De stengelziekte bij frambozen
TUINBOUW
DINGEN VAN DE WEEK
ZATERDAG 9 MEI 1959
375
IN onze provincie is de laatste jaren de teelt
van frambozen van steeds groter betekenis
geworden. Grote oppervlakten zijn op het ogen
blik beteeld met dit produkt, dat naar veler me
ning' één van de mooiste produkten uit de klein-
fruitsector is. Dat wil dan zeggen, één der mooi
ste produkten om te telen. Dat wil echter niet
zeggen dat er niet veel vakkennis en vakman
schap voor nodig is om frambozen te kunnen
telen op een manier zoals het behoort.
Op het ogenblik vragen ook de frambozen weer
de aandacht en wel in de eerste plaats vanwege
de stengelziekte en stengelsterfte, welke dikwijls
voorkomt bij frambozen. Ook in onze provincie
kennen we het euvel van de afstervende sten
gels. Vele jaren achtereen heeft men eigenlijk
niet precies geweten hoe dit werd veroorzaakt.
Dat is nu echter aan het veranderen. In het
maartnummer van de Mededelingen van de Di
recteur van de Tuinbouw vonden we een uitvoe
rig verslag over deze zaken van de heren R. E.
Labruyére en W. C. Nijveldt. beiden onderzoekers
van het Instituut voor Plantenziektenkundig On
derzoek te Wageningen.
In hun verslag over deze ook voor Zeeland zo
belangrijke materie beginnen zij met op te mer
ken dat men tot voor kort voor stengelsterfte en
stengelziekte bij frambozen geen afdoende ver
klaring had. Wel was bekend dat er verschillen
de schimmels bij betrokken zijn. Getracht is de
schimmels met koperbespuitingen te bestrijden
maar de resultaten waren steeds teleurstellend.
Omdat deze ziekte in alle frambozen-centra voor
komt werd begonnen met een onderzoek naar de
oorzaken hiervan. Een gelukkige omstandigheid
hierbij was, dat inmiddels uit het buitenland iets
bekend is geworden over de samenhang tussen
stengelziekten, veroorzaakt door schimmels en
het optreden van een bepaalde galmug. Het was
nu van belang na te gaan in hoeverre deze ge
gevens uit het buitenland gelden voor Neder
landse omstandigheden en in hoeverre er met
bestrijdingsmiddelen iets te bereiken valt. Dat
hebben de eerder genoemde heren nagegaan.
Levenswijze galmug.
Reeds voordat het onderzoek officieel ter hand
werd genomen was de aanwezigheid van de fram-
bozeschorsgalmug in Nederland bekend. Deze
galmug brengt drie generaties per jaar voort.
De eerste verschijningsperiode begint gewoonlijk
in de eerste helft van mei en duurt drie tot vier
weken. De levensduur van de mug is ongeveer
één week. De wijfjes leggen hun eieren in be
schadigingen van de opperhuid van jonge sten
gels, waarbij ze de eieren onder de opperhuid
trachten te schuiven. Door de bouw van de leg-
buis zijn ze niet in staat eieren af te zetten op
WE NOTEERDEN
dat niet op 12 mei a.s. maar op 21 mei te
Utrecht de installatie zal plaats vinden van de
fruitteeltcommissie van het K.N.L.C., door de
voorzitter van het Kon. Ned. Landbouw Comité
ir. C. S. Knottnerus.
dat op 11 juni in Goes zal plaats vinden de in
stallatie van de Advies-Commissie Kleinfruit van
Proefstation voor de Fruitteelt in de Volle grond.
dat op donderdag 4 juni het bestuur van de
afdeling Tuinbouw van het K.N.L.C. in Goes
haar vergadering zal houden.
Aan deze vergadering zal worden verbonden
een bezoek aan de veiling in Kapelle en aan de
proeftuin voor kleinfruit aldaar.
dat we vernamen dat door de Onderlinge
Zeeuwse Hagelverzekeringsmij. een nieuwe rege
ling zal worden aangeboden voor de verzekering
van kleinfruit tegen hagelschade.
NACHTVORST
Vorige week hebt U in dit blad reeds iets kun
nen lezen over de nachtvorstschade in de fruit
teelt.
Het lijkt thans dat het met de aardbeien in
Zeeland mee zal vallen wat de schade betreft.
Met de bessen valt het tegen en dan inzonder
heid met de rode bessen en de kruisbessen. Hier
is veel schade gekomen. Van de zwarte valt nog
weinig te zeggen maar dat lijkt mee te vallen.
Peren, appels en pruimen leden plaatselijk
schade, maar bij een verdere gunstige ontwikke
ling kan dat toch wel meevallen.
Opmerkelijk was dat deze keer Zeeland wel
één van de gebieden is waar de meeste schade
is gekomen.
