Het tuinbouwbedrijf
als onderneming
sasFtr
les 6
arbeidsproduktiytteit
tempo
7
Uitzendtijden;
Zaterdag 8 maart 10.3011.00 uur Ned. 1
Donderdag 13 maart 23.0023.30 uur Ned. 1
ARBFIDSPRODUKTIVITEIT. Doelmatig
heid bij het gebruik van arbeid. Omstandig
heden die de arbeidsproduktiviteit beïnvloe
den, tempo, vaardigheid, bedrijfsuitrusting,
werkmethode, enz.
Inlichtingen over de cursus en aanmeldingen
voor gespreks- of studiegroepen bij Teleac,
Postbus 225, Delft, tel 01730—34940.
Redaktie: A. G. A. van de Nes, Rijkstuin-
bouwvoorllchtingsdienst. Drs. P. Bukman,
Nederlandsche Christelijke Boeren en Tuin-
dersbond.
In de vorige les is ondermeer aandacht besteed
aan de arbeidsfilm. Daarbij werd ook aan arbeidsfilm
voor stooktomaten toegelicht. Hierop was te zien,
dat in bepaalde perioden van het jaar arbeidspieken
voorkwamen. Dit was het geval waar de tomaten
werden doorgeteeld Deze en andere arbeids
pieken zijn niet weg te werken zolang de verschil
lende werkzaamheden niet te mechaniseren zijn. Bij
tomaten bijv. vragen de oogst- en sorteerwerkzaam-
heden 25—30 van de totale arbeidsbehoefte. Bij
sla is dit nog meer, want daar moet men bij de oogst
in enkele dagen tijds 60 van de totale arbeid
leveren. Op bepaalde dagen moet dan een grote hoe
veelheid arbeid worden geleverd. De beschikbare
arbeid zal daarom zo doelmatig mogelijk moeten
worden besteed.
DOELMATIGHEID
Wét bij het verrichten van arbeid doelmatig is, kan
Sliet in een recept worden opgegeven. Wat voor het
ene bedrijf doelmatig is, kan dit voor het andere be
drijf misschien helemaal n'et zijn. Het is de wezen
lijke tar*c van de ondernemer kennis te nemen van
de verschillende mogelijkheden en daaruit te kiezen
wat voor zijn bedrijf de beste resultaten zal opleve
ren.
Het gaat er vooral om, de arbeid in een piekne-iode
goed mogelijk te gebruiken en het is daarbij aller
eerst van belang dat bepaalde werkzaamheden wor
den négelaten. Dit laatste betreft werkzaamheden
die ook in een slaone periode kunnen word°n uitge
voerd. Geen enkele tuinder zal het in z'n hoofd halen
©m in de ri'd van de tomatenoogst de sloten schoon
te maken. Maar het kan wel zijn dat hii verplicht is
een dag te besteden aan ketelreparatie. Dit had voor
komen kunnen worden door een goed preventief on
derhond. Controle oo de donpen van de beregeiings-
installatie bijv. kan ook vóór een piekperiode plaats
vinden en behoeft dan tijdens grote drukte geen
arbeid meer te vragen.
INVLOEDEN OP DE ARBEIDSPRODUKTIVITEIT
De arbeidsoroduktiviteit is van verschilende fac
toren afhankelijk, nl. van de werker en de omstandig
heden. waarbij de werker het werk moet uitvoeren.
Met d't laatste bedoelen we de omstand'gheden waar
onder het werk moet worden uitgevoerd en waarop
de werker op het moment dat hij bezig is, geen in
vloed meer kan uitoefenen. Deze omstandigheden
worden beoaald door de weersomstandigheden waar
onder moet worden gewerkt, de bedri'fsuitrusting die
de werker ten dienste staat en de bedrüfs- of arbeids
organisatie. De invloed van de werker komt tot
uiting in het tempo dat hii heeft; zijn vaardigheid
met betrekking tot de bepaalde werkzaamheid en de
werkmethode die hij toepast.
Vaak heerst de mening dat men door verhoging
van het temno gemakkelijk in staat is een grotere
arbeidsorestatie te leveren. De ervaring heeft echter
geteerd, dat hiermee maar weinig kan worden be
reikt. D;t komt omdat er bit de tuinder in het alge
meen al een behoorliik temoo wordt aangehouden.
En niemand is in staat lange tiid ver boven z'n krach
ten te werken. Het ooïagen het systeem dus waar-
bii bewust wordt geprobeerd het arbeidstempo op te
driiven heeft meestal averechtse gevolgen. Op een
bedriif waar men dit doet. o*>t°taat meestal een ge
prikkelde sfeer, wat de arbeidsnrestaties beslikt niet
ten goede komt. Natuurlijk komen er oo alle bedrij
ven weieens momenten voor waaroo men van iede^
medewerker het uiterste vergt. D't kan het geval zMn
als men biiv. tijdig voer het begin van de ve'ling het
ooest-, sorteer- en pakwerk gereed wil hebben. Het
tijdehik aanhouden van een belangrijk hoger tempo
is n?et erg. mits dit daarna weer kan worden gecom
penseerd door extra rust.
