NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 106. 1906.
Maandag 5 Februari
20e Jaargang,
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
P. Merckens.
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
VLlSSliltiEN.
UIT DE PERS.
Bulteilaodsek Oveniebt.
itechtszakeu,
1EDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs pqr drie maanden franco p. p1,25.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DÉR FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ise&am
Voor een lid van den gemeenteraad
(vacature-Loois) steunen wij de candi
date or van den bekwamen artsvolks
man en Statenlid
Het Kabinetsraadsei.
//Kiekjesman" schrijft in het (vrijzinnige)
Nieuwsblad van het Noorden
aHoe meer mijn collega in
de Zutfensche Courant er over schrijft, hoe
duisterder die affaire wordt maar dui
delijk is de zaak-Kraus nog allesbehalve.
Iets dat op een opheldering gelijkt, werd
reeds elders gepubliceerd. Ik bedoel, dat
met 't oog op de benoeming van den heer
Kraus en diens plan om naar Chili te
gaan indertijd bij Kabinetsformatie een
negende man in het ministerie werd op
genomen. Nu bestaat inderdaad, naar mij
van zeer bevoegde zijde is medegedeeld,
verband tussehen de benoeming van den
heer Kraus tot Minister van Waterstaat
en die van den heer Veegens tot Minister
van Arbeid. Maar de historie is juist om
gekeerd. Omdat de heer Veegens, dié het
eerst in de combinatie van den heer Bor-
gesius was opgenomen, per se „arbeid"
wilde hebben, dat toen nog onder Bin-
nenlandsche Zaken ressorteerde en het
Kabinet in geen geval de naasting dei-
spoorwegen op zijn program wilde stellen,
hetgeen niet anders gekund had, ware de
heer Veegens chef van het Waterstaats
departement geworden is er besloten om
//arbeid'' van Binnenlandsche Zaken af te
nemen en er met een stuk van het oude
//Waterstaat" een nieuw departement van
te maken.
Dai is dus juist het omgekeerde van
hetgeen er over geschreven is. Door de
opname van den heer Veegens in het
Kabinet zijn de departementen gesplitst
en met des heeren Iiraus' reisplannen naar
Chili houdt dit dus slechts indirect ver
band. Maar het zonderlinge van het geval
is nu, dat de heer Veegens, die tegenover
de Kamer niet wilde komen zonder naas
tingsprojecten, door het interregnum mis
schien zich toeh over die quaestie zal
moeten uitspreken. De opzet was anders
niet zonder slimheid bedacht. Om den
heer Veegens buiten de naasting te hou
den, moest een andere departementale in
richting tot stand komen, en nu die er
is, zou het kunnen, dat het doel van die
verandering toch niet bereikt werd
Het is zonde en jammer van de moeite.
Uit dit geval is echter weder te leeren,
dat de politiek toeh maar een ingewik
keld vak is. Als ik mij niet vergis, werd
indertijd de noodzakelijkheid van splitsing
dier departementen voornamelijk gegrond
en verdedigd met het argument dat er
voor een man te veel werk aan den win
kel was.
//Waterstaat" was zoo omvangrijk, er
waren zooveel atdeelingen, dat één mau
dat niet meer bij kon houden. En met
Binnenlandsche Zaken was het dito-dito
gesteld. Dat kon ook niet meer riehtig
beheerd worden door één Minister. En
wat zien en hooien wijboeren, burgers
en buitenlui nu Dat deze geheel groote
ininisleriëele volksverhuizing op touw is
gezet, omdat men toch per se een supe
rieur man als de heer Veegens in het
Kabinet wilde doen zitting nemen en deze
bewindsman met de hem eigen hardnek
kigheid vasthield aan den eisch -. „arbeid
zo ij der binnenlandsche zaken'-' en de po-
litieke constellatie niet gedoogde, dat het
Kabinet de spoorwegnaasting op zijn werk
program zettte,
Intusschen zou het interressant zijn eens
na te gaan, wat dat nieuwe departement
al aan J lleel't gekost en nog
zal kosten Een heel nieuw stel manda
rijnen heeft zich daar op kosten der be
lastingbetalende burgers warmpjes genes
teld, want niet alleen dat de ambtenaren,
die reeds aan Binnenlandsche Zaken en
Waterstaat werkten en die mede overge
gaan zijn, er deel van uitmaken, maar
ook nieuwe zijn aangesteld en dat aantal
vermenigvuldigt zich natuurlijk als de
konijnen. Het openen van een nieuw de
partement, een nieuwe regeeringszaak,
opent voor velen tevens zulke wijde pers
pectieven van vlugge promotie, dat daar
allicht voor het eerste jaar een halve ton
mee gemoeid is. En dit gaat met elk jaar
gelukkig en natuurlijk steeds vooruit.
