A
1/
\J
Het tuinbouwbedrijf
als onderneming
6
\/f
i Ny
Vijfde uitzending: zaterdag 1 maart a.s. van
10.3011.00 uur via Ned. I; donderdag 6
maart a.s. van 23.00—23.30 uur via Ned. I.
LES 5
Redalctie: A. G. A. van de Nes, Rïjkstuin-
bouwvoorlichtingsdienst, en Drs. P. Bukman,
Nederlandsche Christelijke Boeren- en Tuin-
dersbond.
ARBEIDSBOEKHOUDING. De belangrijk
heid van de arbeidskosten op het tuinbouw
bedrijf. De arbeidsboekhouding als basis om
doelmatiger te gaan werken en ter verbete
ring van de bedrijfsorganisatie.
Inlichtingen over de cursus en aanmeldin
gen voor gespreks- of studiegroepen bij
Teleac, Postbus 225, Delft, tel. 01730-34940
In het verleden is aan de factor arbeid op het tuin
bouwbedrijf doorgaans weinig aandacht geschonken. Er
waren voldoende arbeidskrachten beschikbaar en de lonen
waren bescheiden. Tegenwoordig is de arbeid echter
schaars en duur. Vandaar dat wc er een zo doelmatig
mogelijk gebruik van moeten maken. We moeten met zo
weinig mogelijk arbeid tot een zo groot mogelijke pres
tatie komen. Met andere woorden, men moet streven naar
een hoge arbeidsproduktiviteit.
Afhankelijk van het type bedrijf en de aard van de
geteelde gewassen bestaat 25 tot 50% van de totale ex
ploitatiekosten van een glasgroentebedrijf uit arbeids
kosten. Het is dus zeker de moeite waard aan deze factor
veel aandacht te besteden.
Opvallend is dat op het ene bedrijf een veel grotere
behoefte aan arbeid schijnt te bestaan dan op het andere.
Dit blijkt uit de verslagen van het Landbouw Economisch
Instituut, maar men kan het ook rondom zich in de
praktijk waarnemen.
In feite geldt voor elk bedrijf dat de tuinder zich moet
afvragen of alles wel in orde is. Misschien kan men met
minder arbeid wel tot dezelfde of hogere prestaties ko
men.
SCHRIJVERIJ
Als een tuinder er op zijn bedrijf naar streeft dc be
schikbare arbeid doelmatiger te gebruiken, dan rijst
onmiddellijk de vraag: doelmatiger dan wat? Men moet
namelijk een vergelijking, een uitgangspunt hebben. Op
veel bedrijven is dit nog niet aanwezig. De tuinder weet
dan helemaal niet hoeveel tijd hij voor allerlei werk
zaamheden besteedt. Men kan weieens constateren dat de
zaak niet in orde is, als het bijvoorbeeld voorkomt dat
een gedeelte van de sla niet op tijd kan worden geoogst
of wanneer er in de top van de tomatenoogst onvoldoen
de tijd is voor de verzorging van het gewas.
Voor men tot een ideale bedrijfsorganisatie kan ko
men moet men nauwkeurig weten wat er op het bedrijf
gebeurt. En dit liefst nog lang tevoren. Men heeft dan
de mogelijkheid de plannen af te stemmen op de moge
lijkheden, zodat men niet voor verrassingen komt te
staan, die provisorisch moeten worden opgelost
Ten aanzien van de arbeid moet men tevoren nauw
keurig weten hoeveel arbeid er nodig is en wanneer. Dit
kan er toe bijdragen een betere arbeidsverdeling over het
jaar te krijgen en het voorkomt onverwachte pieken.
Om een goed inzicht te krijgen in de besteding van de
arbeid is het noodzakelijk dit in cijfers uit te drukken.
Men heeft dan het voordeel dat er mee kan worden ge
rekend en dat er onderlinge vergelijking mogelijk is.
Voor het verkrijgen van cijfers is er maar één oplos
sing, nl. het opzetten van een arbeidsboekhouding. Voor
dc tuinder lijkt deze schrijverij weinig aanlokkelijk, maar
het is toch de enige manier. Een goede arbeidsboek
houding geeft nl. de volgende mogelijkheden:
Men kan later alle bestede uren precies terugvinden.
Het schept de mogelijkheid te berekenen welke tijd er
voor dc diverse handelingen nodig is geweest.
Men kan komen tot een prestatieberekening.
Het kan het uitgangspunt vormen voor een arbeids-
begroting voor een volgend jaar.
OPZET
Een arbeidsboekhouding kan op verschillende manKe-
ren worden opgezet. Men kan een zeer uitgebreide opzet
kiezen of de voorkeur geven aan een globale.
Voor de tuinbouw zal blijkens de inmiddels opge
dane ervaringen waarschijnlijk dat systeem het beste
voldoen, waarbij men uitgaat van het aanhouden van een
maandstaat. Op de maandstaat worden per dag de uren
ingevuld die door de totale arbeidsbezetting op het be
drijf zijn benut. Dit is echter niet voldoende, want men
moet daarbij ook weten welke prestaties er tijdens die
uren zijn verricht. Vandaar dat invullen van het aantal
uren alleen, niet voldoende is. Ze moeten worden aan
gegeven per werkzaamheid, waar dan bij komt hoeveel
werk er is verricht; dus bijvoorbeeld hoeveel planten er
zijn behandeld of hoeveel kilogrammen er zijn geoogst of
gesorteerd. Het is dan niet noodzakelijk het werk tot de
laatste minuut nauwkeurig op te schrijven. Enige afron
ding is niet bezwaarlijk.
