NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 91. 1906
Donderdag 18 Januari.
20e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Gevaarlijke Bondgenooten
VERSCHIJNT ZESMAAL PER WEEK
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IEDEREN WERKDAG DES AVONDS.
Prijs per drie maanden franco p. pk,25.
Enkele nummers0,02B.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 40 cent, iedere regel meer 8 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Is Het Volk de tolk van het volk Het is
er verre vandaan. Indien hij ook meer de
tolk van de arbeiders ware, zou hij op den
naam 1Iet Volk nog geen aanspraak hebber..
Hij vertolkt echter slechts de meening van
een deel der arbeiders en wat de vrijzin
nigen aangaat die in de laatste jaren nogal
eens komen buurten bij hunne sociaal
democratische bondgenooten, ook zij zullen
toch op den duur wel afgeschrikt worden
van dergelijk vriendschapsverbond.
Nu op '22 Januari de herinneringsdag
aan de bloedige botsing tusschen overheid
en volk te Petersburg, het laatste onder
leiding van Gapon die thans aan de speel
bank in een der buitenlandsche steden zijn
of zijns volks „geluk" zoekt is aange
wezen voor grootsche straatbetoogingen,
onder anderen te Berlijn, en de Du tsche
regeering zich daartegen helaas, hoe kan
het anders wapent is het sociaal-demo
cratische dagblad Het Volk er bij om de
beteekenis van dien dag en van de wape
ning der regeering in een valsch daglicht
te stellen.
Wij lezen daar
Zoo spreekt het geweten der bourgeoisie en in
de massa des volks groeit de afkeer en de haat.
En toch, die kogel en die sabel zijn nog de
sterksten. Het oplaaien van het verzet is niet
te keeren, maar de staatsmacht der bourgeosie
dringt het weer terug in de banen der gelei
delijkheid, tot de maat weer vol is en de ver
ontwaardiging bruist over den rand.
Wij zijn de eeuw der sociale revolutie inge
treden. Maar we zijn nog niet in de dagen der
rijpheid, nog niet in de dagen dat de vrucht
voldragen het leven kan aanschouwen. Het zou
roekeloos zijn de macht der tegenpartij te mis
kennen, die de sterkste is voorloopig, als het
op geweld aankomt.
Beleid en inzicht in de werkelijke verhoudingen
behouden hun recht ja maken er dubbel aan
spraak op, in tijden die de gemoederen sterk
bewegen.
Nu is van chr. zijde al sedert menschen-
heugenis, o. a. door Groen reeds in 1840
en 1848 op het groote verschil tusschen
het Evangelie en de Sabel als wapen tegen
de Revolutie gewezen. Doeh aan den
anderen kant is onzerzijds niet minder
hoog gehouden het Apostolisch woord, dat
de Overheid, ingesteld om der zonden
wil, door een elk te eeren is, als wie het
zwaard van Godswege gegeven is tot be
scherming der goeden en tot bestraffing
der kwaden.
Doch Het Volk weet daar niet van
Het hunkert maar naar de rijpheid van „het
volk", dat zijn de geregeerden, in haar
taal natuurlijk de „geknechten". Wanneer
die „rijp" zullen zijn, aldus de socialist,
dan zijn zij de sterksten, en dan zullen
zij afrekenen.
En dan zal de sociaal-democratie, wie
door het anarchisme in blinde oppervlakkig
heid klein-burgerlijkheid verweten wordt,
mede naar het zwaard grijpen en de vaan
des oproers ontplooienen omverwerpen
zal zij het wettig gezag der overheid,
zoodra zij daartoe de kans schoon zal zien.
Het Volk zegt het.
\oor ons is dit geen nieuws.
kn schrik verwekt het in onze kringen
niet, en kan het ook niet wekken, wanneer,
wat ieder ziet, en door dr. Gorter eer
gister te Middelburg met zoo groote inge
nomenheid bestatigd werd, dat derevolutie
is doorgegaan.
Immers de H. Apostel in Romeinen V
zei het voor ruim achttien eeuwen al:
Door de zonde is de dood in de wereld
gekomen, en de dood is doorgegaan Door
gegaan als een waterstroom, als een niet
te keeren lawine.
