DËMENS TREEDT TIJDPERK VAN DE RUIMTEVAART BINNEN
Nu waarschijnlijk als „supersatelliet
baan rondom de aarde
in
Tunesië begint met
ruzie en boycot
Amerikaanse reuzenpaddestoel maakt duizelingwekkende reis van 130.000 km in het heelal
Zondag 21.30 u.
van maan afgewend
Zaterdag 08.42 u.
start Kaap Canaveral
Lancering in
Apeldoorn
mislnkt
Dr. Friedlander
overleden
De Bilt: wind
VAN BAAN AFGEWEKEN
HALVERWEGE DE MAAN
SPOETNIKS OVERTROFFEN
START OP DE TELEVISIE
CHAMPAGNE EN VROLIJKHEID
KUNSTSCHATTEN TERUG
IN RIJKSMUSEUM
Reconstructie
busongeluk
WASHINGTON - De Pionier, de paddestoelvormige kunstmaan
van de Amerikaanse luchtmacht, zal de gestelde doelen niet voor
de honderd procent bereiken, maar zal toch blijven gelden als het
bewij s van de grote technische prestaties die de mannen van kaap
Canaveral kunnen leveren.
Minister antwoordt:
Verstekelingen zouden
ook legaal niet zijn
toegelaten
Aquarel
Voorsprong in
het heelal
ONENIGHEID IN ARABISCHE LIGA
Welkom
Smokkelarij op landgoed
van koningin Elizabeth
Vlot recherchewerk - nog geen arrestatie
BIJ WEZEP~REED WEER
BUS OVER OVERWEG
Drie keer
JEUGDSPAARACTIE
NU AL SUCCES
Hoofdkantoor: Goes, L. Vorststraat 90, Telefoon 01100-2438;
bij geen gehoor: Hoofdredacteur 01100-2503, Chefred.
01100-3991; Postbus 4, giro 116666.
Bijkantoren: Middelburg, Korte Delft 50, Tel. 01180-2009;
Vlissingen, Coosje Buskenstraat 27, Telef. 01184-3326;
Terneuzen, Nieuwstraat 38, Telefoon 01150-3189.
Directeur: JACQ DE SMIT Hoofdredacteur: R. HAGOORT
Zeeuwsch Dagblad
PROTESTANTS-CHRISTELIJK DAGBLAD VOOR ZEELAND
Abonnementsprijs 0,56 per week, 7,per kwartaal.
Losse nummers 13 cent.
Advertentietarieven op aanvrage. Rubriek Kabouters
10 cent per woord met een minimum van 1.
14e jaargang No. 4135 Maandag 13 oktober 1958
o
EERSTE ..PIONIER" MIST DE MAAN
Zondagavond laat maakte het Amerikaanse ministerie van defensie bekend dat de baan van de Pio
nier weer was gaan afbuigen naar de aarde. Ongeveer 36 uur eerder wist men al dat de Pionier van
de berekende baan was afgeweken.
Eigen nieuwsdienst
APELDOORN. Nog vóór in
Kaap Canaveral het schot op de
maan werd gelost, werd in Apel
doorn al een raket gelanceerd. Drie
jongens hadden het projectiel, dat
anderhalve meter hoog was, ver
vaardigd. De lancering mislukte
echter jammerlijk.
Vrijdagavond te ongeveer kwart
voor zes werd heel Apeldoorn door
een daverende explosie opgeschrikt.
In plaats van op te stijgen was de
raket namelijk uit elkaar geploft.
De stukken vlogen meters weg.
Vijftig meter van de plaats van de
explosie werd een stuk staal van
zeven bij vijftien centimeter ge
vonden.
Geen van de drie jeugdige raket-
ondeskundigen werd gewond. Zij
hadden zich voor alle zekerheid
achter een stalen plaat verdekt op
gesteld.
Dr. Max Jacob Friedlander.
AMSTERDAM. De kunsthistori
cus Max Jacob Friedlander is zater
dag te Amsterdam overleden. Hij is
91 jaar geworden. Friedlander was
een van de grootste kenners van de
vroeg-Nederlandse kunst.
Zijn beroemdste publikatie is het
boek De vroeg-Nederlandse schilder
kunst van Van Eijck tot Breughel.
Zijn andere geschriften o.a. over
Breughel, Dürer, Altdorfer, Lieber-
mann, Grünewald zijn eveneens
over de hele wereld bekend. Zijn
laatste werk, een essay over de land
schapschilderkunst, verscheen in 1947.
Het K.N.M.l. in
De Bilt berichtte
gisteravond te
23.15 uur:
Aanvankelijk op-
I klaringen, later
van het westen
uit toenemende
bewolking, met in
de middag voor
namelijk aan de
kust enige regen.
