VAN RUW FOSFAAT TOT SUPER
A L is er een hemelsbreed, verschil tussen de boer,
/I die met zijn kunstmeststrooier vijf balen super
tl in een paar uur uitstrooit, en de huisvrouw
op een bovenwoning, die twee theelepeltjes
A. S. F.-korrels in haar gietertje oplost, om de
kamerplanten te begieten, het gemeenschappelijke
is, dat z.e beiden gewaardeerde afnemers zijn van
de Nederlandse kunstmestindustrie.
ZEEUW SCH LANDBOUWBLAD
In dit geval van de indpstrie, die. fosfaatmest
stoffen voortbrengt. Concentratie heeft het aantal
fabrieken verminderd; in plaats van de oorspron
kelijke primitieve .fabriekjes, verrijzen nu enorme
industrieën, waarvan de N. V. Albatros met fabrie
ken in Nederland en andere delen van de wereld
een vooraanstaande plaats inneemt met een produc
tie van 1.000.000 ton superfosfaat en andere fos-
faathoudende meststoffen per jaar.
Door deze concentratie vin«t de productie van
de N. V. Albatros plaats in fabrieken te Amsterdam,
Kralingse veer en Pernis. Aan laatstgenoemde
fabriek die tevens de grootste verscheidenheid
van meststoffen vervaardigt brachten we een
bezoek, waarbij ons de logische opzet van het ge
heel is opgevallen. De grondstoffen worden zo
dicht mogelijk bij het water opgeslagen, terwijl na
de gang door de fabriek de eindproducten ook weer
in loodsen langs de Nieuwe Waterweg terecht
komen.
Als de enorme zeeschepen worden gelost tot
12.000 ton toe kunnen ze, dank zij de onvolprezen
Nieuwe Waterweg rechtstreeks voor de wal komen
kunnen, althans in het begin, 3 arbeiders er
voor zorgen dat de grondstoffen op hun plaats
komen in de enorme loods.
Terecht vormen de 65 meter hoge kranen die
125 15,0 ton pyriet of ruw fosfaat per uur kunnen
lossen de bijzondere trots van de directie.
De grondstoffen voor de superfosfaat-industrie zijn
pyriet (een verbinding van ijzer en zwavel) en ruw
fosfaat. En al kan men met een paar eenvoudige
formules neerschrijven wat er in de fabriek gebeurt,
in de praktijk heeft men met een boekje in de hand
nog moeite genoeg te ontdekken in welk stadium
van de fabricage men terecht is gekomen.
Laten we een poging wagen U, zonder het gebruik
van formules, wat te vertellen over de fabricage.
Het pyriet dient voor het maken van zwavelzuur.
Daartoe wordt het gebracht in grote ovens, die geen
verwarming vereisen, omdat bij het proces zelf warm
te voldoende vrijkomt.
De zwaveïgassen die ontwijken worden met behulp
van water en stikstofoxyde in zwavelzuur omgezet.
Terwijl de as, die na de verbranding overblijft, in een
aantal gevallen vóórdat ze door de hoogovens ver
werkt worden tot ijzer nog gebruikt wordt voor
de- winning van allerlei edele metalen. In Pernis
wordt tevens zwavelzuur gemaakt, door verbranding
van afvalgassen van de Bataafse Petroleum Mij.
In feite is die hele zwavelzuur-fabricage een fa
briekje in de fabriek. De weekfabricage van 1700
ton is niet altijd voldoende, zodat door aankoop het
tekort aangevuld moet worden. Tezamen met het
fijngemalen fosfaat, dat 35 a 40 fosfaat bevat in
een vorm die onoplosbaar is in water, kan men nu
superfosfaat maken.
In Pernis maakt men in verband met de export
en de daarmee samenhangende vervoerskosten
uitsluitend dubbelsuper. Het gehalte aan oplosbaar
fosfaat ligt boVen de 40 Dit dubbelsuper wordt
gemaakt van fosfaat en fosforzuur; de laatste stof
wordt bereid door fosfaat met zwavelzuur te behan
delen en het ontstane fosforzuur onder vacuum af te
zuigen. Waarbij dan tevens gips ontstaat, dat weinig
kopers weet te trekken. Bij de enorme aankopen die
Landbouwherstel dit voorjaar had te verzorgen kon
den deze hoeveelheden geen rol spelen, omdat buiten
landse mijnexploitanten er niet voor voelden voor
Mengkuipen en bandfilters in fosfor zuur fabriek
korte tijd veel kosten te
gaan maken bjj het openen
van nieuwe mijnen.
Het zwavelzuur doet ver
der nog dienst bij de berei
ding van zwavelzure am
moniak, dat weinig recht
streeks gebruikt wordt, doch
wel vrij veel in mengmest-
stoffen. Ook bü de bereiding
van mono- en di-ammo-
niumfosfaat gemengde
meststoffen die vooral op
grasland veel opgang ma
ken - wordt ammoniak ge
bruikt.
Het mono-ammonium
fosfaat bevat ,11 N en
56 P0O5 tegen het di-
ammoniumfosfaat resp. 20
en 50
Gaat men nu nog een
stap verder met het men
gen, dan komt men in de
welbekende A.S.F. korrels,
die N, P en K bevatten.
Al zijn er ook in deze
groep wel meststoffen zon
der kali of zonder stikstof tè
vinden. In vernuftig uitge
dachte menginrichtingen
worden de afzonderlijke on
derdelen hier innig gemengd en na afloop in gekor
relde vorm opgeslagen. Ook voor de andere mest
stoffen vi; ,dt de gekorrelde vorm steeds meer ingang.
