Weiland,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 114. 1906.
Woensdag 14 Februari.
20e Jaargang.
een.
9 Felrnari 1906,
GHRISTELIJK-
HISTORISeH
ELEN-
LBURG
RING
P,
VERPACHTING
Engeland en Australië.
ft Z IJ N
SCHOOL - -
Delft 19.
INS YAN ORANJE".
NINGSCHAP.
VRIJ DEBAT.
1 veren.
ABRAHAMSE.
KOOP
makersknecht
ansknechts
anskriecht,
sfbode
^ster~0cljelöf
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Wereldstrijd.
FEUILLETON.
g'
OQOMOOQQ
n
or den aanKoop
r eene van ouds be-
ntschappen (liefst zoo
ikerpeeën-Agen t-
10 uren, te Kloetinge,
de Wed. Akkenaar,
e-armen der Herv.
Handbooggilde, al-
van Notaris MULOCK
CEELEN
meenten Kloetinge en
nader omschreven in
betaling van 10 cent te
antore van den Notaris.
KOOP
agmorgen 10 uur:
entje en een Lamoen-
ij D. KOUSEMAKER,
rnemuiden.
et Mei
udknecht
DE YISSER, Dom-
f met 1 Maart
agd, P. G., bij M. DE
e r 1 a n d.
r a a g d
EMSE, Trouwepolder
n een aankomende
t in dienst te treden,
jaar vast. Hoog loon
Br. fr. onder letters
sau DE ZEEUW, Goes.
!et Mei
Meid
DEKKER, Ter Hooge
een fatsoenlijke
lej. J. DE JONGE Wz.,
ndriksk.str., Goes.
opeesche of Spoortijd.
a) b) nm. 3,23 c) g)
25a) nm. 3,50 g)
nm. 1,55 t)
0 b) 3,23 c)
uten na het vertrek van
skerke n. Neuzen vm. 8 30
lorsselen en Neuzen ten
t0 minuten wachten,
irselen en Neuzen ten
30 minuten wachten.
et gemaakt,
van 1,55 van Neuzen naar
:en.
vervoerd.
Goes,
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
H E R IJ K
Middelburg, ook voor St. LaureriS en
Nieuw- en St. Joosland 14, 15, 16, 20,
21, 22, 23, 27 en 28 Februari, 1, 2, 6, 7 en
8 Maart.
Het religieus en het materialistisch
principe.
Daar is, nu gedurende enkele jaren, een
klein stukske wereldstrijd gestreden, onge
twijfeld aan de aandacht onzer lezers
ontsnapt.
In gansch andere omstandigheden, onder
geheel andere hemelstreken, onder gansch
andere levensvoorwaarden is er strijd uit
gebroken tusschen een klein volk, overal
bekend, maar zonder invloed. Bij dien
strijd zien we hetzelfde gebeuren, wat
men overal kan waarnemen.
Hier een groep, die pleit voor het
religieus beginsel, daar tegenover een
groep, die pleit voor het materialistisch
beginsel, en daar tusschen in een groep,
die pleit voor het neutralistisch principe.
En deze laatste bij den wereldstrijd meer
en meer zinkende.
In den boezem van het kleine volk dat
dien strijd doormaakt, komt die strijd
uit op heldere, duidelijke wijze.
Het was dr. J. Th. de Visser, die in
een van de laatste afleveringen van Ons
Tijdschrift de aandacht op dit verschijnsel
vestigde, en door hem voorgelicht, willen
we tot helderen spiegel van wat ons in
de geestelijke worsteling onzer dagen om
ringt in onze eigen woorden iets vertellen
van dit kleine stukje van den wereldstrijd.
Ongetwijfeld is het onzen lezers bekend
dat er onder de 8 millioen Joden over de
aarde verspreid, naar eisch des tijds, ook
vereenigingen bestaan. Een van de wijdst
vertakte en talrijkste is die der Zionisten.
Meermalen spraken we over deze ver-
eeniging en hare congressen en haar stich
ter den Oostenrijker dr. Herzl.
We deelden in der tijd ook de besluiten
van het ten vorigen jare te Bazel gehouden
congres mede, maar de loop der discussiën
die opheldering konden geven bij een be
langrijk besluit stond ons toen niet ten
dienste.
Nu wel.
En daarom eenige toelichting.
Men moet dan weten dat op ieder
Zionisten-congres het vraagstuk der land
verhuizing in massa aan de orde komt.