Maar ter ontkoming is den Christen het
onfeilbare middel aangewezen in het qe-
loofhet geloof dat bergen verzet. En
in dat geloof staat hij sterk en is hij veilig
Maar onze vrijzinnig democraten die
van dit middel niets weten willen, en het
gevaar niet zien en de sociaal-democratie
vriendelijk toelonken, zich inbeeldend dat
zij nog zoo kwaad niet isen wel handel
baar zal blijken, zoodra haar vlegeljaren
uit zullen zijn
Het Volk zegt het hun nu.
Als de sociaal-democratie door haar
vlegeljaren heen, als zij rijp zal zijn, dan
zal zij het zwaard nemen, en wegvagen
het gezag dat haar in den weg zit.
In Duitschland, waar de sociaal-demo
cratie steeds meer parlementair scheen te
worden, heeft zij, onder leiding van den
„revisionist" Bebel nu ook de algemeene
werkstaking onder haar strijdmiddelen
aangenomen.
En wat zij in 1903 ten onzent, onder
leiding mede van Gorter en Domela Nieu-
wenhuis, heeft bestaan, ligt immers nog
versch in het geheugen
En wij zullen zien, wat zij verder in
Duitschland nog zullen durven.
Zien de vrijzinnigen dat nu heelemaal
niet
Dan is de opmerking ook niet te kras,
welke De Nederlander dezer dagen maakte,
dat zij zich met looze inbeeldingen paaien
omtrent den aard van hun tegenwoordige
politieke bondgenooten 1
17 Januari 1906.
Een kiezer vraagt ons
Als men in Middelburg een huis be
woont, en in een andere gemeente een stuk
grond in huur heeft, en de huur van
beide is dan samen f 75 of meer per jaar,
kan zoo iemand daarmede dan in Middel
burg kiezer worden
Ja, mits dat stuk grond minstens vanaf
1 Augustus tot 81 Jan. a.s. in huur was.
Als men van 1 Aug. tot 1 Nov. gewoond
heeft te Midddelburg en daarna tot 1 Febr.
te 'tZand en den voor die gemeente be
stemden huurprijs betaalt, kan men in die
laatste gemeente zich dan als woningkiezer
opgeven
Neen, de wet staat alleen verhuizing
binnen dezelfde gemeente toe.
Wordt onder minderjarige kinderen van
loonkiezers verstaan „jonger dan 23 jaar",
of in overeenstemming met de Kinder
wetten 21 jaar?
21 jaar. Datum van verjaring 1 Febr.
Wie op dien datum 21 jaar hoopt te
worden, is dus nog minderjarig bij aangifte
voor het loonkiezerschap.
Mag bij het inkomen van een man ook
dat der vrouw worden bijgeteld, wanneer
die vrouw voor niet meer dan twee ge
zinnen de wasch doet doch bij haar zeil in
huis en niet bij de menschen aan hun huis
De wet spreekt van „achtereenvolgens in
twee dienstbetrekkingen"twee gelijk
tijdig vervulde betrekkingen als door u
bedoeld, vallen er dus buiten. Een dienst
betrekking, bijvoorbeeld van een wasch-
vrouw, kan overigens ook wel in haar
eigen huis vervuld worden.
In ons artikel van gisteren noemden
wij schepen met 2000 kilo laadvermogen
dit moet zijn 24000. Van de overige
wenken door dezen geachten inzender
ons verschaft, zullen wij te zijner tijd
dankbaar gebruik maken.
Voor diegenen onzer lezers, die geregeld
kennis nemen van de manier waarop de
vrijzinnige partij in onze provincie strijdt,
zal de beoordeeling van het huidige Kabinet,
met daden als die minister Kraus zieh
veroorlooft en van het vorige Kabinet met
dr. Kuyper aan het hoofd voldoende zijn
om de waarde van goed- of afkeuring te
bepalen. Kleingeestige, dagelijksche vitte
rijen, verloopende in het minieme, tegen
over het vorig Kabinet en zijn leider toen
nu waarschuwing tegen het uit partijdig
heid opblazen van een daad die in's lands
belang door niemand kan verdedigd, hoog
stens verontschuldigd wordèn.