'gave stengels. Ook in laboratorium-proeven is
dat bij herhaling gebleken. De duur van het
eistadium is 5 tot 8 dagen. Na het uitkomen
leven de aanvankelijk doorschijnende witte lar
ven onder de opperhuid waar zij zich voeden met
celsappen, die vrijkomen doordat de wanden van
verscheidene cellagen worden aangetast door een
stof die de larven zelf afscheidden. De larven zijn
na 10 tot 16 dagen volwassen.
Zoals reeds werd opgemerkt kunnen eieren
alleen worden afgezet op beschadigde stengels.
De beschadigingen kunnen op verschillende wij
zen ontstaan
a. Door scheuren van de opperhuid tengevolge
van diktegroei.
b. Door scheuren, ontstaan door abnormale dik
tegroei na nachtvorstbeschadiging van de jon
ge scheut, waardoor de groeitop wegvalt en
gaffelvorming ontstaat.
c. Door vreterij van slakken.
d. Door wegschoffelen van jonge stengels of door
het aanschoffelen van stengels bij onkruid-
bestrijding.
e. Door bovengronds afbreken van jonge sten
gels.
Dcor windschade (schuren langs de draad).
De sapgeur van verse wonden trekt de wijfjes
aan en brengt ze tot ei-afzetting. Zo werden bij
laboratoriumproeven eieren afgezet op bescha
digde wilgentakken die met frambozestengel sap
bespoten waren.
Wanneer men in het veld tijdens de vlucht van
de mug stengels beschadigt, worden deze zeer
snel door de wijfjes ontdekt, waarna ei-afzetting
plaats vindt. In gave stengels of in reeds opge
droogde wonden worden geen eieren gelegd.
In de eerste periode zijn de mogelijkheden om
hun eieren af te zetten voor de muggen relatief
gering. De scheuten vertonen dan nog te weinig
groeischeuren.
Wanneer in deze periode bestrijdingsmaatrege
len worden genomen kunnen deze lijden tot een
geheel of gedeeltelijk voorkomen van de tweede
generatie. Bij het nalaten van bestrijdingsmaat
regelen loopt men kans op een massale toene
ming van de galmugpopulatie, omdat tijdens de
tweede verschijningsperiode de vorming van
groeischeuren in volle gang is. Tijdens de derde
verschijningsperiode zijn weliswaar vele groei
scheuren aanwezig, maar deze zijn dan groten
deels verdroogd; alleen in nieuwgevormde scheu
ren hoger aan de stengels, worden dan eieren
afgezet.
Samengaan van galmug-
en schimmelaantasting.
Zoals bekend is, wordt de stengelsterfte bij
frambozen veroorzaakt door een schimmel. Deze
schimmelaantasting heeft plaats via de plekken
waar de galmuggen zich bevinden. Al verplaat
sen de larven zich gedurende hun ontwikkeling
slechts weinig, toch zijn ze wel in beweging. Hier
bij komen ze ook wel aan de rand van de groei-
scheur of wond terecht; zij kruipen daar rond,
waarbij zich dan aanwezige schimmelsporen aan
het lichaam hechten. De larven verdwijnen met
deze sporen weer onder de opperhuid. Hier vin
den de sporen een ideaal ontkiemingsmilieu,
waardoor zij in staat zijn op gemakkelijke wijze
de stengels binnen te dringen. Bovendien zijn
ze door de opperhuid beschermd tegen even
tuele fungiciden die dan ook steeds weinig suc
ces hadden.
Wanneer de schimmels eenmaal via de door
de galmug aangetaste plaatsen vaste voet heb
ben gekregen in het hout van de stengel, door
woekeren zij het gehele gedeelte onder de plaats
van aantasting. De schimmel groeit via het hout-
parenchym verderhout- en zeef gedeelte in de
omgeving worden vaak zodanig aangetast, dat
het transport via deze elementen wordt lamge
legd. Soms kan de stengel in het voorjaar nog
wel uitlopen, maar in de periode dat er hoge
eisen worden gesteld aan het transport van wa
ter- en voedingsmiddelen kan de stengel daar
aan niet voldoen; vroeg of laat volgt dan ver
welking.
Bestrijdingsmogelijkheden.
Na deze beschrijving van het verband tussen,
het optreden van galmuggen in de frambozen-
aanplantingen en de schimmels welke de stengel-
ziekten veroorzaken, willen we ook weergeven
wat de onderzoekers hebben gevonden ten aan
zien van de bestrijdingsmogelijkheden. Dat is
immers ook voor ons als teler van het grootste
belang.
