No. 206. 1906.
VOOR ZEELAND,
is te koop
te bekomen
Maandag 4 Juni
20e Jaargang. 1
GHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
1
ÏËLSE
pop
Paard te tap
OÖP
let Boraioiiit,
rsje te koop
üeld.
gevraagd
inde Rnecht
Tweeërlei Waardeering.
BKitenlandseb Overzicht.
I
a Zilver.
te koop,
.OÖP
OOP
sngstveulen
itier, bij H. DEK-
ïste standen
Leiburg
;ööp
necht
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUU, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
PINKSTERBEDE.
3-U.XgT.
spoedig, billijk
tgevoerdi
nmiddellijk en
:0.
~de aanbeveling.
jij W.DUVEKOT,
|bjj P. KOPPEJAN,
bij Veere.
.traaïKba,
bij I. DE BUCK,
uit vier, op of bij
IOSSELAAR,
Aagtekerke.
(Koudekeike).
nieuwe Karn,
Aagtekerke.
droge Kelder
geschikt. Te be-
kr D'HUIJ.
jtëSER Gz.,
Oostkapelle.
•ige Vaars,
Serooskerke,
|N DEN BOSSE,
bij Veere.
of met October
»OZE, St. Laurens.
of met October
•Meid
geen vereischte, by
ïg, Middelburg.
Ictober
Meid
lNDERSE, Seroos-
of met October
iMèid
30 en 40 jaar, of
iij A. BAREN L)SE
Ictober
)ENS, Westkapelle.
ictober
idkiieclit
[OLKERS, Veere.
(metselwerk, bij Jb.
[immerman, te Me-
met October
IEEL Mz.,
te Rit them.
October
ie genegen is met
|an, bij K. DINGEj
\e by Poppendamme.
nge-Ver west Gp«|<
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,02'.
UITGAVE DER ElRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wegens het Pinksterfeest
verschijnt Maandag ons
blad niet. -~
O, Geest van God, zet op ons harte
Het zegel van Uw eigendom,
Dat elke kreet van angst en smarle
Bij 't staren op dat merk verstomm'
En zij dat kenmerk onzer eere
Het welgelijkend evenbeeld
Van Jezus Christus, onzen Heere,
Dat heerlijk in Gods kinderen speelt
Verzeker ons bij dood en leven,
Dat onze naam met eeuwig schrift
In 't Boek des levens is geschreven,
In 's Heeren handpalm staat gegrift
En dat, schoon aard en hemel wijken
En 't licht van zon en maan verbleekt,
Geen enkel heilwoord zal bezwijken,
Dat Gij tot onze harten spreekt 1
H. J. Koenen.
Wij lazen dezer dagen twee beschou
wingen over dr. Kuyper, van twee ge
leerden, geen van beiden geestverwanten
van hemen toch hoe loopen hunne
beschouwingen uiteen 1
Wij deelen ze onze lezers mede, en
voegen er gaarne een „toepasselijk woord"
van ons zeiven aan toe
Het is meer gebeurd dat een buiten
lander beter dan de landgenoot het stand
punt en den persoon van den politieken
tegenstander weet te waardeeren.
Een modern predikant ten onzent, prof.
dr. 8. Cramervan Amsterdam, een der
beste talenten die de vrijzinnigheid weet
naar voren te brengen, liet zich in een
door hem te Londen uitgesproken rede
voering, als volgt nit over den oud-minister
Kuyper
„Abraham Kuyper, een man van verbazende
veelwetendheid, van ontzagwekkende geleerd
heid en overweldigende handigheid, als spre
ker, als debater, als schrijver de meest uit
stekende publicist welken onze tijd heeft ge
kend een man echter ook met niet al te veel
gewetenen zonder waarheidszin."
Dr. Kuyper, een man „met niet al te
veel geweten en zonder waarheidszin".
Tracht dit nu eens in te denken en kalm
te blijven bij zoo schromelijke aantasting
van iemands karakter
En leg daar nu eens naast het oordeel
van een buitenlandsch geleerde, een
Duitscher, dr. A. Schoioalter.
In zijn geschriftde binnenlandsche po
litieke toestand in Holland, zegt hij van
dr. Kuyper, dien hij „sedert vele jaren van
verre en nabij heeft waargenomen"
Ik bewonder de grootschheid van vele zijner
gedachten, meer echter nog de grootheid van
zijn volhardings-vermogen en van zijn bewust
heid in het doel, waarmede hij tot bereiking
daarvan strijdt hoewel ook vele andere van
zijn denkbeelden mij toeschijnen bekrompen
te zijn.
