1/
v
Het tuinbouwbedrijf
als onderneming
iio
Uitzendtijden: zaterdag 15 februari 1969
10.3911.00 uur, en donderdag 20 februari
1969 23.00—23.30 uur, beide via Ned. I
Redaktie: A. G. A. VAN DE NES, Rijks-
tuinbouwvoorlichtingsdienst. Drs. P. BUK
MAN, Nederlandsche Christelijke Koeren
en Tuindersbond.
KASKLIMAAT. Invloeden die het kas-
klimaat bepalen. Principes van de automa
tische klimaatsregeling.
Inlichtingen over de cursus en aanmel-
LES 3 dingen voor gesnreks- of studiegroepen bij
Teleac, Postbus 225, Delft, tel. 01730-34940.
Zo lang de mens zich bezighoudt met dg cultuur
van gewassen heeft hij getracht maatregelen te ne
men die tot een beter resultaat leiden dan wan
neer de gewassen in het wild zouden groeien. Een
van deze maatregelen is vooral in de gematig
de klimaatzone de bescherming van de gewas
sen tegen ongewenste klimaatsinvloeden. In ons
land bestond dit aanvankelijk uit windbeschutting
door het plaatsen van hagen, schuttingen en mu
ren. Later, dat is zo'n tweehonderd jaar geleden,
ging men glas gebruiken. Dit heeft geleid tot de
bouw van kassen. Deze zijn steeds verder gemoder
niseerd. Bovendien kwamen steeds meer hulpmid
delen in gebruik, zoals verwarming, beregening en
automatische ventilatie. Zelfs een volautomatische
regeling van het kasklimaat is thans mogelijk.
We kunnen zeggen dat we thans de gewassen telen
in een kunstmatig klimaat en dat we dit klimaat
in hoge mate kunnen aanpassen aan de behoefte
van het gewas. Er is eehter één factor van het
rnaat die we nog niet kunnen beheersen; namelijk
het licht. Vandaar dat het klimaatspatroon afge
stemd moet z*jn op het natuurlijke licht dat de
kas binnenkomt. Daarom ook is een goede klimaats
regeling onder glas een lichtafhankelijke regeling.
BASIS
De lichtafhankelijke klimaatsregeling vindt haar
basis in een aantal factoren. Deze zijn:
1. De invloed van het buitenklimaat op het kli
maat in de kas.
2. De invloed van het gewas op het kasklimaat.
3. De invloed van het kasklimaat op het gewas.
4. De principes van de regeling.
DE INVLOED VAN HET BUITENKLIMAAT
OP HET KLIMAAT IN DE KAS
De hoofdzaken van de beïnvloeding van het
buitenklimaat op het kasklimaat zijn te zien op
onderstaand schema. Daarbij is uitgegaan van het
Kasklimaat
Temp. verhoging Groot Klein
overdag
Lucht- Weldra Weldra
beweging void. te gering
Luchtsamen- Meestal Weldra
stelling goed slecht
verschil tussen zonnig en bewolkt weer. Bij zonnig
weer wordt overdag een bepaalde temperatuurver
laging verkregen, wat een groter verschil veroor
zaakt tussen de dag- en de nachttemperatuur. Door
de temperatuurverhoging neemt de luchtbeweging
toe, vooral ook in de naaste omgeving van de plan
ten. Daardoor wordt dan meestal ook een goede
samenstelling van de lucht verkregen. Bij donker
weer is d'e samenstelling door de hoge lucht
vochtigheid meestal niet zoals we dit wensen.
DE INVLOED VAN HET GEWAS
OP HET KASKLIMAAT
Het gewas dat in de kas groeit heeft grote in
vloed op het klimaat in die kas. Vooral de lucht
vochtigheid en de temperatuur worden er door be-
invloéd. Hoe groot die invloed is kan worden vast
gesteld bij vergelijking van een klein, pas uitge-
plant gewas met een volgroeid gewas.
In het geval dat de plantjes nog erg klein zijn
zullen ze nog weinig kunnen verdampen; het to
tale bladoppervlak is immers gering. De lucht
vochtigheid in de kas zal dan voornamelijk wor
den bepaald door de mate van verdamping via het
frondoppervlak. Is de oppervlakte vochtig, dan
an dit vrij veel zijn. Is het echter droog, dan is
ook de verdamping gering. Er ontstaat dan in de
kas gemakkelijk een droog, dor klimaat.