Met de gegevens van een maandstaat is het mogelijk
een maandoverzicht te maken. Het is verstandig om van
elk gewas waaraan in een bepaalde maand werkzaam
heden zijn verricht, een apart maandoverzicht te maken.
Omdat men in de maandstaat steeds de gebruikte uren en
de geleverde prestaties staan vermeld is het mogelijk de
gemiddelde tijd per prestatie-eenheid te berekenen. In het
voorbeeld van een maandoverzicht staat vermeld dat in
die maand in totaal 50 uren zijn besteed aan het oogsten
van tomaten en dat daarbij 518 x 6 3.108 kg tomaten
zijn geoogst. Het is dan een gemakkelijke berekening om
te komen tot de gemiddelde oogstprestatie, die in het
voorbeeld aangeeft dat er 97 minuten nodig zijn geweest
voor het oogsten van 100 kg tomaten.
VERGELIJKINGEN
Een teler die in het bezit is van dergelijke cijfers van
zijn bedrijf, heeft de mogelijkheid deze te vergelijken.
Hij kan dit doen met de cijfers van collega's die er ook
een arbeidsboekhouding op na houden. Hij kan ze ook
vergelijken met de zgn. taaktijden. Deze taaktijden zijn
cijfers die aan onderzoek zijn ontleend en aangeven hoe
veel tijd men onder normale omstandigheden zal mogen
besteden om een bepaalde taak te verrichten. Dit bete
kent dus werken in een normaal tempo en met een nor
male vaardigheid. Er is daarbij ook rekening gehouden
met de persoonlijke verzorging, de noodzakelijke rust en
Het aantal oorzaken van afwijkende tijden is legio. He*
kan zijn dat er geen goede werkmethoden worden toe-:
gepast, de vorm van het bedrijf ongunstig is of dat er
iets mankeert aan het transportsysteem.
De zelf verkregen cijfers uit de arbeidsboekhouding
kan men onmiddellijk vergelijken met de cijfers die uit
het onderzoek naar voren zijn gekomen. Men heeft das
ook de mogelijkheid snel tot het opsporen van grot*
fouten te komen. Daarbij moet men er echter rekening
mee houden, dat er aan de taaktijden geen absolute waar
de mag worden toegekend. Het zijn gemiddelden. Hei
kan dus net zo goed gebeuren dat men met betrekking
tot een bepaalde werkzaamheid zó handig is dat men tot
veel grotere prestaties komt. Het kan ook voorkomen
dat de gestelde taaktijd niet kan worden gerealiseerd
door ongunstige omstandigheden die men niet direct ka*
veranderen, zoals bijv. bijzonder lange transport af standen.
storingen. Dit onderzoek is verricht door het Instituut
voor Tuinbouwtechniek in Wageningen. Momenteel be
schikt men voor de belangrijkste gewassen over deze
cijfers. Voor de groenteteelt onder glas zijn deze aan
wezig voor tomaten, komkommers en sla. Zeer binnen
kort zal het I.T.T. een zogenaamd taaktijdenboekje uit
geven waarin van de belangrijkste gewassen de tijden
vermeld staan die de onderscheidene werkzaamheden
onder normale omstandigheden vragen.
De arbeidsvoorlichters, die bij elk Rijkstuinbouwcon-
sulentschap aanwezig zijn, beschikken reeds over cijfers
en kunnen er de telers over informeren.
Blijkt uit de verkregen cijfers op een bedrijf dat deze
in belangrijke mate en in ongunstige zin afwijken van de
cijfers uit het taaktijdenboekje, dan is er iets niet in orde.
Men kan dan proberen zelf de oorzaken na te gaan, men
kan dit ook doen met behulp van de arbeidsvoorlichters,;
PLANNING
Behalve als controle op en ter verbetering van de ar
beidsproduktiviteit kunnen de verkregen cijfers ook wor
den gebruikt voor de bedrijfsplanning. Als er een teelt-;
plan moet worden opgesteld zal men uiteraard ook
rekening moeten houden met de arbeid die voor de uit*
voering van dit plan nodig is. Daarbij gaat het er niet
alleen om hoeveel arbeid er voor een bepaalde teelt
nodig is, maar ook wanneer die arbeid door een bepaalde
teelt wordt gevraagd. Beschikt men over taaktijden, voor
al die welke uit de arbeidsboekhouding op het eigen
bedrijf tot stand gekomen zijn, dan kan men vrij nauw
keurig uitrekenen hoeveel werk de verschillende teelten
per periode van een maand of halve maand vragen. Men
krijgt zodoende een nauwkeurig inzicht in de arbeids-
behoefte,
(Zie verder pag. 11)
CONCLUSIES UIT DE DISCUSSIE
1. Verbetering van de arbeidsproduktiviteit op het bedrijf zal een arbeidsboefchoucfing als basis
dienen te hebben.
2. Het bijhouden van een arbeidsboekhouding dient dagelijks te gebeuren; het is dan een kwestie
van enkele minuten per dag.
3. Een betere arbeidsverdeling op het bedrijf kan vaak worden verkregen door enige wijziging in
het teeltplan.
4. De resultaten van de arbeidsboekhouding en aangepaste arbeidsplanning zijn op de bedrijven
waar dit is uitgevoerd zeer positief; in veel gevallen werd een arbeidsbesparing van 20% ver
kregen.