De eerlijkheid, waarmede hij in den strijd
stelling neemt, houd ik echter, ondanks som
mige van zijn bekrompen denkbeelden, onbe
twistbaar.
Ik weet zeer goed, dat velen, die theologisch
dichter bij mij staan dan hij, niet terugschrikken
voor het.hardste oordeel over zijn persoonlijk
heid en over zijn »gebruik maken van den
godsdienst voor politieke en zelfzuchtige oog
merken maar er zijn ook theologen genoeg,
die geen oog hebben voor politieke zaken en
daardoor ook het recht missen een politiek
oordeel uit te spreken."
Men merkt wel, ook deze beoordeelaar
is een politieke en kerkelijke tegenstander.
Maar hoe aangenaam steekt zijn eritiek
af bij die van den Amsterdamschen tee
kenaar 1
Dr. Cramer moge een groot geleerde
zijn, in vergelijking met 'dat van zijn
Duitseben geestverwant, is zijn oordeel
maar heel klein.
Ook bespreekt Dr. Schowalter de vorming
van het Ministerie-Kuyper, waarin hij de
vervulling zag van de voorspelling van
Prof. Van Oosterzee, dat in den strijd tegen
de beginselen van het ongeloof roomsch en
onroomsch elkander de hand zullen moeten
reiken.
Hij schrijft
»De Katholieken, en vóóral hun nu gestorven
leider Dr. Schaepman, hebben deze samenwer
king sedert 25 jaren gezochtvele Protestanten
hebben haar gevreesd.
De drang der omstandigheden heeft die samen
werking geschapen zij heelt ten slotte bewezen
innerlijk gegrond te zijn op homogene (overeen
stemmende) overtuigingen.
Kuyper is zoo vast als een rots er van overtuigd,
dat de oude eischen van het roomsche kerkrecht
nooit meer van kracht zullen worden, als men
slechts vermijdt de katholieken te prikkelen, tot
uit te komen met hun oude stelregelen en hun
zóó de belijdenis af te dwingen van wat hun
eigenlijk vreemd geworden is, maar wat zij uit
piëteit niet nadrukkelijk willen verloochenen".
Gelijk van zelf spreekt, komt ook het
optreden onzer vrijzinnige landgenooten
tegen Dr. Kuyper, tijdens de jongste ver
kiezingen ter sprake.
Na er op gewezen te hebben, dat zij den
vrede tusschen de beide „kerkelijke par
tijen" slechts met leedwezen zien, gaat de
Duitsche geleerde aldus voort
Dezelfde partij, die het verwerpelijk achtte, den
godsdienst in de politiek te mengen, heelt in
Amsterdam de ^hervormde kiezers" door strooi
biljetten verzocht»Vergeet uwe belijdenis niet
In Gorinchem, waar de vroegere liberale
minister-president Pierson over den „clericalen"
(protestantschen) candidaat zegevierde, heeft
men een strooibiljet laten verspreiden, waarin
staat: „Weet gij niet dat ons avondmaals-
„fornuilier leert, dat allen, die gestorven heiligen,
„of engelen of eenig ander schepsel of een
„beeld vereeren, geen deel aan het rijk van
„Christus hebben?"
En nu zoekt men ons wijs te maken, dat de
Roomschen zich met ons voor denzelfden Chris
tus buigenOnze geloofsbelijdenis artikel
36 (dit artikel werd op Kuyper's aandrang in
de Gereformeerde kerken buiten werking ge
steld de schrijver) leert, dat het overheidsambt
niet alleen daarin bestaat, de burgerlijke orde te
bewaren, maar ook den heiligen godsdienst te
beschermen, alle afgoderij en bijgeloof te weren
en uit te roeien om het rijk van den antichrist
ten val te brengen.
En nu zegt men openlijk en brutaal, dat dit
artikel butien werking gesteld is, en gaat met
de Roomschen hand aan hand en wil daarbij
nog Gereformeerd heeten.
Het is mogelijk, zegt onze buitenlandsche
schrijver, dat zulke uitroepen gemeend en
vrucht van godsdienstige bekrompenheid
zijn, maar het is ook mogelijk, dat het
een spelen met anderer overtuiging is.
Over het min ernstige en oneerlijke
karakter van den strijd der vrijzinnige
politiek sprekende, zegt deze zelfde vrij
zinnige buitenlander
«Tegelijkertijd heeft zij stemming gemaakt
tegen «Kuyper, den Katholiekenhaler".
