DE GmCHTING der
Alba Tarwe
StijbsloiiJlioutvschocl hcrJocKl
ZITDAGEN 1
BOEKHOUDBUREAU
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1951.
&conomisch-Tóchnologisch
voor Zeeland
%JIDDELBURG
waarin opgenomen het NOORD-BRAB ANTSCH LANDBOUWBLAD
Officieel Orgaan van de Zeeuwsche Landbouw Maatsc happij (Z. L. M.)
Noord-Brabantsche Maatschappij van Landbouw en andere Verenigingen
ZITDAGEN SECRETARIAAT Z. L. M.
d. j. van der have
No. 2088. Frankering bij abonnement: Terneuzen
39e Jaargang.
ZEEUWSCH LANDBOUWBLAD
-v
Dit blad verschijnt elke ZATERDAG. Overname artikelen
slechts geoorloofd met duidelijke bronvermelding.
Leden van de Z. L. M. en van de N.-Br. Mij van Landbouw
ontvangen het blad gratis.
ABONNEMENTSGELD voor niet-leden van deze organisa
ties bedraagt 10,per jaar.
Redactie:
Secretariaat der Z. L. M.,
Landbouwhuis» Goes - Teh 2345
ADVERTENTIETARIEF: Per mm 13 cent, minimum per
advertentie 1,95. Incassokosten 0,15.
Regelabonnementen tegen speciaal tarief.
Inzending van advertentiën aan de Uitgeefster N. V. v/h
Firma P. J. VAN DE SANDE te TERNEUZEN of aan het
Landbouwhuis te GOES.
Te Wageningen wordt dezer dagen, op een
bescheiden wijze, de stichting herdacht van de
Rijkslandbouwschool, thans 75 jaar geleden. Dit
voert ons terug tot 't jaar 1876. Waarom werd deze
onderwijsinstelling, waaruit in 1918 de Landbouw
hogeschool werd geboren, te Wageningen geves
tigd? Mij is verzocht ook deze vraag te beant
woorden en ik voldoe daaraan gaarne.
Laat mij beginnen met de woorden aan te halen,
waarmede Prof. Mr. P. W. A. Cort van der Linden,
de latere grijze leider van het oorlogskabinet 1914
1918, zijn rapport van April 1888 over het land
bouwonderwijs in Nederland aanving, t.w.:
„Het is niet twijfelachtig, dat aan het land
bouwonderwijs hier te lande nog niet de uit
breiding is gegeven, die billijkerwijze mag wor
den verwacht. Door het toenemend wereldver
keer en de toenemende concurrentie wordt het
voor den landbouwer meer en meer een levens-
quaestie, om door kennis en vaardigheid uit te
munten boven zijne buitenlandsche mededin
gers. En terwijl in naburige landen reeds sedert
geruimen tijd krachtige maatregelen worden
genomen om de landbouwers in staat te stellen
de wapenen, die de wetenschap hun schenkt, te
gebruiken en hunne natuurlijke intelligentie te
scherpen en te ontwikkelen, is hier van Staats,
wege nog slechts eene enkele schrede op dezen
weg gezet. Het is onmiskenbaar, dat het bui
tenland ons een heel eind weegs is vooruit-
gestreefd en dat het gemis van voldoend on
derwijs onzen landbouwers, en daardoor het
geheele vaderland, eene onberekenbare schade
berokkent."
Dat was in die moeilijke tijd van de tachtiger en
de negentiger jaren der vorige eeuw een somber
beeld Belangstelling voor maatregelen ter ver
hoging der opbrengsten van het bedrijf was er
ongetwijfeld wel. De Provinciale Maatschappijen
van Landbouw en hare afdelingen brachten be
langrijke onderwerpen in bespreking, de jaarlijkse
vergaderingen van het Nederlands Landhuis-
houdkundig Congres spraken zich herhaaldelijk uit
voor de noodzakelijkheid van landbouwonderwijs,
voor de voordrachten, die de wandelleraar van de
Limburgse Maatschappij van Landbouw, de heer
Corten, in Limburg en Noord-Brabant, dikwijls
avond na avond en telkens circa 3 uren, hield, (ble
ken de zalen herhaaldelijk te klein om de toe
hoorders te bergen. Maar voor de betekenis van
de wetenschap als middel voor verdere ontwikke
lingen was er bij de brede massa der plattelands
bevolking geen belangstelling. In vele gevallen
stond men er zelfs afwijzend tegenover; herhaal
delijk werden wetenschap en practijk tegenover
elkander gesteld. Belangstelling voor landbouw
onderwijs was er dientengevolge niet.