Matige tot krach
tige en aan de
kust later harde
zuidwestelijke
wind. Ongeveer dezelfde tempe
raturen als gisteren.
MIESJE: Maan, wjj komen niet
14 okt.: zon op 7.01 uur; zon
onder 17.50 uur. Maan op 9.03 uur;
maan onder 18.51 uur.
-J
Dat was zaterdag, ongeveer drie uren nadat de draagraket, een
drietraps Thor-Able van de Amerikaanse luchtmacht, zich met
schier vulkanisch geweld had losgerukt van de aarde en weinige
minuten later uit het gezicht was verdwenen. Toen kwam de te
leurstellende mededeling dat de baan van de Pionier iets van de
vooraf berekende baan afweek. Dat „iets" bleek achteraf zoveel te
zijn, dat de Pionier niet terecht kon komen op het punt waar een
afremmanoeuvre de duizelingwekkende vaart zozeer zou vermin
deren, dat de aantrekkingskracht van de maan vat op de reuzen-
paddestoel kon krijgen en de baan om de maan heen zou kunnen
buigen.
Daarna bleef de Pionier zich desondanks gestadig maar met geleidelijk
afnemende vaart uur na uur van de aarde verwijderen, voortdurend langs
radiografische weg de waarnemingen van de ingebouwde instrumenten naar
de aarde seinend.
Toen de teleurstellende tijding over de afwijking van de baan vermoe
delijk het gevolg van een iets te geringe topsnelheid was verspreid bevond
de Pionier zich op ongeveer 42.000 kilometer boven de aarde en had op dat
moment een snelheid van bijna 11.600 kilometer per uur, al vrij gering in
vergelijking met de topsnelheid van circa 40.000 kilometer die hij had toen
de derde trap zich losmaakte Zondagavond laat had de reuzepaddestoel on
geveer dan de helft van de 356.000 kilometer die tussen de aarde en de maan
lagen afgelegd en steeg toen volgens de laatste Amerikaanse gegevens nog
steeds.
Omdat er geen kans meer was, dat de Pionier In een baan om de maan
heen kon worden gebracht, overwoog men de afremraket te gebruiken ten
einde de snelheid van de Pionier zodanig te verminderen dat hij in een
reusachtige elliptische baan om de aarde zou gaan draaien en dus een
soort superspoetnik zou worden.
Zondagavond laat maakte men in Washington bekend dat het niet was gelukt
de afremraket van de Pionier in werking te stellen. De technici op Hawaii,
die dat langs radiografische weg zaterdag en zondag bij herhaling hadden gepro
beerd te doen, slaagden niet in hun poging.
Men weet het falen van het ontstekingsmechanisme aan de verandering van
de inwendige temperatuur van de Pionier als gevolg van de baanafwijking. Die
temperatuurswijziging had de batterij van het ontstekingsmechanisme buiten
werking gesteld.
De Pionier, zo bleek uit de teruggeseinde gegevens, was blootgesteld
aan zeer intensieve radioactieve stralingen tijdens de tocht door de wereld
ruimte. De intensiteit was op zeker ogenblik 4 roentgen per uur. Hoe hoog
die intensiteit is wordt duidelijk bij vergelijking met de maximaal toe
laatbare dosis voor personeel in de atoomindustrie. Die dosis is roentgen
per week!
Dat zou wijzen op de aanwezigheid van een dodelijke stralingsgordel
om de aarde en neerkomen op een bevestiging van de ervaringen met de
kunstmanen.
Uit de seinen bleek ook dat botsingen met meteorieten geen schade
hadden toegebracht.
De vreugde ever het ondanks alle tegenvallers tooh zeer spectaculaire
succes van de Amerikaanse raketten technici was in de gehele vrije wereld
zeer groot. James G. Fulton, een van de leden van het Amerikaanse Con
gres, maakte zich tot tolk van miljoenen Amerikanen toen hij zaterdag uit
riep; „Hierdoor hebben wij met een reuzensprong alle spoetniks van de
Sowjetunie verre overtroffen. Die zijn nu, vergeleken met onze Pionier,
niets meer dan muggen."
Ook in de wereld van de geleerden was men zaterdag opgetogen. Profes
sor Bernhard Lovell, de directeur van de reusachtige Engelse radioteles
coop van Jodrell Bank, die samen met verscheidene andere waarnemings
posten op aarde de Pionier volgde in zijn baan, zei; „Het succes is nu bij
zonder groot. Zelfs indien de Pionier nu ontplofte zou er nog sprake zijn van
een grootse technische prestatie."