H°t arbeidstemoo houdt ook verband met de lengte
van de werkdag. Men gaat in een piekneriode vaak
gemakkelijk over tot overwerken. Als dit^ gedurende
een aantal dagen achtereen plaats moet vinden, gaat
het effect hiervan grotendeels verloren, omdat de
prestatie per manuur gaat dalen. We kriigen dan het
bekende overdag rusten om "s avonds te kunnen
werken. Fr zijn in de tuinbouw dan ook inmiddels
veel bedriiven waar men aanvankelijk overwerk be
schouwde als onvermijdelijk, maar waar men nu
toch op tijd alles kan klaar krijgen door het over
werk rigoreus af te schaffen.
VAARDIGHEID
De vaardigheid voor het uitvoeren van een be
paalde werkzaamheid wordt bepaald door de natuur
lijke aanleg, de tevoren genoten instructie en de rou
tine die men zich heeft kunnen verwerven.
Een voorbeeld van natuurlijke aanleg is het feit
dat meisjes en vrouwen bij bepaalde werkzaamheden
zoals bijv. verspenen en enten tot een veel
grotere prestatie komen dan jongens en mannen.
De instructie komt doorgaans tot stand als onder
deel van de praktische opleiding, waarbij men zich
voor bepaalde werkzaamheden vaste werkwijzen aan
leert. Arbeidsonderzoek heeft echter aangetoond, dat
men soms met een andere wijze van werken met
minder handelingen tot een verkorting van de
arbeidsduur kan komen. Als een van de voorbeelden
in de praktijk is het touwtjes spannen bij tomaten
te noemen. Dit kan nu sneller worden verricht door
minder bewegingen te maken. Zodoende kan 25
arbeidsbesparing worden verkregen. Deze snellere
methode is door arbeidskundig onderzoek tot stand
gekomen.
De invloed van de routine op de arbeidsproduktivi
teit van de werker is duidelijk merkbaar als men een
ervaren tuinder vergeliikt met een loonwerker. De
tuinder kan een bepaalde werkzaamheid weliswaar
WERKMETHODE
Voor het uitvoeren van een bepaalde werkzaam
heid kunnen vaak diverse werkmethoden worden ge
bruikt. Dit kan leiden tot een groot verschil in ar
beidsproduktiviteit. Vergelijken we bijv. bij het oog
sten van tomaten het traditionele werken met een
plukmand met die waarbij een plukwagentje of pluk-
rail wordt gebruikt, dan komen verschillen naar
voren. In minuten uitgedrukt wordt door de tweede
en derde methode in vergelijking tot de eerste
slechts enkele procenten aan arbeidsbesparing ver
kregen. Het werk echter is, vooral ingeval men van
een plukraad gebruik maakt, veel minder vermoeiend
en daardoor plezieriger. Het kan als er dagelijks vele
uren tomaten moeten worden geplukt, een gunstige
invloed hebben op de arbeidsprestatie later op de
dag. Bovendien komt het de kwaliteit van het pro-
dukt ten goede, een aspect diat soms mede in de te
volgen werkmethode moet worden betrokken.
KLIMAAT
Bij de omstandigheden die van invloed zijn op de
arbeidsproduktiviteit is ook het weer van invloed.
Bij de teelten onder glas heeft men hiervan weliswaar
niet zo vaak hinder als bij die vollegrondsteelten,
maar ze kunnen wel degelijk een rol spelen. Zo bleek
uit onderzoek, dat bij het plukken van tomaten bij
broeierig weer (temperatuur 30° C.) de arbeidspres
tatie 28 lager was dan bij het plukken onder nor
male weersomstandigheden.
vlot uitvoeren, maar de loonwerker, die veel meer
op dit soort werkzaamheid is gespecialiseerd, heeft
een veel grotere routine verkregen. Hij kan dan ook
veel meer presteren. Dit blijkt ook duidelijk uit de
cijfers verkregen uit onderzoek. Waaruit tevens naar
voren komt dat de prestaties van de loonwerker verre
uitgaan boven de gemiddelde taaktijden.
dieven
indraaien
snijden
tuinder zelf
loonwerker
tuinder zelf
loonwerker
gemeten tijd
in min.
12.1
7.9
20
13
taaktijd
per 100
16
16
17
17
BEDRIJFSUITRUSTING
Van de omstandigheden die de arbeidsproduktivi
teit bepalen is de bedrijfsuitrusting veruit de belang
rijkste. Daarbij kunnen we onderscheid maken in de
opstanden (kassen en bedrijfsschuur) en de machines
en werktuigen die bij de werkzaamheden moeten
worden gebruikt. Van de opstanden is de schuur erg
belangrijk Deze moet zodanig geplaatst en ingericht
zijn dat de transportwegen naar en door de schuur
logisch zijn.
Er moet echter ook een goede verbinding zijn tus
sen de schuur en de openbare weg. Vandaar dat men
op veel bedrijven de bedrijfsschuur vóór op het be
drijf plaatst, zoals dit op de afbeelding te zien is.
(Zie verder volgende pagina)
CONCLUSIES UIT DE DISCUSSIE
1. De perspectieven om te komen tot mechanisatie van de oogst van glasgroenten zijn niet
veelbelovend, zeker niet voor tomaten. Voor sla zijn de mogelijkheden niet uitgesloten.
2. De vierwielige trekker zal in de glastuinbouw een veel grotere plaats gaan innemen,
omdat er zeer veel werkzaamheden mee kunnen worden verricht.
3. De aanpassingsmogelijkheid van verouderde opstanden aan nieuwe methoden en machines
wordt voornamelijk bepaald door de vorm van het bedrijf. Een lang en smal bedrijf geeft
de minste mogelijkheden.