Er waren niettemin tal van personen met bre
dere blik, die overtugd waren van de noodzakelijk
heid van ontwikkeling van de boerenstand. In de
eerste helft van de 19e eeuw zien we vooral de
„heren van het platteland" zich interesseren voor
de landbouw, op het land wonende adellijke fami
lies, geestelijken, artsen, terwijl daarnaast een
kleine groep van ontwikkelde landbouwers zioh
bij hen aansloot bij de oprichting van maatschap
pijen en genootschappen. Evenwel, zoals gezegd,
onze plattelandsbevolking kwam hierdoor niet in
beweging. Bovendien ontstond er onder de voor
standers ernstig meningsverschil over de weg, die
voor de organisatie van het landbouwonderwijs zou
dienen te worden gevolgd'; dp strijd hierover werd
op vrij scherpe wijze gevoerd. Natuurlijk remde
dit ook de verdere ontwikkeling.
De Staatsregeling van 1848 bepaalde, dat het
lager onderwijs, het middelbaar onderwijs en het
hoger onderwijs nader bij wet zouden worden ge
regeld. Voor het middelbaar onderwijs geschiedde
dit bij de wet van 2 Mei 1863, waarvan art. 19 luidt:
„Er is een Rijkslandbouwschool, indien in de
behoefte aan landbouwonderwijs niet op andere
wijze wordt voorzien. Aan bijzondere land
bouwscholen kan Rijkssubsidie worden ver
leend".
Eveneens in 1863 werd tot (eerste) Inspecteur
van het Landbouwonderwijs benoemd Dr. W. C.
H. Staring, wonende op De Boekhorst, bij Lochem.
Waarom werden reeds spoedig na het in werking
treden der genoemde wet (op 1 Juli 1863) tal van
hogere burgerscholen gesticht en bleef de oprich
ting ener Rijkslandbouwschool slepende? Er be
stonden toen hier te lande enige particuliere insti
tuten voor land- en tuinbouwonderwijs, waarvan
geheel in de eerste plaats dient te worden genoemd
de sinds 1 Nov. 1842 te Groningen gevestigde Land
huishoudkundige School, met een boerderij te
Haren. Misschien zou deze school de taak, volgens
de wet aan dé te stichten Rijkslandbouwschool
opgedragen, op zich kunnen en willen nemen. Dit
slaagde evenwel niet en door onvoldoende steun
van Rijkswege werd de school voorjaar 1871 ge
sloten. In die jaren wilde Staring komen tot ge
meentelijke landbouwscholen, verbonden aan 3-
jarige hogere burgerscholen, zo mogelijk één
school per provincie. De eerste hiervan kwam
einde 1870 tot stand aan de Rijks Hogere Burger
school te Warffum, en op 1 Januari 1871 trad Dr.
O. Pitsch daar op als leraar voor de landbouwkun
dige vakken. In verschillende gemeenten werden
pogingen aangewend om' tot een dergelijke school
te geraken, zo te Winterswijk, Tiel, Goes, Zierikzee.