Zie verder pagina 377
ALS we terugzien op de week die voorbij ging
dan moeten we toch wel allereerst zeggen dat
het ons goed heeft gedaan als we zien hoe spon
taan en geestdriftig de 50ste verjaardag van onze
Vorstin is gevierd. De banden met ons Oranjehuis
zijn weer nauwer aangehaald en als Nederlanders
hebben we gevoeld dat we sterk zijn als we een
Oranje in ons midden hebben. Temeer worden we
hierbij bepaald nu we deze week onze bevrijding
gaan vieren en de doden die hiervoor zijn gevallen,
gaan herdenken.
Al is het reeds vele jaren geleden dat we verlost
warden van de tiranieke verdrukking, ons ouderen
ligt het alles toch nog kersvers in het geheugen.
Toen beseften we pas wat een vreugde het was te
leven in Vrijheid met een Oranje Vorstin in ons
midden. Wat hebben we gehunkerd naar de dage
raad van de bevrijding. Wat is er toen een leed ge
komen over de gehele wereld/ over ons land en
over zovele van onze gezinnen.
Dat alles spreekt weer tot ons in deze meidagen
en herinnert ons weer aan diezelfde dagen van
1940, toen een wrede hand leed en verderf bracht
over ons rustige landje dat zich in een prachtige
voorjaarstooi had gestoken. Hoevele herinneringen
zullen er zijn in deze dagen bij degenen die offers
hebben moeten brengen, offers van een geliefde
vader, man of verloofde, die thans rusten op onze
erevelden. Dit was het begin van de terreur die
over ons trok, jaren achtereen. Tallozen hebben
het leven gelaten in deze verschrikkelijke jaren.
Ze stierven in kampen en gevangenissen, bij l>om-
bardementen op zee, op het land en in de lucht.
Daarom moeten we onze doden herdenken en
meeleven met hun nabestaanden die nog steeds
treuren om hun verlies.
We mogen ook onze bevrijding herdenken met
dank aan God voor de uitredding. Maar daarna is
het niet afgelopen. We hebben ook de taak om te
trachten de vrede die ons is geschonken, te behou
den. Daaraan moeten we allen meewerken, inzon
derheid onze jongere generatie, die de oorlog niet
heeft meegemaakt in al haar verschrikking. De
jongeren die straks de wereld en ons volk zullen
regenen moeten zich aaneen scharen met een heilig
voornemen te voorkomen dat- een derde wereld
oorlog een einde zou maken aan alle leven op
aarde.
Daarom verheugt het ons dat er allerwege een
oproep tot ons komt om te bidden voor de Vrede.
We gaan misschien een spannende tijd tegemoet.
De spanningen doen onze planeet nu reeds trillen
op haar grondvesten. We weten niet wat er komen
gaat. We kunnen alleen bidden dat God de Wereld
genadig zij. Is het hopeloos? Nee, gelukkig niet
want we vieren ook in deze meidagen het feest
van Hemelvaart. Dat betekent dat Christus is op
gevaren naar de Hemel en voor ons bidt. Hij, over
winnaar van dood en graf, regeert de wereld en
alle machthebbers van deze wereld doen dat bij
„de gratie Gods" of ze het willen erkennen of niet.
Daarom mogen we niet wanhopen, maar ook
niet werkeloos afwachten. Elk mens heeft zijn taak
en roeping in deze wereld, hoe verschillend we ook
mogen zijn. Ais we beginnen met vrede te stichten
in eigen hart, in eigen gezin en eigen omgeving
als we niet in de eerste plaats ons zelf zoeken
maar het beste voor onze naaste dan kunnen
we in geloof en vertrouwen op onze Hemelse
Vader de toekomst rustig tegemoet gaan.
Dat de regeringsleiders van deze wereld het ge
geven mag worden om verstandig te handelen by
de komende onderhandelingen in Genève.
Wij zullen daarbij rustig onze arbeid doen, ge
nietend van de natuur waarvan zulk een grote en
diepe vrede uitgaat.
30 april was een dag van feest en blijdschap.
4 mei was een dag om onze doden te herdenken
omdat niet vergeten mag worden de offers die ge
bracht zijn voor de vrede.
5 mei was de dag van de bevrijding. Van de
feestvreugde. Van de herrijzenis van een geslagen
en geplunderd volk. De dag waarop het weder in
het bezit kwam van haar Koningin, in volle vrij
heid.
10 mei is de dag van de herdenking van de inval
in ons land in 1940. Dit jaar is het tevens de dag
van het gebed voor het behoud van de Vrede.
Er zijn en waren vele gedenkdagen. Er was en
is droefheid om dat wat verloren ging. Er was en
is blijdschap om dat wat ons werd geschonken.
Er was en is angst om dat wat komen kan.
Maar daar midden in vaart Jezus Christus,
Heer, als een machtige triumphator ten Hemel,
achterlatende het machtigste woord: „Mij is ge
geven alle macht in Hemel en op aarde".
Daarom kunnen we zonder paniekstemming do
toekomst tegemoet gaan.
Tot de volgende week.