Professor H. S. W. Massey, de voorzitter van de sub-commissie voor
kunstmanen van het Engelse comité voor het Internationale Geofysische
Jaar, zei: „De Amerikanen hebben een buitengewone prestatie geleverd,
doordat zij erin slaagden de lancering precies op tijd te laten geschieden. Ik
had gedacht dat zij het geluk tegen zich hadden, maar zij hebben het deze
keer aan hun zijde gehad."
Hoewel de Thor-Able in de nachtelijke uren, ver voor het aanbreken van de
dag, van start ging, was het Amerikaanse volk dadelijk door middel van radio-
en televisieuitzendingen op de hoogte van het volledige welslagen van de lance
ring. Elk halfuur zonden daarna de radiostations het laatste nieuws over de
vorderingen van de reuzenpaddestoel in de wereldruimte uit. De televisiezenders
kwamen uren vroeger dan anders in de lucht om de kijkers dit grootse evenement
mee te laten beleven.
Aangrijpend was de radioreportage van de start van de Thor-Able. De
radioverslaggever van een van de grootste Amerikaanse omroepmaatschap-
pijen, de Columbia Broadcasting System, eindigde zijn voorbeschouwing op
het moment dat de laatste seconden werden afgeteld en liet zijn luisteraars
dat meer aanhoren: Zesvijf.... vierdrietweeeennul!
„Daar gaat hij", schreuwde hij hees, en begon zijn reportage van de start.
Nauwelijks kon hij zich boven het schier onaardse gebrul van de raketmo
toren uit verstaanbaar maken. „Prachtig rijst hij op", riep hij geestdriftig,
„alles schijnt te kloppen als een bus. Ja hoor, hjj doet het. Daar gaat-ie.
Lang duurde de reportage niet, want enkele minuten na de start was de
raket al uit het gezicht verdwenen.
Daarna was het feest op het startterrein. De „duivelskunstenaars" van
kaap Canaveral vierden hun succes met veel champagne en uitgelaten
vrolijkheid. Die vrolijkheid sloeg ook over naar het strand waar duizenden
burgers de lancering op flinke afstand hadden gevolgd. Weldra vlamden er
overal langs de kust van Florida vreugdevuurtjes, gestookt met aangespoeld
drijfhout, op. Amerika wist zich, na iets meer dan een jaar, bevrijd van een
zware last. Een last die was gaan drukken toen de Sowjetunie de wereld
met spoetniksuccessen had overdonderd.
DEN HAAG De regering heeft be
sloten 37 van de 143 in Nederland aan
gekomen verstekelingen naar Indonesië
terug te sturen, omdat zij niet in Neder
land zouden zijn toegelaten, indien zij
langs legale weg daarom hadden ver
zocht. Bovendien bleken hun familie
bindingen niet genoeg aanknopingspun
ten te zijn om hun een verblijf In ons
land toe te staan.
De minister van justitie prof. dr.
J. Samkalden heeft dat meegedeeld in
antwoord op schriftelijke vragen van
mejuffrouw Ten Broecke Hoekstra en
de heer Berkhouwer.
Toelating van de 37 verstekelingen tot
Nederland zou ongerechtvaardige ver
wachtingen wekken in Indonesië. Het
zou bovendien invloed hebben op de be
slissing over alle hangende en nog te ver
wachten verzoeken om toelating van niet-
Nederlanders uit Indonesië, aldus de
minister.
Aan bij vorige gelegenheden naar
Indonesië teruggezonden verstekelingen
is geen leed geschied Gelet op de om
standigheid, dat geen der teruggezon
denen voor het verlenen van politiek
asiel, hoe ruim ook genomen, in aan
merking komt, is er dan ook geen aan
wijzing, dat de teruggezondenen bij aan
komst in Indonesië gevaar voor leven
of vrijheid te duchten hebben.
Mede gezien de bij eerdere gelegen
heden opgedane ervaring ,is er evenmin
reden om aan te nemen, dat de Indone
sische regering de verstekelingen niet
zou toelaten. In geen enkel geval is ge
bleken dat zij tot aanhangers van de
Zuidmolukse republiek (R.M.S.) of van
de Indonesische verzetsbeweging (Per-
mesa) gerekend wensten te worden, aldus
minister Samkalden.
Koningin stuurde telegram
Vereeniging Rembrandt
vierde jubieleum
AMSTERDAM. De Vereeniging Rem
brandt heeft zaterdagmiddag met een
plechtige bijeenkomst in het Rijksmuseum
haar 75-jarig bestaan herdacht. Zeer veel
autoriteiten woonden de plechtigheid bij.