De treurige vervolgingen waaraan de
Joden in het Oosten van Europa en in
Rusland bloot staan, en het armelijk be
staan, dat vele Joden in Frankrijk, Enge
land en Amerika leiden, die daar in klein
Australië is Engelschdoch dit is het
niet oorspronkelijk geweest. Het is een
feit, dat de Nederlanders zijn de ontdekkers
van en de verdrongenen in Australië en de
Engelschen de bezitters van hetgeen waar
voor onze zeehelden kun leven waagden.
Zoo schreef reeds eenige jaren geleden
De Telegraaf.aan welk blad wij het
onderstaande ontleenen.
De eer van de ontdekking van Nieuw-
Holland komt toe aan de Nederlanders,
en wel bepaaldelijk aan Willem Janssen
of Jansz, die door het koloniaal bestuur
in 1605 met het schip „Het Duifken" van
Bantam werd afgezonden „tot het onder
zoeken der vermoedelijke Zuidlanden".
Hij stevende langs de zuidwestkust van
Nieuw-Guinea, kwam tot de Torres-straat,
die hij wegens hare eilanden voor een
baai hield, en ontdekte de kust van een
uitgestrekt land, dat hij Nieuw-Holland
noemde. Daarop verkende hij de stranden
van Carpentaria, bepaaldelijk het zooge
naamde Hoogland, door de Engelschen
later Kaap-York geheeten. Janssen kwam
bedrijf meestal een schamel stuk brood
winnen, dat straks door het groot-kapitaal
zal verzwolgen worden, doet de Zionisten
onder de Joden op landverhuizing be
dacht zijn.
Bedacht op voordeel, als altijd, heeft de
Britsche regeering den Zionisten een stuk
grond ter kolonisatie in Oost-Afrika aan
geboden. Deze grond werd onderzocht en
op het laatst gehouden congres werd be
sloten dit aanbod niet aan te nemen. Dat
kan bekend zijn, want het is destijds alge
meen bekend geworden.
Maar niet, of zeker minder bekend is,
dat bij de beraadslagingen over dit aanbod
de wereldstrijd tusschen de drie groepen
religieuse, materialistische en neutrale zich
zoo duidelijk afteekende.
Een groep was er die met alle kracht
verdedigde het godsdienstige ideaalhet
door Jehova beloofde land ook in de toe
komst voor Israëlen een andere groep,
uitsluitend voor het ideaaleen land, on
verschillig waar, dat voor den Israëliet een
menschwaardig bestaan aanbiedt.
De eerste groep noemt Palestina het
eenige gebied, waar de ontknooping ligt
van het Joden-vraagstuk, de tweede groep
noemt die gehechtheid aan het land der
vaderen een ten doode opgeschreven traditie
van een onbeschaafden kring.
De eerste groep herinnert dat het een
maal het ideaal van de Joden was in Jeru
zalem te sterven, gelijk 't nu hun voorrecht
zijn zou in Jeruzalem te leven, de tweede
groep wenscht het Joodsche proletariaat op
te heffen, op welke wijze dan ook.
De eerste groep noemt de tweede ver
raders van het volk Israëlen de tweede
groep noemt de eerste verraders van het
volk Israël.
Het proletariaat wenscht een vrij, niet
een heilig land, zegt de socialistische of
materialistische groep, en staat daardoor
lijnrecht tegenover den klagenden Jood,
die den Psalm der oudheid herhaaltIndien
ik u vergeet, o Jeruzalemzoo vergetemijne
rechterhand zichzelve. Het heimwee naar
Zion gelijkt hem op domheid, de vreeze
des Heeren niet op een morgenster, voor
spellende een blijden dag, maar op een
avondster, voorspellende een duisteren
nacht.
De Joden, trouw aan hun geloof, onder
vonden hetzelfde wat de christenen aller
wegen ervaren. Nauwelijks gaat een roepen
om steun en kracht voor den godsdienst
in het volksleven uit, of de vijandschap
duikt op.
Deze twee groepen, streden welbewust
en weloverlegd, den algemeenen strijd op
het Zionisten-Congres te Bazel.
En dan vertoonde zich hier als overal
tot Keerweer, waar hij zich dringend
genoodzaakt zag den steven te wenden,
wijl hem de noodige levensmiddelen be
gonnen te ontbreken.