De Raad der gemeente Wageningen, die een
gemeentelijke 3-jarige hogere burgerschool bezat,
gevoelde warm voor het denkbeeld en verzocht
aan Staring nadere inlichtingen. In een uitvoerig
schrijven van De Boekhorst, d.d. 20 Januari 1872,
verstrekte Staring de gevraagde gegevens. In deze
brief lezen we o.m. het volgende:
„Over de geschiktheid van Wageningen tot
de vestiging der Geldersche landbouwschool
zullen de meeningen niet ver uiteen loopen. De
stad is niet zoo groot, dat de landlieden voor
eene te sterke ontwikkeling van stadsbegeer-
ten en steeüsche neigingen bij hunne zonen be
hoeven beducht te zijn, terwijl zeer velen zelfs
de jongelieden van het 's Zondags thuis komen
kunnen doen genieten. Daarbij is er gelegen
heid in overvloed om, bij kleine uitstapjes,
landbouw op allerlei wijze gedreven in ogen
schouw te nemen. Ten Westen der stad en het
Lexkesveer overgaande bevindt men zich im
mers te midden van kleiboerderijen, terwijl de
zandboeren hun bedrijf, ten Noorden en Oos
ten, tot in de onmiddellijke nabijheid der stad
uitoefenen en men zelfs nog de voorvaderlijke
schapenhouderij op woeste heidevelden, als
een voorbeeld van de wijze hoe niet met het
meeste voordeel, van de grond gebruik wordt
gemaakt, bij eene wandeling in oogenschouw
kan nemen. Evenzoo is het hier gesteld wan
neer men zoowel goed als slecht gedreven
houtteelt wil aanwijzen. Daarenboven is voor
zeker het verblijf, te midden eener met zeer
groote inspanning van kapitaal en arbeid vol
gehouden kleine teelt, als die van de tabak,
met alle aankleven van dien, als ten hoogste
INHOUD: Zitdagen Boekhoudbureau en Secreta
riaat Z.L.M. Stichting Rijkslandbouwschool her
dacht 75 jaar Rijkslandbouwonderwijs in Neder
land Uit de Provincie Doet Uw voordeel!!
Bouwbureau Boerderijen Wij lazen voor U
Inzending Land- en Tuinbouwcursussen en cursus
sen voor volwassenen Boerenjeugd Kunstma
tige inseminatie op Tholen Opzetstukken voor de
silo's Rassenkeuze Wintertarwe Markt en Vei-
lingberichten Noord Brabantsche Mij van Land
bouw Uit en voor de Polder Aanvragen erken
ning als Bedrijfsgenoot A Ontheffing poterare
aal Aanvrage Rijkssubsidie cursussen Bram
uit de Shkhoek.
OOSTBURG: Woensdag 19 September in Café „De
Windt."
ZIERIKZEE: Iedere Donderdag in Hotel „Huis
van Nassau."
MIDDELBURG: Iedere Donderdag in Café „De
Eendracht."
(Wij zijn voornemens de zitdag van 30 Sep
tember met 2 personen te houden.)
ST. MAARTENSDIJK: Donderdag 20 September
in Hotel „Hof van Holland."
ST. PHILIPSLAND: Zaterdag 22 September in
Hotel „De Druiventros."
GOES: Iedere Dinsdag op het Landbouwhuis.
THOLEN: Zaterdag 15 September in Hotel „Hof
van Holland", van 10%12% uur.
Komt hier met uw vragen op pacht-, juridisch-,
economisch-, sociaal- en technisch gebied.
leerzaam te beschouwen. Eindelijk geeft de
nabijheid van den spoorweg, met het voor half
geld reizen van gezelschappen leerlingen met
hunne leeraars, gelegenheid in overvloed om
nu en dan allerhande toestanden van den land
bouw op de plaats zelve te gaan bestudeeren".
Staring, de ambtelijke adviseur der Regering,
was zeer voor Wageningen; dat is wel duidelijk.
Voor Wageningen was dit belangrijk. Maar er zou
meer hulp komen. Na ontvangst van de brief van
Staring besloot de Gemeenteraad van Wageningen
op 9 Februari 1872 zich tot Rijk en Provincie te
wenden om tot de landbouwschool te geraken. Op
10 Maart 1872 betuigde het Bestuur van de afd.
Neder-Veluwe van de Geld. Mij van Landbouw
met aandrang adhaesie zowel te Den Haag als te
Arnhem, aan de voorstellen der Gemeente. De
28ste Mei 1872 kwamen, op uitnodiging van de
Geld. Mij van Landbouw en onder de leiding van
Baron Schimmelpenninek van der Oye, voorzitter
dezer Maatschappij, in het stationskoffiehuis te
Utrecht tal van vooraanstaande personen samen
ter bespreking der meest doeltreffende middelen,
waardoor het landbouwonderwijs, hetzij door de
Hoge Regering, hetzij door provinciën, gemeenten,
maatschappijen of particulieren in Nederland kan
KONINKLIJK KWEEKBEDRIJF
ZAADIIANDEL
K APELLE-BIEZELIN GE
dorst uitstekend en heeft het minste schot.