Want om goed het land te regeeren
en daar hebben wij hier in Den Haag
verstand van is er veel geld noodig.
Zooals een rasechte ambtenaar, het type
van een Haagschen mandarijn, mij eens
vertrouwelijk mededeeldehoe meer be
lasting er wordt betaald, des te beter kun
nen wij de staatsmachine aan den gang
houden. Men zal moeten toegeven, dat je
om origineele inzichten te hooren verkon
digen maar hier moet zijn. Als simpele
provinciaal ben je in dat opzicht nooit
uitgeleerd en het zal wel aan mijn beperkt
verstand en bekrompen waarnemingsver
mogen liggen, dat ik sedert de installatie
van dien negenden minister nog niet be
merkt heb, dat het land er beter door ge
regeerd is geworden.
In elk geval de „histoire intime'' van
het ontstaan van dat negende departement
in verband met de quaestie-Kraus is
alleraardigst, vooral als men,er op wil
letten, wat indertijd aan het geachte pu
bliek daarover verteld is en wal er achter
die schermen is afgespeeld. Onwillekeurig
doet het denken aan een goochelaar, die
zegthokus pokus pas Veegens er
in verrijst in eens een nieuw depar
tement.
Werkelijk, ik zeide zooeven niet te veel
de politiek is toch maar een ingewikkeld
vak.
In de Eerste Kamer, dit zij nog terloops
medegedeeld, zal er nog een hartig woordje
over gesproken worden, want de stemming
onder de leden der rechterzijde van onzen
Senaat is er niet naar, om dit geval te
laten loopen. Maar „ongelukjes" worden
niet verwacht".
3 Februari 1906.
Nog eens de Kiezerslijst.
Kiesvereenigingen en Clubs, nu aan 't
werk
Zegt aan de Bèlastingkiezers dat zij
voor 1 Maart hun verschuldigde belasting
betaald moeten hebben, anders gaan zij
van de lijst af.
Zegt aan de Belastingkiezers die uit
andere gemeenten komen dat zij vóór
15 Februari aan 't secretarie hun voldane
belastingbiljet gaan toonen.
Zegt aan de Loonkiezers dat zij zich
op 't secretarie moeten aangevende
nieuwe loonkiezers, maar ook evengoed
de oude voor 15 Febr.
Zegt aan de Huurkiezers, ook schippers
hooren hierbij, dat zij zich ter secretarie
vóór den 15en gaan aangeven.
Zegt aan de Spaarbankkiezers dat zij
nu kiezer kunnen zijn wanneer zij op 1
Februari j.l. gedurende een jaar minstens
f 50 op de spaarbank hadden, en dit be
wijzen kunnen ter secretarie. Aangifte
voor 15 Febr. Ook f 100 nominaal op 't
Grootboek maakt iemand kiezer bij aan
gifte. Hij is dan Grootboekkiezer.
Zegt aan de Examenkiezers dat zij zich
voor 15 Febr. ter secretarie gaan aan
melden op grond van een door hen af
gelegd examen. Wie twijfelt of zijn exa
men of zijn diploma hem recht op kies
recht geeft vrage het even ter secretarie.
Een Examenkiezer die nbg geen jaar
in de gemeente woont, kan natuurlijk
slechts kiezer voor de Tweede Kamer
worden.
Examenkiezers moeten zich slechts een
maal aangeven.
Duwterlingen.