Zoo kleurt de partijzucht, nu eens donker
dan eens lichter, de daden van deze en
van gene. We kunnen dat gedurig zien,
in toenemende mate zien, en dat we het
zien is uitnemend, omdat we dan te beter
in staat zijn de onwaarde van zoodanige
redeneeringen te beoordeelen.
Omdat zoo mogelijk in iets breederen
kring te doen zien, schrijven we deze
regelen.
Het Handelsblad bevat de mededeeling
dat ds. Pierson uit Zetten in eene pre-
dicatie die hij Zondags in een der kerken
te Amsterdam uitsprak, onder meer ge
zegd heeft hoe het met de armenverzor
ging in de Herv. gemeente van de hoofd
stad des land gesteld is. ZEerw. zei onder
meerHet Leger des Heils heeft met
Kerstmis 1000, sommigen zeggen zelfs
2000, hongerigen gespijzigd. Neem dit
hoogste cijfer aan. Maar de diaconie te
Amsterdam geeitdagelijlcs (zegge alle dagen)
aan 1000 personen niet alleen een middag
maal, maar ook inwoning en kleeding,
ongerekend de weezen en nog tal van
kleinere bedeelingen. Dit maakt al vast
180 maal meer dan het Leger des Heils
deed. Doch daarover spreekt niemand en
zwijgen alle couranten. Jaarlijks is de di
aconie der Ned. Herv. gem. te Amsterdam
dan ook genoodzaakt af te nemen van het
kapitaal door onze voorvaderen bijeenge
bracht, ja tot misschien honderd duizend
gulden toe.
Dit gaat dus jaarlijks van het kapitaal af
dat voor de levenden bestemd was. Dat
wordt onttrokken aan wie na ons komen 1
Welke diep treurige toestanden; die een
diaconie noodzaken behalve de rente van
't kapitaal nog een ton per jaar van dat
kapitaal af te nemen voor hare armen
En toch heeft ook de diaconie de
belofte, dat zoo zij gelooft, zij tot ruime
armenbedeeling in staat zal zijn.
Die klacht over tekorten in de diaconale
kassen wordt ook elders, ook in onze pro
vincie, in zoo menige gemeente geslaakt.
Zij is een noodkreet die niet te vergeefs
moge komen tot de consciëntie van de
leden der kerk.
Tot een ieder in 't bijzonder komt de
vraagalvorens uwe uitgaven te regelen
voor uw eigen levensonderhoud, voor uwe
kleeding en voor de toekomst van uw
kroost, wat zondert gij af voor de armen
door Christus zelf u nagelaten?
Hoeveel krijgt 's Zondags het kerkezakje
van u
Nu wij toch iets over de Hervormde
kerk te Amsterdam zeggen, brengen wij
nog een andere quaestie, die kerk betref
fende, ter sprake.
Daar is namelijk op 't oogenblik een
belangrijk proces hangende over het be
zitsrecht van een harer kerkgebouwen. De
Nieuwe Zijdsch Kapel, Kalverstraal moest
hersteld worden, en werd daarom gesloten.
Hiervan werd door de Overheid gebruik
gemaakt om het eigendom van de kerk
te betwisten.
De Kerkelijke Courant, door een liberaal
geredigeerd, vertelde maar klakkeloos weg,
zonder voorafgaand onderzoek dat dit van
het ministerie-Kuyper was. Maar een in
zender die beter wist lichtte haar in en
nu schrijft deze moderne redacteur zelve
Van wel ingelichte zijde deelt men ons mede
dat de Ned. Herv. Gemeente te Amsterdam
het proces over de N. Z. Kapel niet dankt aan
het coalitie ministerie maar dat het geding
te wijten is aan het ministerie-G o e m a n -
Borgesius.
Wie er achter hebben gestaan, jhr. Victor
de S t u e r s, dr. K 1 n n e, de bekende Am-
sterdamsche geestelijke, of anderen, in het gis
teren verschenen nummer, verandert niets aan
het feit, dat de zaak is begonnen, toen in Maart
1899 door den toenmaligen minister van Binl.
Zaken aan de Amsterdamsche Kerkmeesters de
ongehoorde eisch werd gesteld, dat zij de
Kapel voor den architect K u ij p e r s hadden
te ontsluiten. Waarop deze natuurlijk ant
woordden, dat de minister alle gewenschte in
lichtingen kon verkrijgen door hunne eigene
beambten. Eenigen tijd later besloot toen de
Amsterdamsche Gemeenteraad tot het instellen
ran de bekende vordering.