«Men heeft «Dordt" (als symbool van Cal
vinistische rechtzinnigheid en protestantsch
exclusivisme) tegen «Rome", maar ook Rome
tegen Dordt uitgespeeeld. Altijd in dien naam
van de anti-clericale politiek 1"
Nu weer op Dr. Kuyper zei ven terug
komende, wijst hij op" de moeilijkheden,
die door ZExe. moesten worden over
wonnen.
Hij vereenigde de verbonden „kerke
lijke partijen" met dit leidend beginsel
„Tweëerlei sociale hervormingen zijn noo-
digide'êele (geestelijke) en materiëele
(stoffelijke)de eerste gingen voorop en
daarom moest de schoolquaestie eerst wor
den afgedaan.
Vervolgens komt Dr. Schowalter tot de
onderscheidene sociale wetsontwerpen, die
door Dr. Kuyper bij de Tweede Kamer
aanhangig zijn gemaakt en oordeelt daar
over aldus
Men behoeft nog niet 's Ministers werk op
bet gebied der organisatie van het schoolwe
zen, de oprichting van het technicum in Delft,
de reorganisatie van het technisch onderwijs
(ambachtsscholen, machinistenscholen, huis
houdscholen enz.,) de voorloopige werkzaam
heden voor de oprichting van Landbouwraden
en dergelijke in aanmerking te nemen om te
erkennen, dat Kuyper op sociaal gebied
gedaan heeft wat voor een mensch
m o g e 1 ij k is en dat hij als Minister geen
slechte rol gespeeld heeft.
Dit laatste zal in den loop der tijden
ook wel de meening worden der Neder-
landsche liberalen.
Nu nemen zij nog een loopje inet u,
wanneer gij, in vergelijking met het zijne
en van het door hem gevormde anti-liberale
kabinet, het zwakke wetgevend talent
zijner vrijzinnige opvolgers laakt, en den
tragen spoed hunner werkzaamheid blijkens
het getob met het ontwerp dat ons thans
bezig houdt, en het uitblijven van het
betere werk dat in de verkiezingsdagen
was toegezegd, durft bestatigen.
Maar dit zal de klacht van de geslagen
partij, van de middenstof en van den
arbeider die op ziekteverzekering of op
neming in de ongevallenwet wacht, niet
doen verstommen
Wij waren met het vorige kabinet toeh
allicht verder geweest.
Want wat nu, op Staatscourantmanier,
ons ter oore gebracht werd, namelijk dat
een ziekteontwerp naar de Raad van State
is, het zegt al heel weinig voor wie weet,
dat ten vorigen jare een dergelijk ontwerp
reeds in staat van wijzen was.
En tusschen „in staat van wijzen" en
„naar den Raad van State" liggen vaak
vele maanden.
2luni 1906.
In Den Haag is eergisterenavond op een
volksvergadering, door den heer Ter Laan
(sociaal-democraat) uitgemaakt, dat „in
aansluiting met de stelling van den grooten
opvoedkundige Pestalozzi all# menschen
zijn in wezen gelijk, algemeene ontwikke
ling van alle menschen tot 't reine mensch-
heid ideaal is doel en taak der opvoeding
bij alle menschen de gemeenteraad de
standenscholen moet afschaffen".
Het zou misschien niet moeilijk zijn
gesteld dat Pestalozzi het alzoo gezegd
heeft uit zijn geschriften aan te toonen,
dat de man het in den zin als door den
socialistischen spreker werd uitgelegd,
niet kan bedoeld hebben.
Hierover wenschen wij ons echter niet
uit te laten.
Maar de motie verdient in een ander
opzicht de aandacht.
De beweging tegen de standenscholen
wordt beheerscht door het sociaal-demo
cratische begrip dat er geeu standen zijn.
Of eigenlijk, men zegt wel niet, dat zij
er niet zijn, maar men zou willen doen
of zij er niet zijn.
Maar wie van geen standen hooren wil,
slaat niet alleen de werkelijkheid in het
aangezicht, doch drijft tevens het volk terug
naar de dagen van het nomadenleven.
Zuiver reactionairhet kan zelfs niet
erger.
Dr. Kuyper heeft 't eens zoo teekenend
juist uitgedruktZoodra een volk ophoudt
nomadisch te zijn, of ook niet meer enkel
landbouw drijft, scheidt zich onmiddellijk
en noodzakelijk een kleine laag naar boven
af. Zoo men wil de boterschijf die op de
melk komt.