Namens de regering bood staatssecre
taris mr. R. G. A. HÖppener gelukwensen
aan- Hij deelde mede dat de Koningin de
penningmeester van de jubilerende ver
eniging, de heer E. A. Veltman, had be
noemd tot officier in de Orde van Oranje
Nassau. De heer Veltman vervult zijn
functie reeds meer dan 25 jaar.
De Koningin, die beschermvrouwe van
„Rembrandt" is, had een telegram van
gelukwens gezonden. Namens de stichting
Openbaar kunstbezit bood de heer J. G.
Wertheim aan de Vereeniging Rembrandt
een schilderij van Roelant Saverij en een
aquarel van Jan Sluyters aan ter plaat
sing in het Dordts museum.
Ten slotte sprak prof. dr. H. Schulte
Nordholt een rede uit, die Het domein
der muzen getiteld was. De receptie die
hierna volgde, was zeer druk bezocht.
pagina 7
KAIRO (Reuter) De eerste keer
de beste dat het nieuwe lid Tunesië
deelnam aan een vergadering van de
Arabische Liga is het tot een zodanige
ruzie gekomen dat Tunesië de hele
verdere zitting zal boycotten, terwijl
de afgevaardigden van de Verenigde
Arabische republiek (Egypte en Syrië)
de bewuste vergadering verlieten. De
ooorzaak was een verklaring van de
Tunesische afgevaardigde, dat er be
paalde leden van de Liga waren die
probeerden de anderen te overheersen.
De vertegenwoordiger van Egypte en
Syrië legde dat uit als een tegen Nasser
gerichte verklaring en verliet woedend
de vergadering. De Tunesische afge
vaardigde maakte daarop op zijn beurt
bekend, dat hij niets gevoelde voor een
vergadering waarin de deelnemers
elkaar niet vertrouwen. Zijn land zou
de bijeenkomsten van de Arabische Liga
voorbij laten gaan, zolang het onderlinge
vertrouwen van de leden niet was her
steld.
Later heeft de Tunesische regering
doen weten, dat zij inderdaad de Ver
enigde Arabische republiek van Nasser
op het oog had, toen haar vertegen
woordiger beweerde, dat er geen ver
trouwen mogelijk was. „Tunesië heeft
niet het minste vertrouwen in de rege
ring van de Verenigde Arabische repu
bliek", heette het duidelijk en krach
tig.
Tunesië is nog geen veertien dagen
lid van de Arabische Liga, maar er zijn
tussen dit land en de tweelingstaat van
Nasser al tal van onaangenaamheden
geweest. De Egyptische kranten beschul
digen de Tunesische president Bourguiba
ervan, een „werktuig te zijn in de han
den van het Brits-Amerikaanse imperia
lisme, dat het Arabische nationalisme
wil onderdrukken". De president wordt
afgeschilderd als een verrader van de
Arabische zaak, die bovendien probeert
Met schier vulkanisch geweld
verheft de Thor-Able zich in een
wolk van vuur en rook die Kaap
Canaveral enige minuten lang in
een spookachtig schijnsel zet.
LONDEN (Reuter) - De Engelse
politie is bezig een bende te ontmas
keren die zich heeft gespecialiseerd
in het smokkelen van verdovende
middelen naar Engeland. De smokkel
waar, die ongelofelijke bedragen op
brengt, wordt meegenomen door
schepen die uit havens op het Euro
pese vasteland vertrekken. Dicht bij
de Engelse kust wordt de contrabande
over boord geworpen en vervolgens
weer opgepikt door Engelse vissers
boten die ermee aan land komen,bij
voorkeur, naar men heeft geconsta
teerd, op het aan de Noordzee gren
zende landgoed Sandringham dat
toebehoort aan het Britse konings
huis.
De boswachters van het landgoed
zijn nu door de politie geïnstrueerd
hoe zij smokkelaars moeten betrappen.
Er zijn geen leden van het personeel
van Sandringham bij de smokkelarij
betrokken.
VLISSINGEN. Het Liberiaanse
tankschip Northking, gebouwd in 1952
en 12.191 brt. groot, van <fe rederij. Pap-
padakis uit New York zal vandaag in
het Noordsloe worden opgelegd. Van de
zelfde rederij liggen daar reeds de sche
nen Nicky en Georges.
AMSTERDAM. De kunstschatten,
die 27 september uit het Amsterdamse
Rijksmuseum verdwenen, zijn zaterdag
middag weer op honk teruggekeerd. De
vermoedelijke dief, Karl Heinz Bergk, die
die het antieke goud meenam, is nog
niet gearresteerd. Wel heeft men aan de
hand van een grondig onderzoek zowel
de verkoop van de kunstschatten als de
inbraak in het museum kunnen recon
strueren.