Het liberalisme blijft zich zelf toch maar
gelijk. Werden eens geloovige Christenen
„duisterlingen" genoemd, die met de
„nachtschuit" reisden terwijl daartegen
over de liberalen bezitters der beschaving
en verlichting waren nog steeds, al zegt
men het niet altijd hardop, acht men dat
geloof en ontwikkeling eigenlijk niet kun
nen samengaan. Uit Grootegast werd dezer
dagen aan de lib. Prov. Gr. Cl. het volgende
geschreven
Ja, de Gereformeerden hebben in de ge
meente Grootegast het hecht in handen Uze
hebben alle zetels iri den Raad bezet en de
liberale partij heeft niets anders te doen dan toe
te kijken.
De buitenwoner vraagt wel eens, hoe het toch
mogelijk was, dat zoo iets hier gebeuren kon.
Wat nu gebeurt, was te voorzien.
Gedurende eene lange reeks van jaren is er
van de zijde der afgescheidenen alles gedaan
om de kiezers te »bewerken". En dat ging,
naar 't schijnt, nogal gemakkelijk. Onze gemeente
toch is tamelijk afgezonderd en geniet niet de
voordeelen van het groote wereldverkeer. Nog
heden verkeeren onderscheidene buurten en
gehuchten in een toestand van wording. En
juist daar vond de Afscheiding een geschikten
bodem.
Wij herinneren ons nog levendig den tijd
van voor ruim dertig jaren. Een ware razernij had
de menschen aangegrepen. Eiken dag hoorde
men van mirakelen en bekeeringen. Waar de
menschen mekaar ook ontmoeten, overal hadden
ze 't over 't »ware geloof". Op het aardappelveld
hielden mannen en vrouwen vrome gesprekken
en diepzinnige bespiegelingen. Dan wierpen
ze zich soms in den grootsten angst ter aarde,
wentelden zich als bezetenen rond en stonden
eindelijk op met de plechtige verzekering, dat
ze nu »den geest hadden".
Zij heetten nu »bekeerd" en werden ge
rekend tof het vrome »volk Gods". Elders
weer klommen jongelingen en jonge dochters
in de boomen, waar ze naar hunne meening
dichter bij den hoogsten troon waren.
Nu wilde het ongeluk, dat we in die dagen
gezegend waren met echt dweepzieke voor
gangers. Ze verheugden zich in de wondervolle
bekeeringen en verklaarden ze voor werkingen
van den heiligen geest, een verklaring, die
natuurlijk de ijdelheid der »bekeerden" niet
weinig streelde en tot nieuwe wonderen uitlokte.
Geen wonder, dat men den dominé's een
haast bijgeloovigen eerbied bewees. Zj werden
in alles geraadpleegd, vooral in de ^geestelijke
dingen". Nu de geloovigen zorgden er wel
voor, dat de dominé wat te doen had. Men
moet namelijk weten, dat het hier in die dagen
geducht spookte. Ieder oogenblik hoorde men,
dat 's nachts door ongeziene handen het vee
op den stal werd losgemaakt.
Grendels werden van de deur geschoven.
Middden in den nacht ratelde de karnmolen
de paarden hinnikten en stonden 's ande
ren daags met kunstig saamgevlochten manen;
de dorschvlegels klepperden. En de ge
vreesde «korthak» de duivel 1 vertoonde
zich meer dan eens in hoogst eigen persoon
aan zijn beangste vrienden. Dan werd dominé
gehaald. De eerwaarde deed een lang gebed
en verklaarde den booze voor geweken.
De dominé had in die dagen niet veel sa
laris. Maar hij leed geen gebrek. Melk en
boter werden hem in overvloed thuisgebracht
en van elk geslacht varken kreeg hij minstens
een paar ribbetjes.
Een der dominés deed veel aan huisbezoek.
Hij had de goede gewoonte, vooraf op den
preekstoel af te kondigen, in welke gezinnen
hij het middagmaal hoopte te houden. Dat
vonden de gezinnen en vooral de huismoe
ders eene onschatbare eer, eene eer die
zij door een rijk voorziene tafel op prijs toon
den te stellen.
Met de tractementen staat het tegenwoordig
nog niet heel breed. Wij kennen een gerefor
meerden predikant, wiens salaris slechts f öoo
bedraagt. Geen wonder, dat zulke menschen
hunne gemeenteleden naar de oogen zien.
Maar de wet, van Kuyper zal ook daar uitkomst
geven
Zulk een „verhaal" spreekt voorzich zelf.