Ook de daarop velgende ontdekkingen
op de kusten van Nieuw-Holland waren
het werk van Nederlanders. Zoo vond
Dirk de Hartogh in 1616 het Eendragts-
land, Jan de Edel in 1619 het Edelsland,
de gezagvoerder van „De Leeuwin" in
1622 Kaap Leeuwin, de bemanning van
de „Pera" en de „Arnhem" in 1623 Car
pentaria en het Arnhemsland, Pieter Nuyts
in 1627 het Pieter Nuytsland, G. F. de
Wit in 1628 het De Wits-land en Pieter
Pietersen (de onderbevelhebber van Gerrit
Thomasz. Pool) in 1636 het Van Diemen's
land.
Gelijktijdig met De Hartogh bekochten
Schouten en Le Maire de Australische
zeeën. Na het ontdekken van de zuidpunt
van Amerika, Kaap Hoorn, op den 29en
Januari 1616 kliefden deze moedige zee
lieden de Zuidzee, waar zij het Honden-,
het Vliegen- en nog andere eilanden von
den, later tot de Lage-eilanden gerekend,
het Kokos- en het Verraderseiland, de
eilanden van Ontong-Java en Marken, tot
de groepen der Bouwmans- en Salomons
eilanden behoorende, de Groene-eilanden
ook de derde groep, de neutrale of wel de
middengroep.
Ook deze wenscht de eenheid van de
Joodsche natie, ook zij wenscht den zwer
velingen een eigen vaderland toe. Niet om
religieuse redenen, maar omdat bij vrije
ontwikkeling in eigen omgeving een krach
tige natie ten eigen bate en ten bate der
wereld groote dingen doen kan. Maar
Kanaiin of Palestina, of vragen van reli-
gieusen aard beheerschen voor hen de
kwestie niet. Stad- en tempelbouw laten
hen koud. Ook zonder deze kan het volks
gebouw wel iu elkander gezet worden.
Eenheid der natie is goed, is noodig, maai
de beginselen die deze natie eens groot
maakten zijn verouderd. De tempel hunner
toekomst behoeft geen grondslagen als vau
ouds.
Het Zionisten-congres heeft het aanbod
der Britsche regeering van de hand ge
wezen. Geen pleidooi om alvast velen te
helpen, om zich voor landbouw en veeteelt
te bekwamen, om de koorden van de diplo
matie in handen te hebben, of om den
Sultan tot afstand van Palestina te be
wegen, kon helpen.
Maar, dat is voor ons doel van bijkom-
stigen aard.
Ons doel was ditmaal alleen en uitslui
tend door den strijd in den betrekkelijk
kleinen kring der Zionisten gestreden, als
in een spiegel te doen zien den wereldstrijd
tusschen religie, materie en neutraliteit
allerwegen gestreden en nog te strijden.
13 Februari 1906.
De plagerijen der Leerplichtwet hebben
nog niet geleid tot het ter hand nemen
van eene herziening, die toch overigens
zoo broodnoodig schijnt.
Tegen hare hardheid en technische in
gewikkeldheid is herhaaldelijk klacht ge
rezen.
Ook voorstanders dier wet klagen.
Onderwijzers, schoolopzieners, ouders,
rechters, kinderen, allen hebben gegronde
grieven tegen dit product van Borgesi-
aansche wetgeving. En toch hoort men
niet van voorgenomen wijzigingen.
Ook met 't oog hierop is het jammer
dat het ministerie-Kuyper vervangen werd.
Immers in 1904 op liet zilveren feest der
Unie was door den toenmaligen minister
van binnenlandsche zaken verklaard dat
herziening dezer wet niet enkel wat de
techniek maar ook wat haar zakelijken
inhoud aangaat, te herzien, in zijn plan lag.
Te betreuren is 't dan ook dat deze
minister 't wetsontwerp tot wijziging dier
wet niet of althans niet tijdig indiende.
Nu toch is de kans op spoedige her
ziening gering.
en Tombara of Nieuw-Ierland. Zij ver
kenden ook verscheidene eilanden, kusten
en baaien op en aan de Noorkust van
Nieuw-Guinea.
Op Schouten en Le Maire volgde Jan
Carstens, die in 1623 de Westkust van
Nieuw-Guinea bezocht en daarvan voor de
Oost-Indische Compagnie bezit nam. Onge
lukkig liet hij er in een gevecht met'de
inboorlingen het leven, welk lot ook Gerrit
Thomasz. Pool in 1636 wedervoer.
