Het tuinbouwbedrijf
als onderneming
Uitzendtijden:
Zaterdag 22 maart 10.30-11.00 uur Ned. t
Donderdag 27 maart 23.00-23.30 uur Ned. I
LES 8
GLASOPSTANDEN VERVANGEN
Moeten oude glasopstanden worden vervan
gen of aangehouden? Produktie- en kosten-
vergelijking als basis voor de berekening.
Invloed van uitbreiding op de kostenver
deling binnen het bedrijf. Bijkomende fac
toren bij vervanging.
Redactie: A. G. A. van de Nes, Rijkstuin-
bouwvoorlichtingsdienst. Drs. P. Bukman,
Nederlandse Christelijke Boeren- en Tuin-
dersbond.
GLASOPSTANDEN VERVANGEN
Veel tuinders hebben zich ongetwijfeld weieens
afgevraagd, of ze een oude kas moesten afbreken en
vervangen of dat het beter zou zijn deze nog enkele
jaren aan te houden. Dikwijls stond daar dan als
andere mogelijkheid enige uitbreiding tegenover.
Deze vraag is in het verleden vaak gevoelsmatig
benaderd. Een aantal telers vernieuwde de opstanden
omdat zij geen zin hadden tegen een oude opstand
aan. te kijken. Er waren er ook die dit deden, omdat
anderen zo handelden, of soms ook wel uit wedijver
met de burenAnderzijds redeneerde men soms te
eenzijdig vanuit de kostenkant. Daarbij lette men
dan speciaal op het verschil tussen kosten en op
brengsten. Door de nieuwe inzichten en de vervroe
ging zijn de opbrengsten sterk toegenomen. Het be
gin van de teelten is steeds verder verschoven naar
het winterhalfjaar. De uitvoering van de glasopstan
den is hieraan steeds meer aangepast.
OPBRENGSTEN
Bij de vraag of er opstanden moeten worden ver
vangen, is in het verleden veel meer gelet op de kos
ten dan op de opbrengsten. Begrijpelijk, omdat hand
having van een oude opstand heel wat minder kosten
verpt dan vernieuwing. De ervaring had ook geleerd
bij de bouw van gelijkwaardige, nieuwe opstanden
dat het verschil in opbrengst veel minder was
dan men zou wensen.
De laatste jaren is dit inzicht gewijzigd. Als men
nu over vervanging denkt, dan krijgt men te maken
met een geheel ander type warenhuizen. Van het
bij een moderne kas. De cijfers tonen ook aan dat de
verschillen groter zijn naarmate er meer wordt ver
warmd en de teelten dus meer in het winterhalfjaar
worden bedreven. Dit is te verklaren uit het feit dat
moderne kassen lichter zijn door het ontbreken van
schaduwgevende delen; de planten over meer ruimte
beschikken omdat de kappen breder zijn en omdat
de totale kasinhouden groter is. Door de grotere kas-
inhoud kunnen de soms sterk wiselende verschillen
in temperatuur en luchtvochtigheid beter worden op-
i,gevangen.-
NETTO-VOORDEEL
Het ligt voor de hand, dat in een nieuwe, moderne
kas weliswaar de' opbrengsten stijgen, maar ook dat
de kosten niet onbelangrijk toenemen. Dit is inder
daad het geval. Vandaar dat niet de kosten en de
opbrengsten op zich doorslaggevend zijn, maar het
verschil tusen de toename van de kosten en de toe
name van de opbrengsten na vervanging.
Het netto-voordeel eveneens bij een teeltplan
van tomaten en sla dat door vervanging van een
verouderde opstand door een moderne te behalen
valt, is voor de verschillende teeltwijzen te vinden
in de onderstaande gegevens.
NETTO VOORDEEL PER M* STAAND GLAS
Mod./Westl.w.h. Mod./verouderd
Venlo-w.h.
0.25
0.75
1.25 0.25
2.25 L—
Koud
Warme lucht
Licht verwarmd
Zwaar verwarmd
Modern Venlo warenhuis.
oude Westlands warenhuis is men via het verouderde
Venlo warenhuis gekomen tot de bouw van'het mo
derne Venlo warenhuis (zie afbeelding). Het is na
tuurlijk onjuist te stellen, dat een moderne kas
alleen een verhoogde opbrengst geeft. Men moet als
tuinder ook de andere factoren die daarop van in
vloed zijn, kennen en weten te benutten.
Als we uitgaande van een goed geleid bedrijf
de opbrengstcijfers voor een teeltplan dat bestaat uit
tomaten en sla bij de diverse teeltwijzen en geteeld
in verschillende typen opstanden vergelijken, dan
zien we verschillen. Verschillen, dde te vinden zijn in
onderstaand staatje.
BRUTO OPBRENGSTEN PER M2 PER JAAR
Daaruit zien, we dat het verschil bij een koude teelt
gering is. Naarmate men echter met de teelten meer
het winterhalfjaar ingaat, dus zwaarder gaat ver
warmen, neemt het verschil toe. Het duidelijke ver
schil, vooral bij de zwaar verwarmde teelten, ver
klaart wel het feit dat er voor vervanging grote be
langstelling bestaat.