Och, het is de gereformeerde leer, die
de menschen zoo dom en achterlijk doet
zijn, dat ze van de liberale verlichting
niets willen weten.
In Grootegast werkte jaren lang de
vrome leeraar Ds. Berekamp.
Van diens gezegenden arbeid wordt hier
een voorstelling gegeven alsof deze waar
dige leeraar in stee van de waarheid Gods
te brengen, steeds heeft gespeculeerd op
de bijgeloovigheid en domheid der in
woners.
Maar dan is het toch wel een eigen
aardig verschijnsel, dat juist door die
prediking het bijgeloof geweken is.
Dat de schrijver de geestelijke op
wekkingen, in Grootegast zoo meermalen
genoten, niet .verstaat, het is te be
grijpen. Maar dat hij zoo achterlijk zich
toont, dat dit verschijnsel hem ontgaan
is het maakt, als de liberalen in 't
Westerkwartier over 't algemeen niet
beter op de hoogte zijn, het heel cuidelijk,
waarom de liberale partij daar nog niets
anders kan dan „toekijken".
Misschien was er uit de „vrome ge
sprekken" van die domme gereformeerden
voor hem nog iets te leeren. (N. P. G. C.)
Chili, waar minister Kraus naar toe gaat,
is ook al geen modelland, al is het onder
de andere Zuid-Amerikaansche Staten
de beste.
Zoo gaan er vreemdsoortige verhalen
over de omkoopbaarheid en het geknoei
in het legerin de salpeterhaven Iquique is
juist onlangs een schandaal aan het licht
gekomen met den verkoop van regeerings-
paarden, waarbij het heele officierscorps
van een huzaren-regiment was betrokken.
En ook werpt het volgende geval een
eigenaardig licht op Chileensche zeden en
gewoonten. In de provinciestad Rancagua
zat iemand in de gevangenis te wachten op
de voltrekking van zijn vonnis, dat bestond
uit een afstraffing aan den lijve, zooals daar
te lande nog gebruikelijk is. Doch zijn
arrest duurde eindeloos, zóó lang zelfs, dat
de man ten laatste zelfs vurig begon te ver
langen naar zijn geeseling.
Toch moest hij nóg langer wachten
want zijn beul staakte De gevaugenisbeul,
die voor de lijfstraffen was aangewezen,
had iu geruimen tijd geen betaling ont
vangen, en nu had hij geen zin om gratis
den gevangene zijne bestraffing toe te
dienen. De overheid zat met het geval
verlegen, want de kas was leeg en wat
er in had gezeten was al lang in hun
eigen zakken verdwenen.
Den gevangene ontslaan, zónder de lijf
straf ontvangen te hebben, drnischte ech
ter tegen hun rechtsgevoel in.
En zoo deed zich het volgende eigen
aardige geval voorde gevangene wilde
eindelijk zijn vrijheid, terug hebben, dit
kon niet eer hij gegeeseld was, de beul
wilde niet geeselen zonder betaling, dus
stortte de gevangene het achterstallige
beulssalaris, onttiug zijn dracht, en kon
gaan.
Men zou 't haast gelukkig gaan vinden
dat een Nederlandsch regeeringspersoon
naar Chili gaat. Hij kan er al dergelijke
misbruiken afschaffen.
Te Parijs hadden ook gisteren weer
ergelijke feiten plaats in de kerken. Vooral
in de St. Petruskerk. Wijl men van binnen
den prefect van politie geen toegang wilde
geven, beval hij de kerkdeur met bijlslagen
te verbrijzelen. Van binnen uit de kerk
werden revolverschoten gelost. De gardes
ruimden verscheiden versperringen van
stoelen uit den weg.
Daarop werd door den prefect bevel
gegeven de brandweer te halen en de kerk
onder water te spuiten. Dit geschiedde.
Tal van betoogers liepen verwondingen
op. Wel tienduizend personen waron ver
zameld om de kerk, waarin de gardes
municipaux binnendrongen. De gevangen
genomen betoogers trokken voorbij, drui
pende van het water, met gescheurde klee
deren en bebloed gelaat. De vertegen
woordiger van den fiscus ging ten slotte
binnen en de boedelbeschrijving nam een
aanvang onder- protest van den pastoor.