Op de eerste oktober meldde Bergk
zich bij een juwelier in Keulen met de
beker van De Ruyter en één van de
gestolen penningen. De juwelier, die voor
de gouden voorwerpen 1348 DM neertel
de, merkte aan de (hand van de persbe
richten precies wat hij in handen had ge
kregen. Hij ging naar de politie.
Het geval werd angstvallig geheim ge
houden omdat men vreesde, dat de dief
de overige gestolen eigendommen van
het Rijksmuseum twee kettingen en
een andere penning zou laten om
smelten zodra hij merkte, dat men hem
op het spoor was.
Op negen oktober meldde Bergk, die
zich evenals bij de vorige transactie, uit
gaf als Eugen la Salie, zich bij een
Keulse horloger met de beide kettingen
en de penning. De horloger nam het par
tijtje over voor 720 DM en verkocht het
als sloopgoud aan een goudopkoper.
De politie wist het goud op het randje
van de smeltkroes te redden.
De Amsterdamse recherche heeft in
middels vastgesteld, dat Bergk enkele
weken geleden drie dagen in Amsterdam
heeft gelogeerd. Hij heeft zich in de
nacht van de ipbraak via een openstaand
raam toegang tot het Rijksmuseum ver
schaft. Vermoedelijk had hij overdag
tijdens een normaal bezoek alvast het
raam opengezet.
Advertentie
de Arabische Liga een dodelijke slag
toe te brengen.
Wat de zaak nog erger maakt, is het
feit dat de mislukte zitting van de
Liga bedoeld was om het jongste lid,
Tunesië, welkom te heten.
Eigen nieuwsdienst
ZWOLLE. Een krijtbleke chauf
feur H. Stegeman en een conductrice
die het niet langer kon aanzien en
wegliep, waren gistermiddag twee
van de vele getuigen bij de recon
structie van het autobusongeluk op
de onbewaakte overweg bij Wezep.
Op verzoek van de officier van jus
titie in Zwolle, mr. P. J. Stigter is
een bus van de VAD onder gelijke
omstandigheden als op 1 oktober de
overweg gepasseerd. De treinenloop
werd er een uur voor stilgelegd, maar
verder was alles zo echt mogelijk ge
houden.
Eén van de vragen, die om een ant
woord vroegen, was de kwestie van de
afslaande motor. Chauffeur A. de Jong
(2B) uit Apeldoorn reed gistermiddag,
volkomen onvoorbereid, de nauwe over
weg over en onder het oog van de poli
tie en justitie lukte dat de eerste keer
foutloos, hoewel er niet meer dan tien
centimeter ruimte was tussen de bus
en de spoorbaan. Een legerkraanwagen
die achter de hand werd gehouden voor
het geval ook deze bus zou wegzakken
hoefde niet in actie te komen.
De tweede keer wilde men de situa
tie van de eerste oktober nog dichter
benaderen en De Jong liet daarom he"
voorwiel van zi.jn bus terechtkomen op
de plaats, waar twaalf dagen eerder een
bandemspoor was gevonden. Geen der
wielen zakte echter tussen de rails en
de bus kwam de overweg voorbij
Ten derde male nu met de officier
van justitie en de rechter-commissaris
naast de chauffeur werd de bus met
4b vrijwilligers beladen over de rails
geloodst. Ditmaal zakte het voorwiel in
het oude spoor weg en bij een poging van
de chauffeur om de twaalf ton wegende
wagen weer op de weg te trekken, sloeg
de motor af. Als er nu een trein op de
bus zou zi.jn ingereden was deze bus aan
de voorkant gegrepen.
De plek waar de trein de bus greep,
bevond zich echter een flink stuk over
de helft van de bus, wat zou moeten be
tekenen, dat de ongeluksbus toch nog een
paar meter verder is doorgereden.
De overweg is inmiddels verboden
voor motorisch verkeer. Van de slacht
offers van het ongeluk, dat vier doden
vroeg, verblijven nog drie in Zwolse zie
kenhuizen.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG. De tien dagen oude
jeugdspaaractie boekt -succes. Zeventig
duizend jeugdspaarders hebben een con
tract gesloten met de spaarinstellingen.
De Nederlandse spaarbankbond in
Amersfoort heetf inmiddels geprotesteerd
tegen de hogere rente die de Rijkspost
spaarbank aan de jeugdspaarders geeft
Er zou weinig reden zijn om de jeugd
spaarders naast de premie van overheid s.
wege nog een extra beloning toe te ken
nen, aldus de bond.