De oude geschiedenis 1 Onder een liberaal
ministerie, dat de Roomsche Kerk vrij liet, werd
in 1852 de uitwerking der nieuwe organisatie
van de Ned. Herv. Kerk belemmerd.
in strijd met de letter en den geest van de
wet op de Kerkgenootschappen, greep de Re
geering in 1866 en 1869 in de regeling van
het beheer in. En zoo zijn nu weer onder een
liberaal ministerie maatregelen genomen, die
der Ned. Herv. Kerk om er niets meei van
te zeggen, groote moeilijkheden hebben be
rokkend en nog verder kunnen berokkenen.
Dit lezende, merkte een Nederl. Herv.
predikant aan de Graaf schapper op
/Duidelijk blijkt hier wederom delibe
rate apenliefde voor de Ned. Herv. Kerk.
In tijden van verkiezingen geeft de liberale
partij hoog op van hare liefde voor de
Herv. Kerk, maar daarvoor en daarna?
Sterke magen.
In het persoverzicht van sommige vrij
zinnige bladen wordt de draak gestoken
met een verslag van een lezing op een
predikanten-conferentie gehouden over
„Toerekeningsgrond van het Peccatum
Originans".
Er wordt in dat verslag ook gesproken
van Creatianisten en Traditianisten en de
liberale pers merkt, goedlachs naar wij
hopen, op dat de lezers van anti-revolu
tionaire dagbladen sterke magen moeten
hebben om dat te verduwen 1
Niet alzoo, mijne heeren
Voor u, die van de gereformeerde dog
matiek geen oortje verstand hebt, is die
kost werkelijk te zwaar. Dit zij terstond
toegegeven. Niet voor de trouwe catechi
santen in de gereformeerde kerken en van
sommige ons bekende Hervormde predi
kanten en allerminst voor de trouwe
-ffemMf-lezers.
De oudste catechisanten, jongelingen
van beneden de twintig, die bij predikanten
als Wiersma en wijten Gunning in de teer
zijn geweest om nu bij deze twee
Hervormden eens te blijven 1 herinneren
zich nog heel goed het principieele verschil
tusschen Creatianisten en Tradutianisten
en (niet in de gewraakte voordracht ge
noemde) pre-existentisten, dat hun daar
werd getoondEn de Heraut-lezer heeft
deze zijne elementaire kennis, dank zij
Kuypers voortreffelijke artikelen, aanmer
kelijk kunnen verrijkenHet verschil
tusschen de gereformeerde Creatianistische
(Kuyper) en de ethische tradutianistische
(Gunning) opvatting is hun wel duidelijk
gemaakt.
Daarvoor geen zorg, vrijzinnigen 1
Op het gebied van het Tooneel en lijne
Kunstwoorden zijn zij niet thuis, dat is
zoo maar op dat van de Dogmatiek, of,
wilt ge, de Philosopbie, staan zij sterker.
Dat is hun amusement op Zondag
Intusschen kunnen wij deze vrijzinnige
critici verwijzen naar de jongste Zuider
Kerkbodewaarin dr. Wagenaar al deze
stadhuiswoorden voor hen vertaalde.
Op de Zuid-Hollandsche Gereformeerde
Predikanten-vereeniging gingen stemmen
op tegen het veelvuldig deelnemen van
dominé's aan de actieve politiek.
De vrijzinnige pers van alle gading ver
breidt dat met zekere voorliefde.
Natuurlijk.
Indien het eens mogelijk was alle
dominé's-actie in de politiek te verbieden
dan was de tegenstand tegen de vrijzinnige
politiek voor een goed deel gebroken.
Men wenscht die onthouding, gedwongen
onthouding desnoods, niet uit haat of nijd,
maar tot eigen profijt.
Het komt ons voor dat we geen behoefte
hebben aan remedies tegen overlading van
het predikanten-element in de politiek.
Zoo ooit dan ligt hier de remedie naast
de kwaal. Te veel straft zichzelf onmid
dellijk. Ook zonder bepaalde voorschriften
en zonder groote drukte zal de verhouding
tusschen de verschillende kringen van het
teven wel bewaard blijven.