Hebben we echter te maken met een goed groei
end, volwassen gewas, dan is de verdamping via
het grondoppervlak nauwelijks van invloed. De
zon kan er trouwens niet meer bij. Het gewas zelf
door zijn in totaal grote bladoppervlakte kan
dan echter grote hoeveelheden vocht in de lucht
brengen. Dit kan bij een volwassen tomatengewas
wel 150 gram water per m3 per uur bedragen.
Deze hoeveelheid is vooral veelzeggend als we
ons realiseren dat lucht van een temperatuur van
25" C. per m3 maximaal 23 gram waterdamp kan
bevatten. Bovendien heeft een flinke verdamping
invloed op de temperatuur. Voor de verdamping
van 1 liter water zijn immers 540 kilocaloriën no
dig. Voor de genoemde 150 gram is dit dus onge
veer 80 kgcal. Deze warmte, die aan de omgeving
wordt onttrokken, werkt verkoelend op het gewas.
Ondanks een hoge temperatuur behoeft er dus bij
een volgroeid gewas geen sprake te zijn van een
droog, dor klimaat; dit echter onder voorwaarde
dat ook de opname van vocht uit de grond vol
doende groot is.
Tussen de beide besproken factoren de invloed
van het weer en die van de planten op het kas
klimaat is een zeker verband. We moeten daar
bij stellen dat een plant in tegenstelling tot mens
en dier als levend wezen zeer passief is wat het
tot zich nemen van voedsel betreft. Het belang
rijkste voedingsmiddel van de plant het kool
zuurgas moet de plant als het ware kunnen
binnenstromen wil deze er gebruik van kunnen
maken. Ook datgene wat de plant kwijt wil wa
terdamp moet weg kunnen stromen. De plant
zelf beïnvloedt dit in het geheel niet.
De mate waarop dit toe- en afstromen plaats
vindt wordt bepaald door verschillende klimaats
omstandigheden, vooral echter door verschil in
temperatuur. Bij dit laatste is natuurlijk vooral de
zon van belang. Zo zal bij zon de plant intensief
kunnen verdampen en zal ook de koolzuurgasop
name groot kunnen zijn. Dit zal echter eerst dan
het geval zijn als er een goede uitwisseling is. En
dit nu wordt weer bereikt door temperatuurver
schil en goede luchtbeweging. Door veel zon wordt
het blad bestraald, dat daardoor warmer wordt
dan z'n omgeving. Dit geeft een goede uitwisse
ling, wat wordt versterkt door de luchtbeweging
die mede door de zonneschijn tussen het gewas
wordt bewerkstelligd.
Kort samengevat kunnen we zeggen, dat veel
zonneschijn veel verdamping geeft en dit brengt
veel waterdamp in de lucht. Omgekeerd geldt, dat
weinig zon een geringe verdamping geeft en daar
door ook een geringe verhoging van de luchtvoch
tigheid veroorzaakt. Bij veel zon is echter onder
glas een hoge luchtvochtigheid gewenst. Zou onder
glas een hoge temperatuur samengaan met een
lage luchtvochtigheid, dan moet de plant zó veel
vocht verdampen, dat de wortels het wellicht niet
kunnen bijhouden wat een ontregeling van de gang
van zaken in de plant zou kunnen betekenen.
Ontregeling van de plant kan nadelige gevolgen
hebben. Ondermeer kunnen dan verbrandingsver
schijnselen optreden. We kunnen echter ook wei
eens te maken hebben met te weinig zon en dus
te weinig verdamping. Dit kan eveneens tot onge
wenste gevolgen voor de plant leiden.
DE INVLOED VAN HET KASKLIMAAT
OP HET GEWAS
Hoewel zoals reeds is besproken het ge
was invloed heeft op het kasklimaat, geldt dit an
dersom ook. Dit is ook belangrijk, want middels
het kasklimaat moeten we de groei en ontwikke
ling van de planten kunnen helpen regelen. Met
betrekking tot de invloed die het kasklimaat op
het gewas hebben kan, kunnen we een invloed
op lange en op korte termijn onderscheiden. Beide
invloeden kunnen echter van doorslaggevend be
lang zijn voor het welslagen van de teelt. Ze zijn
met talloze voorbeelden te illustreren.
Wat betreft de invloed op lange termijn willen
we met een voorbeeld volstaan aan de hand van
onderstaande -tekening. Daarbij zien we twee kas-
(Zie verder pag. 12)