De bereden republikeinsche garde char-
in»ini«nm»in« miHTgaa—mst&
geerde de menigte met getrokken sabel
op de hoeken van enkele straten.
Het Italiaansche kabinet heeft zijn ver
zoek om ontslag den koning aangeboden
deze nam tijd van beraad. Dit werd in
de Kamer door minister Fortis medege
deeld, waarop de zitting verdaagd werd.
't Ministerie zal de loopende zaken afdoen.
Een incident. Voor de Haarlemsclie
Rechtbank kwam gisteren in behandeling
een verzet van een vroeger bij verstek ver
oordeelde, die thans door de justitie was
aangehouden en nu terecht stond. Hij was
indertijd bij de verstekzaak ambsthalve
verdedigt door Mr. Van Meurs thans trad
voor hem op Mr. Lieftinck.
Dit laatste gaf aanleiding tot eene onge
wone en nog al scherpe gedachtenwisseling
tussehen het Openbaar Ministerie en den
verdediger. De Haart. Ct. meldt daarover
het volgende
De Subst.-Officier van Justitie richtte
zich op en verzocht den fungeerenden pre
sident, Mr. Von Reeken, den verdediger te
willen vragen of deze optrad als verdediger
of als plaatsvervanger van Mr. Van Meurs.
Mr. L.Mijnheer de president, staat u
toe, dat deze vraag door 't O. M. wordt
gesteld
De Sub-Off.Bij de eerste behandeling
der zaak mijnheer de president, is Mr. Van
Meurs als ambtshalve verdediger aange
wezen. Het gaat dus niet aan, dat Mr.
Lieftinck thans komt als verdediger, onge
vraagd en zonder eenige machtiging.
Mr. Ij. Ik zou den ambtenaar van het
O. M. willen verzoeken zich eenigszins te
matigen. Ik ben zoo fatsoenlijk geweest op
het Parket twee malen met den Subst.-
Olïicier over deze zaak te spreken. Hij
wist reeds een week geleden dat ik hier als
verdediger zou komen. Nu wil ik ook zeg
gen, dat 't O. M. tegen mij zeiJe leent je
om den jongen te laten uitsnijden, want hij
wil naar Amerika! 'tValt 't O. M. niet
mee dat hij is gekomen.
De Sub.-Off.Ik zal op die insinuaties
niet antwoorden. Een dergelijke wijze van
optreden van een verdediger kan u, mijn
heer de president niet toestaan.
Mr. Von R.Mijnheer Lieftinck, u wordt
verzocht u te matigen in uwe uitdruk
kingen.
Mr. L.Wanneer ik krasse uitdrukkin
gen gebruik, komt dat door 't optreden van
het O. M.diens beweringen houden geen
steek. Hier staat thans een beklaagde, die
niet gedetineerd ishij is vrijwillig ge
komen. Daarom is hij vrij in de keuze van
zijn verdediger. De beklaagde heeft 't recht
mij te vragen zijn verdediger te zijn en
behoeft geen genoegen te nemen met een
advocaat die hem twee jaren geleden is
toegewezen.
De Sub.-Oiï. Het ligt geenszins in mijn
bedoeling een advocaat lastig te vallen,
maar 't- geldt hier een juridische quaestie,
waarover de Rechtbank zich moet uit
spreken.
De verdediger komt hier zeer onvoor
bereid, naar het schijnt, anders zou hij
weten dat ik de inhechtenisneming van den
bekl. heb verzocht en dan is hij wél gede
tineerd.
De Rechtbank trok zich hierop in Raad
kamer terug. Na een kwartier werd de
volgende beslissing voorgelezen
„De Rechtbank in Raadkamer vergaderd,
gehoord hetgeen zich ter terechtzitting
heeft voorgedaan, beveelt, op den eisch van
het O. M., de gevangenneming van den
bekl. te gelasten, hetgeen kan geschieden
ondanks het verzet.
„Verder overweegt de Rechtbank dat
met het oog op art. 157 W. v. S., aangezien
de toegevoegde verdediger niet tegenwoor
dig is, de zaak moet worden uitgesteld".
De behandeling der zaak werd hierop tot
2 uur geschorst.
's Middags werd de behandeling voort
gezet.
De heer Van Meurs verklaart dat hij van