Ook de meest hardhoorende zal nu toch
wel langzamerhand genoeg krijgen van
het aldoor redeneeien over het verleden,
dat met hel ontslag van het Kabinet
Kuyper is afgesloten.
Nog steeds kan men lezen en hier en
daar hooren hoe verkeerd de koers was
toen ingeslagen en hoeveel blijdschap de
overwinning bracht die den gewraakten
koers veranderen deed.
Ware het niet beter dat we eens wat
meer te hooren kregen Wat ons nu wacht.
Algemeen kiesrecht en volksleger en ver
hooging van indirecte belastingen, dat was
verleden jaar het program dat ter over
winning leidde.
Om algemeen kiesrecht te verkrijgen
was het blaneo-artikel het eerst noodige.
Het schijnt dat daaraan zoo hard gewerkt
wordt dat niemand er iets van merkt.
De verandering van een militie- in een
volksleger zal evenmin wel iemand wachten.
En de financiëele toekomst is evenzeer
blanco.
Met 10°/o verhooging heeft de Moor
voor eerst zijn schuldigheid gedaan.
Tegen allen Godsdienst.
Het kan niet genoeg worden voortge
zegd en aangetoond onder ons dat de
Revolutie tegen allen Godsdienst is.
In Frankrijk heeft zij de scheiding van
Staat en Kerk doorgedreven om de Kerk
te brengen onder het juk van den Staat.
En dat is de Roomsche Kerk.
Maar de gereformeerde kerk haat zij
al evenzeer.
Een protestantsch godgeleerde, professor
Monnier uit Parijs, kwam hiervan dezer
dagen in Den Haag openlijk confessie doen.
Hij kwam daar om de protestanten tot
steun voor de zending onder de Roomsehen
op te roependerhalve niet om Rome
naar den mond te praten.
En toch zei hij onder meer het volgende
»Op dit oogenblik gevoelt men prote
stant of katholiek nog het pijnlijke
van den haat tegen allen godsdienst, tegen het
Christelijk geloof, dat de Fransche regeering
gekenmerkt heeft bij eiken stap, dien zij gedaan
heeft in de richting van deze wet en bij het
ontwerpen van hare bepalingen. Zij moge dan
al niet hebben willen afrekenen met alle hoo-
gere beginselen der moraliteit miskend
heeft zij dan toch absoluut het
karakter der katholieke kerk. Want
wat beteekenen ten slotte de stoffelijke moeiê-
lijkheden waarin zij de kerken gebracht heeft
tegenover den aanslag dien zij gedaan heeft op
het wezen der kerken, op dat wat haar hoogste
roeping is jegens de wereldhaar arbeid op
het gebied van onderwijs, philantropie en zen
ding. Verboden wordt dat alles, met naasting
der bezittingen, de bron waaruit de arbeid zijn
middelen moet putten. Zelfs is het te vreezen,
dat de collecten in de kerken verboden zullen
wórden.
Hoe deze professor er van opkijken zou,
wanneer men hem vertelde dat hier te
lande de geestverwanten dezer Fransche
kerkvervolgers met een beroep op des
kiezers liefde voor de kerk, met name de
Hervormde Kerk, bij de stembus zijn aan
bevolen, en daarmede hunne meerderheid
in de Tweede Kamer hebben „bevochten".
Heden indien onze berichtgevers voor
de buitenlandsche aangelegenheden actief
zijn zullen onze lezers twee gewichtige
beslissingen vernemenDe verkiezing
van een president der Fransche republiek
en de stemming over artikel 2 van het
doorsteekontwerp m de Belgiscle Kamer
wat beslissen zal over den levensdraad
van het clericale ministerie.
Nu de socialisten met een eigen can-
didaat komen Sarrien kunnen nog
aardige veirassirgea voer de concurree-
rende candidaten weggelegd zijn.
En het Belgische ministerie zal wel er
op voorbereid zijn, nog heden zijn aan
vraag om ontslag aan den Koning ter
hand te stelten. Slechts een uit dat ka
binet, de minister van binnenlandsche
zaken Trooz? zal wel aanblijven en met