Hoe welsprekend dan ook demagogen
als dhr. Ter Laan tegen het verschil in
stand mogen roepen, in de practijk des
levens voeren zij dit, ondanks zichzelf, toch
weer in. Zij zeiven zijn er het bewijs van,
die immers in stand hooger zijn dan hunne
volgelingen, voor zoover zy met schrepel
of voddenzak of leurwagen, steenen bik
kend of scharen slijpend hun brood ver
dienen,
Over de technische bezwaren, zooals
0. a. de heer Zernike, hoofd eener open
bare school te Amsterdam, die ontwikkeld
heeft, laten wij ons niet uit.
Maar uit principieel oogpunt bestrijden
wij de poging tot opheffing der standen
scholen daarom, omdat er achter zit 't
streven naar opheffing van het standver
schil, een zucht naar nivelleering en ge
lijkmaking, die wat boven behoort, neer
trekt, enkel en alleen omdat wie lager is
en naar boven wil, niet gauw genoeg
daartoe kan geraken.
Het standverschil is heelemaa! geen ramp,
maar een geluk, dewijl het toont dat een
natie ontkomen is aan het primitief no
madenleven en aan het harde tijdperk dat
het heele aanzijn opgaat in den strijd om
den boterham alleen.
Wat natuurlijk niet zeggon wil dat wij
de klove van het standcnverschil nog dieper
mogen graven.
Tegen het standpunt van den nijd dat
omlaag trekt wat hoog staat, en dat van het
egoïsme dat naaromlaagtraptwathoogerop
zou willen, staat het standpunt van den
Christen ]uist over.
Het aanvaardt het standenverschil, doch
drijft het niet verder dan noodig isen het
geloof aan de hoogere eenheid in Christus
geeft daartoe kracht.
Overigens is hetgeen voor de groote
steden begeerd wordt, in de dorpen, en in
onze Chr. scholen al sedert jaren toegepast
geworden: het kind van den baron zit er
naast dat van diens waschvrouw; en de zoon
van den dokter speelt vertrouwelijk met
den zoon van den boerenarbeider.
Doch dit geldt alleen de lagere school
bij het voortgezet lager- en middelbaar
onderwijs zouden de wegen dezer twee
groepen noem ze standen desnoods
al spoedig uiteenloopen.
Dit echter beoordeelen wij nietwij
laten de quaestie gaarne door schoolman
nen uitvechten.
Ons was het slechts om het principieele
in deze quaestie te doen.
En dan aanvaarden wij de standen
scholen.
Spanje.
Het blijkt dat de gevangen genomen
Cataloniër Duran niets met den moord
aanslag te maken had. De politie blijft
echter zoekende. Gisteren arresteerde zij
nog een verdacht individu, een Engelsch-
man, zich noemende Robert Hamilton.
Indien hij de dader niet is, denkt men
dat hij wel een medeplichtige zal zijn. Het
schijnt vast te staan dat de moordaanslag
in Engeland is beraamd geworden. Er
zullen in den eersten tijd nog wel geruchten
gaan omtrent daders, doch wij zullen wél
doen te wachten tot de dader zichzelf aan
meldt of bekend heeft.
Het aantal dooden ten gevolge van den
aanslag, is reeds tot twaalf geklommen
nog eenige ernstig gekwetsten zullen er,
naar te vreezen staat, het leven by in
schieten.
Het maakt een treurigen indruk dat,
terwijl deze moordaanslag in Spanje de
gemoederen ontrustte, de regeering in
Frankrijk bezig was ganscben scharen poli
tieke misdadigers de vrijheid te hergeven,
en de Doema in Rusland er de regeering
een verwijt van maakte dat zij op de moor
denaars van regeeringsambtenaren en op
de ondermijners van het gezag de doodstraf
toepast.
F r a n k r ij k.
Het is nu voor de politieke en andere
veroordeelden een goede tyd.
De meerderheid van den ministerraad is
nn, hetzij uit eigen overtuiging, hetzij met
't gezicht op de nieuwe radicaal-socialis
tische Kamermeerderheid gezind om al
dergelyke menschen vrij te laten. Zoo heeft
de regeering dan besloten de amnestie die
toch ter sprake komen moest wegens het
optreden van een nieuwen president
Fallières zoo uitgebreid mogelijk te
doen zijn en kwijtschelding van straf te
verleenen aan de veroordeelden wegens
anti-militairistisehe woelingen, aan de ka
tholieken, die verzet hadden gepleegd bij
de inventarisatie der kerken, aan personen,
die zich aan overtredingen tijdens stakin
gen hadden schuldig gemaakt, aan perso
nen, gestraft wegens persdelikten enz.