Nog meer dan deze pionieren breidde
Abel Tasman, de grootste zeevaarder van
zijn tijd, de kennis van Australië uit. Den
24en November 1642 werd Yan Diemen's
land ontdekt door de bemanning van de
Heemskerk en de Zeehaantwee vaartuigen,
die de verdienstelijke gouverneur-generaal
Antony van Diemen onder het bevel van
Tasman had gesteld. Den 2en December
wilde hij daar aan land gaan om er een
staak op te richten en daaraan de prinsen
vlag te hijschen, maar de felle wind maakte
dit onmogelijk waarop een zijner matrozen,
Gerrit Jansz., naar den vasten wal zwom
en het land voor de Compagnie in bezit
nam. Die daad heeft niet veel uitgewerkt,
want in 1803 legden de Engelschen beslag
op het eiland.
Op zijn verdere reizen ontdekte Tasman i
Daar is tegenwoordig een merkwaardige
passie voor statistiek.
Men maakt statistiek van godsdienst en
van deugd of ondeugd, van geboorte en
sterfte, van dieren en hun opbrengst, van
menschen en hun levensduur, en ook van
menschen en hun inkomsten.
Op het stuk van inkomsten zijn, door
bevoegde statistici 2000 diamantwerkers
geëxamineerd, en toen bleek dat 5 hun
ner meer dan f 60 verdienden per week,
4 van f 55, 8 van f50, 65 bracht
het tot f 45, 15 °u tot f 40 en 5 tot
f 35 per week.
Gemiddeld worden de diamantbewer
kers te Amsterdam op een verdienste van
f 48 per week geschat.
Bekend is dat de diamantwerkers meest
al tot de sociaal democratische arbeiders
partij behooren, leven als hu» baas, die
een landhuisje in het Gooi laat bouwen,
en omtrent wie men twijfeld of zij nog
langer tot het proletariaat gerekend mogen
worden.
Daar schijnen zich dan, ondanks hunne
proletariërs-woorden in 't oogvallende
bourgeois-manieren in dezen kring te ont
wikkelen
Mogelijk zal ook daar het posten noodig
worden, om het dreigend kapitalisme te
bestrijden.
Gij wilt den Oliristelijken Staat, wij vrij
zinnigen willen den vrijen Staat.
Aldus mr. Van Houten in de Eerste
Kamer bij het begrootings-debat tot de
rechterzijde.
Wij wisten wel dat mr. Van Houten de
meest besliste bestrijder is van het denk
beeld van den Christelijken Staat.
Maar hij moet niet er tegenover stellen
den vrijen Staat maar den Godloozen Staat,
1' Etat Athée.
En in dien Staat is geen vrijheid.
Dat heeft Nederland voor 1840 bewezen
toen de Afgescheidenen werden vervolgd
en na 1840 toen de vrijheid van onderwijs
aan banden gelegd werd vooral in het
bloeitijdperk der vrijzinnige partij, onder
ons als de fatale Kappeyne-periode bekend
gebleven.
En Frankrijk bewijst het ons alle dagen.
Een vrije Staat tegenover een Godloozen
Staat, dat kan wel.
Maar een Christelijken Staat tegenover
een Vrijen Staat, dat weerspreken de
feiten
Loon hij ziekte.
Toen wij dezer dagen in eene Zeeuwsehe
gemeente een kranken letterzetter be
zochten, vernamen wij dat deze jongeman
zijn loon tijdens zijn afwezigheid wegens
Nieuw-Zeeland, de Tonga-Archipel, de
Prins Willem-eilanden, de Heemskerk
droogten en een deel der kust van Carpen
taria. Voorts had Van Diemen in 1643
Maarten Gerrit de Vries en Hendrik Cor-
neliszoon Schaap met de schepen „Castri-
cum" en „Breskens" naar Australië gezon
den, die een menigte kusten, kapen en
straten in het Noorden der Zuidzee ontdek
ten, tengevolge waarvan nog verscheidene
plaatsen Nederlandsche namen dragen. Op
Nieuw-Guinea werden de onderzoekings
tochten voortgezet door Vink in 1663 en
Kebts in 1678. In 1705 ontdekte ^de be
manning van „deGeelvink"-waarschijnlijk
hetzelfde vaartuig, dat in 1697, onder
Willem de Vlaming, zulke belangrijke
ontdekkingen op de Westkust van Nieuw-
Holland had gedaan - de ruime Geelvinks
baai met haar menigte eilanden,inhammen,
kapen en zeeëngten. In 1722 deed Jacob
Roggeveen de Verraderlijke-eilanden aan,
waarvan hij de ligging bepaalde. Andere
Nederlanders, die zich verdienstelijk maak
ten, waren Willinck (1824), Kolff (1825),
Coertsen en Eeg (1826), Steenboom (1828),
Van Boudyck Bastiaanse (1830)enLangen-
berg Kool (1835).