IN DF. PRAKTIJK
De beantwoording van de vraag of een tuinder al
dan niet moet vervangen of wel moet uitbreiden
inplaats van vervangen, wordt door de bedrijfssituatie
bepaald. Deze zal vrijwel overal verschillend zijn.
We willen echter toch een bepaalde situatie bespre
ken, waarbij we uitgaan van een bedrijf waarop 2.000
m2 Westlands warenhuis aanwezig is, evenals 3.000
m2 modern Venlo warenhuis. Bovendien een opper
vlakte bebouwbare open grond van 2.000 m2. De
beschikbare ketelcapaciteit is voldoende voor het
verwarmen van 7.000 m2 kassen.
Westl.w.h. mod. Venlo w.h.
Opbrengsten
Kosten
Netto overschot
2000 m2
12,50
13,60
3000 m2
17,00
16,10
1,10
BESTAAND BEDRIJF
2000 x 1,10
3000 x 0,90
f 0,90
2200
-f 2700
Netto overschot
500
Op dit bedrijf wordt volgens de cijfers op de teel
ten in het Westlands warenhuis verlies geleden, ter
wijl er een gunstig netto-overschot is voor het mo
derne Venlo warenhuis. Een en ander resulteert voor
het gehele bedrijf in een totaal netto-overschot van
500,Het bedrijf is rendabel, al blijkt duidelijk
dat de oude opstand het netto-overschot drukt. Aan
de hand' van de beschikbare gegevens kan de tuinder
op dit bedrijf vaststellen dat bij vervanging het ver
lies van 1,10 per m2 voor de 2.000 m2 Westlands
warenhuis kan worden omgezet in een netto-over
schot van 0,90. Voor het gehele bedrijf betekent
dit een netto-overschot van 5.000 x 0,90 of
4.500,—.
Gaat de tuinder van dit voorbeeld niet vervangen
maar uitbreiden, dan zullen bepaalde facetten niet
veranderen, maar andere wel. In dit voorbeeld ver
andert er weinig. Zo zal de grond geen extra kosten
gaan vergen omdat die aanwezig is. De bedrijfsschuur
behoeft niet te worden veranderd, evenmin de sor-
teerinrichting voor de tomaten. Ook de ketel heeft
voldoende capaciteit om de glasoppervlakte die er
bij komt voldoende te verwarmen.
Al met al is voor het voorbeeld berekend, dat de
kosten van duurzame produktiemiddelen de kassen
uitgezonderd 10.000,per jaar bedragen en
deze na uitbreiding niet anders zijn. Dit betekent dat
vóór de uitbreiding de kosten van de duurzame pro
duktiemiddelen (op 5.000 m2) de kassen zelf uit
gezonderd 2.per m2 bedragen, maar na uit
breiding met 2.000 m2 (op totaal 7.000 m2) slechts
1,40 per m2. Daardoor vermindert het verlies
op het Westlands warenhuis van 1,10 tot 0,50 en
stijgt het netto-overschot van het moderne Venlo
warenhuis van 0,90 tot 1,50. Door de uitbreiding
met 2.000 m2 moderne kas komt dit bedrijf dan tot
een totaal netto-overschot van f 6.500,Een aan
zienlijke verbetering in vergelijking met het aanhou
den van die bestaande situatie.
Vergelijken we de drie mogelijkheden: niet wijzigen,
vervangen of uitbreiden, dan krijgen we de onder
staande opstelling:
(Zie verder pa*. 13.)
Westl.w.h.
Koud 7.25
Warme lucht 9.75
Licht verwarmd 10.50
Zwaar verwarmd 12.50
Verouderd
Venlo w.h.
8.75
11.25
12,
14.
Modern
Venlo w.h.
9.50
12.50
14
17.—
Daaruit blijkt dat het Westlands warenhuis bij alle
teeltwijzen minder opbrengst geeft dan het verouder
de Venlo warenhuis en dat ook dit steeds achterblijft
CONCLUSIES UIT DE DISCUSSIE:
1. In veel gevallen zal vervanging naast de kosten van nieuwbouw van de opstand
bijkomende kosten vergen, zoals die van vervanging van verwarming en modernisering
van de regeninstallatie. Ook volautomatische luchting kan een punt van overweging zijn
bij vervanging. Een en ander is echter tevoren goed te berekenen, zodat men tevoren pre
cies kan vaststellen waar men aan toe is. Men behoeft dus niet voor verrassingen to
komen staan.
2. Zowel vergroting van het bedrijf als omschakeling van onverwarmd naar verwarmd glas
vraagt een geschikte instelling van de tuinder. De geschikte instelling bij veranderingen
wordt mede bepaald door de leeftijd. Op wat oudere leeftijd (50 iaar) is een grote be-
drijfsverandering mentaal riet meer zo gemakkelijk op te vangen als de steun van jonge
ren (zoon-opvolger) ontbreekt.