van de Stee
hof geboekt.
Echter in 1729 blijkt Mar. Oostdijk reeds te zijn over
leden daar dan het bedrijf op naam staat van de weduwe
wordt hij genoemd als schipper, die een „schuyt" ver
koopt aan Andries Noorthoek. Hij was ook een aantal
jaren schout van Yerseke van vóór 1779 tot aan zijn
dood in 1783. Aanvankelijk woonde hij op de hofstede,
doch in latere jaren was deze verpacht.
Toen hij op 12 augustus 1783 tegelijk met zijn vrouw
overleed (we kunnen hierbij aan een ongeluk of een
besmettelijke ziekte denken), lieten zij 5 kinderen achter,
nl. Johanna, gehuwd met Petrus Hertog, Maria, gehuwd
met Janus Polderman, Johannes, ongehuwd, Cornelia, ge
huwd met Jan van Booven en Jacob, die nog minderjarig
was. Geen van de genoemde nam de hofstede over.
De nalatenschap van Johannes Nederveen en zijn vrouw
bestond uit een huis met schuur, staande binnen het dorp
Yerseke, op ambachtsherenvrone. Verder uit de hofsted®