Katholieken, anarchisten, geweldplegers
van allerlei richting scheert de regeering
over één kam. Het schijnt wel dat die
enkele clericalen die men gratiëert, als
trekkracht moeten dienen om allerlei revo
lutionair gespuis de vrijheid te schenken.
Of de revolutie in Frankrijk ook hare
triomfen viert 1
Noorwegen.
Vrijwat aangenamer dan de huwelijks
reis van het jonge koningspaar van Spanje,
is de kroningstoeht van het koningspaar
van het joDge Noorwegen.
Op 13 Juni zal Koning Haakon de reis
naar Drontheim, waar de kroningsplech
tigheid zal plaats hebben, aanvaarden.
Deze reis zal een geheele week duren en
de weg van het vorstelijk echtpaar leidt
door een gedeelte van de schoonste en
belangwekkendste streken van Noorwegen.
De steden Hamar, Lillehammer en Otta,
het Gudbrandsdal en het Romsdal zullen
worden aangedaan. Dan gaat het konings
paar aan boord van de „Heimdal", die
het over Molde en Christansund naar
Drontheim zal brengen, waar het op 19
of 20 Juni zal aankomen.
Noorwegen is een der weinige landen,
waar een vorst zonder vrees voor den
sluipmoordenaar reizen kan.
Oostenrijk-Hongarije.
Tot een tarievenoorlog met Servië zal
het wel niet komen. Het voorloopig han
delsverdrag dat eergister zou ten einde
loopen, is voorloopig verlengd.
Maar de tarievenstrijd in eigen boezem
is kwader.
Hongarije is niet van plan toe te geven
dus moet Oostenrijk een nieuw kabinet
hebben. Dit heeft het gekregen door be
middeling van Baron von Beek. Wie deze
is op staatkundig gebied, weet niemand met
zekerheid te zeggen. In een vrijzinnig blad
vinden wij de naieve opmerking dat hij
een vriend is van den erg clericalen aarts
hertog Frans Ferdinand, den troonopvolger,
en dus ook wel elericaal zal zijn
De nieuwe premier tracht een parlemen
tair kabinet te vormen doch stuit hierbij
op den onwil der Tsjechen, terwijl Duit-
schers en Polen een meer vertrouwelijke
houding aannemen.
Amerika.
Regeering en Senaat en Natie hebben
't dezer dagen druk met twee quaesties
die dringend oplossing vragen, de eerste
is die der biefpakkers te Chicago, de
tweede die van de ontginning der Niagara.
Wat de eerste aangaat, naar aanleiding van
de jongste onthullingen over de onzindelijke
en onhygiënische en gevaarlijke praktijken
in de werkplaatsen en fabrieken der grootin-
dustrieelen in het vleeseh- en conserven vak
te Chicago, heeft een senator voor den
Staat Montana, Carter, een langdurig on
derhoud gehad met president Roosevelt.
Toen Carter den president verliet, werd hij
door een persman geïnterviewd. De Senator
wilde echter niet meer loslaten dan dit:
Indien het rapport van Neill en Reynolds
(dat zijn de deskundigen, die vanwege de
regeering eeD onderzoek naar den stand
van zaken hadden ingesteld) wordt gepubli
ceerd, zullen de „biefpakkers" van Chicago
niet veel anders kunnen doen dan hun
vleeseh in het Michigan-meer te gooien
of het anders maar als meststof te ver-
koopenwant noch in de Vereenigde
Staten, noch elders zullen zij dan ook maar
één blikje kunnen kwijtraken.
De tweede quaestie vindt haar grond
in den aandrang dien men uitoefent op de
Canadeesche regeeriug om geen traetaat
met de Vereenigde Staten te sluiten, waar
van het gevolg zou kunnen zijn dat het
schoonste natuurtafereel van de provincie
Ontario met vernietiging bedreigd werd.
De regeering van Canada is er echter
gerust op dat, bijaldien een contract tot
verpachting dezer watervallen harerzijds
gesloten wordt, alleen Canadeesche maat
schappijen kunnen beschikken over430,000
paardekrachten, of dubbel de hoeveelheid
van hetgeen aan de Amerikaansehe zijde
der Falls geproduceerd zon worden,
v»
I