Deze bezittingen zijn ons door Engeland
ontnomen en Engeland heeft er volks
ziekte niet werd uitbetaald. Op de vraag
waarom niet, werd ons geantwoord dat dit
geen gewoonte was.
Uit een pennestrijd in De Baanbreker
vernamen wij dat er Christelijke drukkers
zijn, die wel degelijk ook het loon bij ziekte
uitbetalen.
Jammer dat niet alle Christelijke druk
kers er alzoo over schijnen te denken.
En jammer ook dat door den val van het
ministerie-Kuyper ook de invoering eener
ziekte- en invaliditeitswet weer zooveel
langer schijnt uitgesteld.
Maar wet of niet het komt ons
weinig Christelijk voor een werkman te
laten „bloeien" voor het verzuim wegens
ongesteldheid.
Voor wie in den inensch meer dan
een machine ziet, hem als schepsel Gods
wenscht te eeren, zal het wel niet twijfel
achtig zijn, hoe hij zijn knecht, ook zijn
kranken knecht heeft te behandelen. Doch
meer en meer zal ook het publiek dat zijne
bestellingen doet hebben te gaan rekenen
met de vraag hoe is daar de verhouding
tusschen patroon en knechts, en hoe is
er de loonregeling, ook bij onwillekeurig
verlet
Wie hierin het meest het ideaal nabij
komt, moest 't krachtigst gesteund worden.
Dit is ook een stuk sociale quaestie dat
men onder de oogen behoort te zien.
Mr. Rengers, de altijd hoffelijke oud
liberaal, heeft het noodig geacht in een
der jongste zittingen van de Eerste Kamer,
toen mr. Van Houten, ook oud-liberaal,
de regeeriug met den afval der oud-libe
ralen had gedreigd, en later met een ver
dediging van het Neo Malthusianisme kwam
aanzetten, den Frieschen geestverwant als
leider der oud-liberalen in dat deel van
ons Parlement openlijk af te vallen.
Hij kwam het onbewimpeld, duidelijk
uitspreken dat mr. Van Houten hier niet
sprak namens eenige partij, althans niet
namens de Friesche liberalen.
Voor Van Houten, die pas een jaar ge
leden door de Friesche Staten naar de Eerste
Kamer was afgevaardigd, inderdaad een
grievende teleurstelling, zouden wij denken.
De machtige leider eener eenmaal zeer
machtige partij, de toongever nog bij en
kele plaatselijke verkiezingen in het vorig
jaar, thans door allen, zelfs door de Friesche
liberalen losgelaten. Want zoo schijnt 't
ons toemr. Rengers zou niet zoo kras
gesproken hebben indien hij zijn Friesche
volkje niet kende.
Zoo komt Van Houten derhalve ten slotte
zelfs in de Eerste Kamer alleen te staan
en moeten zijne scherpe protesten tegen
plantingen heengezonden. Maar welke
De eerste volksplanting werd gevormd
door gedeporteerde misdadigers. Engeland
achtte Australië oorspronkelijk alleen
bruikbaar voor de verwijdering van onver
beterlijke sujetten uit de Westersche maat
schappij.
In nauw verband hiermee staan waar
schijnlijk de vele klachten die door ver
trouwbare reizigers tot ons zijn gekomen
over de behandeling der inboorlingen door
de Britten.
Beginnen wij met de Nieuw-Hollanders,
omtrent wie een geacht onderzoeker
onder meer schrijftDe behoefte der
blanken aan goede weiden noodzaakt hen,
zonder acht te geven op recht en billijk
heid, de aan inboorlingen toebehoorende
gronden in beslag te nemen. Van verkoop
is geen sprake naarmate de blanken meer
akkers noodig hebben, worden de eigen
lijke bezitters van den grond verdrongen
en genoodzaakt elders nieuwe woonplaat
sen op te zoeken. Dergelijke misbruiken
worden door de regeering niet bestreden,
maar geschieden integendeel onder hare
goedkeuring en medewerking. Van eerbied
voor de begraafplaatsen der inboorlingen
Obefhtnder, Australiër, pag. 317 31S.