De mengmeststoffen zijn in het bijzonder geschikt
voor die doeleinden, waarbij het geven van ballast-
stoffen schadelijk geacht rpoet worden, zoals in de
bloemisterij en tuinbouw in kassen.
In de landbouw zijn de pogingen om deze mest
stoffen op ruime schaal ingang te doen vinden
steeds afgestuit op de hogere kosten, terwijl het
ook moeilijk is om meststoffen te fabriceren die
voor meëidere gevallen de goede verhouding van
de voedingsstoffen bevatten. De voordelen van
lagere transportkosten en andere voordelen kun
nen hier in de regel niet tegen opwegen. Zou de
fabrikant aan alle wensen van zijn klanten tege
moet trachten te komen, dan wordt de omzet ver
deeld over een te groot aantal soorten, waardoor
de kans op vërlio/on W opslag weer .des te
groter wordt en de ifabricage-kosten toenemen.
Deze kansen nemen bovendien toe zodra men
de mengmeststof zo geconcentreerd mogelijk wil
maken en over moet gaan tot het inmengen van
hooggradige, doorgaans meer water aantrekkende
bestanddelen. Bovendien vormen deze hooggradige
meststoffen een duurdere grondstof. Het komt ons
dan ook voor dat de afzet van deze producten ook
in de toekomst 'grotendeels in het buitenland ge
zocht zal moeten worden. De resultaten van het
grondonderzoek zullen er aan medewerken dat de
boer weet welke meststoffen in vrij nauwkeurig
bekende hoeveelheid gestrooid dienen te worden.
De gegronde kennis der meststoffen geeft de
Nederlandse boer de gelegenheid te komen boven
het niveau van college's m andere landen, die vol
staan moeten,met het bestellen van b.v. „aard-
appelme^^" en de keuze verder aan de handelaar
moeten overlaten. De I^ederlandse superfosfaat
industrie heeft ongetwijfeld de grootste belangen
in het buitenland liggen. Niet alleen exporteren
de Albatros-fabrieken ongeveer 60 der produc
tie, doch ook in de toekomst zijn de belangen
vooral daar gelegen waar het fosfaatverbruik nog
maar zeer gering, is.
Als men het gemiddelde wereldverbruik van
superfosfaat (7 kg/ha)
vergelijkt met de hoeveel
heid die een gewas aan de
bodem onttrekt, moet men
tot de conclusie komen dat
in vele landen het verbruik
nog enorm zou kunnen
stijgen.
Anderzijds is de kans dat
landen, die hun productie
trachten op te voeren over
gaan tot het stichten van
eigen fabrieken niet zo
groot als men wel zou
denken. Zonder export
mogelijkheden, die sterk
gebonden zijn aan goed
kope transportmogelijk
heden over zee, valt men
terug tot een seizoen
industrie, die duurder moet
werken. Nederland ver
zorgde in 1952 liefst 25
van de wereldproductie
aan super en neemt daar
door een belangrijke plaats
in op de wereldmarkt.
Het binnenlandse ver
bruik heeft de afgelopen
jaren harde klappen gekre
gen door de hoge grond-
stofprijzen, die ongeveer
Droogtrommel van korrelinstallatie
70 van de productiekosten uitmaken. Inmiddels
is er weer herstel ingetreden, al zal de „aarts
vijand" thomasslakkenmeel hier in de grensgebie
den ongetwijfeld van geprofiteerd hebben.
Men kan n.m. wel zeggen, dat de zand- en veen
gronden hoofdzakelijk slakkenmeel verbruiken en
de kleigronden superfosfaat. Wijzigt zich de prijs,
dan speelt de verschuiving zich af in de grens
gebieden, waar beide meststoffen met succes ge
bruikt kunnen worden.
Vormen de superfosfaatf abrieken een front
tegenover het thomasslakkenmeel dat door de
fabrikanten van super als een soort bijproduct
wordt gezien waarvan de prijs sterk afhankelijk
is van de staalprijzen onderling hebben coöpe
ratieve en particuliere industrie een belangenge
meenschap gesloten en verzorgen zij b.v. gezamen
lijk de propaganda via het Voorlichtingsbureau
voor superfosfaat. Hierdoor wordt dubbel werk
vermeden en kan het aan onderzoek en voorlich
ting uitgegeven geld doelmatiger worden besteed.
De verzorgde publicaties van deze Voorlichtings
dienst zijn hiervan goede voorbeelden. Ook het
Opzakmachine in expeditieloods
onderzoek neemt bij de Albatrosfabrieken een be
langrijke plaats in, al is dit niet geheel te scheiden
van de voorlichting. Wie de modern ingerichte
fabriek te Pernis bezichtigt, zal tot de ontdekking
moeten komen dat deze industrie ondanks alle
schijnbare eenvoud moet beschikken over een staf
van wetenschappelijke medewerkers om bij te blij
ven. Wij hebben de indruk dat dit onderzoek naar
betere procédé's en de aanpassing aan de wensen
van de landbouw, steeds meer een zelfstandig
onderdeel gaat vormen. Als men een zak super
verkoopt bestaat ongeveer 1% van de prijs uit
de kosten die aan onderzoek en voorlichting zijn
uitgegeven.
Het komt ons voor, dat verschillende industrieën
die landbouwproducten verwerken we hoorden
nog onlangs door iemand uit de zuivelindustrie een
(Zie verder volgende pagina onderaan.)
