Isolatie,
ventilatie en stalklimaat
van rundveestallen
J. H. VAN NIEUWENHUIZEN
R.L.V.D. Goes
Voor het houden van vee
in een stal is het beheersen
van de temperatuur en de
vochtigheid van de stallucht
van zeer groot belang. Hierbij
spelen vooral de isolatie en
tfe ventilatie van de stal een
grote rol. leder stalseizoen
zijn er in een groot aantal stal
len klachten over de tempe
ratuur en de vochtigheid van
de stallucht, de vorming van
de kondens en het optreden
van tocht. Om dit zoveel mo
gelijk te kunnen beperken, is
het belangrijk te weten hoe en
waarom deze moeilijkheden
ontstaan. Daarover bijgaand
artikel.
l>e aanvoer van verse lucht kan gebeuren met onder- of bovendorpels. De prak
tijk werkt echter gemakkelijker met onderdorpels.
Een teveel aan warmte en vocht in de stal zal via natuurlijke of kunstmatigs
ventilatie moeten verdwijnen.
HOE MOET EEN STAL WORDEN GEBOUWD
Bij de bouw van een stal is de keuze van de te gebruiken bouwmaterialen erg
belangrijk.
Vroeger werden bij de boüw van een stal de wanden en de zolder gebouwd met
hout, terwijl de stal veelal in open verbinding stond met de rest van de schuur.
Hierdoor was er altijd wat ventilatie en verdween een groot deel van het vocht
in het hout en in het hooi en stro in de schuur.
Een goed stalklimaat was echter een groot aantal dagen van het stalseizoen
niet te bereiken. De temperatuur schommelde vrij sterk, terwijl op warme en
mistige, windstille dagen één en ander in de stal verre van ideaal was. Gezien de
beperkte mogelijkheden in die dagen werd dit echter als vanzelfsprekend aan
vaard.
Tijdens de herverkavelingen zijn vele enkelrijige stallen gebouwd met andere
materialen. Bij deze stallen zijn de buitenmuren als spouw en de binnenmuren
tussen stal en schuur als steensmuur gebouwd. De dragende zolder werd aanvan
kelijk van holle bouwstenen gebouwd, terwijl later ook andere vochtafstotende
materialen zijn toegepast. Door de betere kwaliteit, de betere isolatie en het ge
sloten karakter van deze stallen kan een teveel aan warmte en vocht niet meer
ontsnappen en zal er dus meer geventileerd moeten worden. Dit is met luchtkokers
alleen niet te bereiken, zodat veel van deze stallen te warm en te vochtig blijven.
Verbetering is hier alleen mogelijk met ventilatoren in de luchkokers en/of in de
eindgevel(s).
De ontwikkeling van de laatste jaren is geweest de bouw van dubbele laag-
bouwstallen. Door het grotere aantal vee wordt op veel bedrijven de voorkeur
gegeven aan een dubbele stal met een rode voergang in het midden.
Bij het bouwen van een stal moet gestreefd worden de bouwkosten per koe zo
laag mogelijk te houden, zonder dat dit ten koste gaat van de bouwkundige en
landbouwkundige eisen. Bij de keuze van de materialen is het daarom belangrijk,
dat naast de prijs ook gelet wordt op:
a. isolerend vermogen;
b. voldoende stevig;
c. vochtafstotend;
d. zo mogelijk onbrandbaar;
e. niet aan rotting onderhevig;
f. gemakkelijk te reinigen;
g. geen nestelplaats van ongedierte.
Nieuwe stal gebouwd met vochtafstotende materialen.
DF. BETEKENIS VAN STALVENTILATIE
Luchtverversing van stallen dient in de eerste plaats voor de aanvoer van verse
lucht en voor de afvoer van de door de dieren geproduceerde gassen, zoals kool
zuur en ammoniak. Veel belanrijker is het op peil houden van de temperatuur en
de vochtigheid van de stallucht.
Jonge dieren hebben per kg lichaamsgewicht een hogere warmte- en vocht-
produktie dan oudere dieren.
Bij een hogere staltemperatuur wordt bovendien door de dieren meer vocht,
maar minder warmte geproduceerd.
Tabel 1. Voelbare warmte- en vochtproduktie per g.v.e.
bij 10' C.
warmte vocht
Kcal./uur gr. H^O/uur
Melkvee 600 300
Jongvee 700 350
Mestkalveren 650 600
Mestvarkens 2050 kg 1200 500
Mestvarkens 50100 kg )000 300
Legkippen 2200 1800
Slachtkuikens 2600 3000
500 kg levend gewicht)
bij 20° C.
warmte vocht
Kcal./uur gr. H-O/uur
400 500
480 575 T'
600 700
900 600
750 400
2100 2000
2300 2100
Helaas zijn er niet veel materialen in de handel, die aan al deze eisen voldoen
en bovendien nog goedkoop zijn. Niettemin heeft deze ontwikkeling geleid tot een
groot aantal systeembouw-stallen en is het duurdere pannendak vervangen doe*
een golfplatendak.
Deze stallen hebben over het algemeen een grotere m3 inhoud per dier, ierwij!
hoofdzakelijk vochtafstotende materialen worden gebruikt. Hierdoor is een goede
isolatie van de stal en een niet te hoge staltemperatuur van zeer groot belang ge*
worden.
ISOLATIE EN STALTEMPERATUUR
Het isolerend vermogen van een stal wordt aangeduid met het begrip K-waarde
De K-waarde geeft aan het aantal Kcal. warmte dat de omwanding van de stal per
m2 oppervlakte per uur en per graad C. verschil tussen stal- en buitenlucht pa»
seert.
Dit warmte-transport vindt altijd plaats van warm naar koud. Hierdoor wordt
in de winter een stal kouder en in de zomer warmer. Om één en ander zoveel mO*
gelijk te beperken, dienen van een stal wanden en plafond goed geïsoleerd te wo»
den en moet het verschil tussen stal- en buitentemperatuur zo klein mogelijk woe*
den gehouden.
